در اين گزارش كه در شماره روز پنج شنبه نهم مهر 1394 خورشيدي كه به قلم بيتا مهدوي انتشار يافت، مي خوانيم: افزايش روز‌افزون سالمندان در اكثر كشورها موجب شده است مقامات دولتي و برنامه‌ريزان اجتماعي، توجه بيشتري به آن مبذول دارند و به وضع مقررات تامين اجتماعي مطلوب‌تر براي سالمندان، همت گمارند.
**روز جهاني سالمندان
هر سال با فرا رسيدن 9مهرماه، روز جهاني سالمندان با هدف تكريم اين افراد در جهان گرامي داشته مي‌شود. به گفته كارشناسان اغلب سالمندان در اين دوران احساس تنهايي مي‌كنند و نيازها و اتكايشان به اطرافيان بيشتر مي‌شود و در صورتي كه از حمايت‌هاي اجتماعي و عاطفي خانواده برخوردار نباشند، دچار افسردگي مي‌شوند. در اين دوران همچنين بيماري‌هايي مانند آلزايمر، سالمندان را به مثابه كودكي كه نيازمند حمايت‌هاي ديگران است، بيشتر از هر دوران ديگري، به اين حمايت‌ها وابسته ميكند.
بر اساس آمار، در سال 2007 ميلادي حدود 5.10 درصد جمعيت دنيا سالمند بودند و پيش‌بيني مي‌شود تا سال 2050 نسبت جمعيت آنان به 5.21 درصد برسد. در ايران نيز بر اساس آخرين آمار به دست آمده 2.8 درصد جمعيت كشورمان را سالمندان تشكيل مي‌دهند و پيش‌بيني شده است تا 5 سال آينده، جمعيت بالاي 65 سال در دنيا از جمعيت كمتر از 5 سال بيشتر و تا سال 2050 نيز از جمعيت كمتر از 14 سال بيشتر شود و مهم‌تر آنكه 80 درصد، اين جمعيت در كشورهاي در حال توسعه ساكن هستند و از اين رو اگر زيرساخت‌هاي مناسب براي مواجهه با اين جمعيت سالمند در تمامي سطوح اعم از شهري، وضع قوانين و وضعيت اقتصادي اجتماعي فراهم نشده باشد، با مشكل مواجه خواهيم شد.
**بالا رفتن آمار سالمندان
دكتر پريسا طاهري ـ رئيس اداره سالمندان وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشكي در مصاحبه با خبرگزاري ايسنا اظهار داشته است: در حال حاضر حدود 800 ميليون نفر سالمند در دنيا زندگي مي‌كنند و پيش‌بيني مي‌شود جمعيت آنان تا سال 2050 ميلادي به 2 ميليارد نفر افزايش يابد.
وي با بيان اين‌مطلب كه در سال 2000 حدود 60 درصد سالمندان دنيا در كشورهاي در حال توسعه زندگي مي‌كرده‌‌اند، مي‌افزايد: پيش‌بيني مي‌شود تا سال 2050 حدود 80 درصد سالمندان در اين كشورها باشند و از اين رو اكثريت سالمندان دنيا در كشورهاي در حال توسعه متمركز خواهند بود و اين در حالي است كه از سال 1980 تا به حال تعداد افراد با سنين 60 سال به بالا 2 برابر شده است و تا سال 2050 نيز جمعيت آنان در جهان 4 برابر مي‌شود و به 395 ميليون نفر مي‌رسد.
دكتر طاهري همچنين مي‌گويد: براي نخستين بار در كره زمين، تعداد سالمندان 65 سال به بالا از كودكان زير 5 سال پيشي گرفته است. تاكنون چنين تجربه‌اي وجود نداشته است و از اين رو پيش‌بيني مي‌شود كه در سال 2050 تعداد جمعيت 65 سال به بالا در دنيا از تعداد كودكان زير 14 سال، پيشي بگيرد.
**جمعيت سالمندان ايران
دكتر طاهري يادآوري ميكند: بر اساس آخرين سرشماري تعداد 6 ميليون و 159 هزار و 676 نفر از جمعيت بيش از 75 ميليوني ايرانيان را جمعيت سالمند تشكيل مي‌دهد و به عبارت ديگر حدود 2/8 درصد از جمعيت كشور، سالمند هستند. اين نسبت در استان‌هاي ايران متفاوت است، به‌طوري كه استان گيلان پيرترين و سيستان و بلوچستان جوان‌ترين استان‌هاي كشور از نظر جمعيت محسوب مي‌شوند.
وي با اشاره به اين مطلب كه حدود 47 درصد سالمندان بالاي 85 سال ابتلا به آلزايمر دارند، مي‌گويد: بر اين اساس توجه ويژه به سالمندان ضرورت دارد: از طرف ديگر پيش از اين سازمان جهاني بهداشت عنوان مي‌كرد كه هر 7 ثانيه يك نفر در دنيا به دمانس مبتلا مي‌شود، اما اكنون آمار هر 4 ثانيه يك نفر را اعلام كردهاند. بر اساس نتايج به دست آمده، حدود 8/70 درصد سالمندان متاهل، و 6/27درصد بيوه و مطلقه هستند و 9.8 درصد تنها زندگي مي‌كنند. همچنين 36 درصد سالمندان حقوق بازنشستگي دارند، درصد زيادي واكسن‌هاي دوران سالمندي و از جمله آنفولانزا و پونوموكك را تزريق نكرده‌اند و عده‌اي هم سوء‌تغذيه دارند؛ كه بر اين اساس برنامه‌ريزي‌هاي لازم براي واكسيناسيون سالمندان و همچنين مكمل ياري آنان، صورت گرفته است.
رئيس اداره سالمندان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي مي‌افزايد: در حال حاضر مباحث مختلف دوران سالمندي در سندي گنجانده شده و به تدريج در حال اجرايي شدن است. به‌عنوان مثال، مشكلات مربوط به بيمه سالمندان در سند ياد شده مورد توجه قرار گرفته و بيمه آنان هم توسعه يافته است.
راه‌اندازي رشته‌هاي تخصصي مرتبط با سالمندي نيز از مباحث مطرح شده در اين سند است كه اكنون در معاونت آموزشي وزارت بهداشت و درمان، در دستور كار قرار گرفته است.
**بيماري‌هاي شايع دوران سالمندي
دكتر طاهري با بيان اين مطلب كه شايع‌ترين مشكلات و بيماري‌هاي دوران سالمندي مربوط به دهان و دندان است، يادآوري ميكند: اين مساله باعث شد نشست‌هايي را به اداره سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي برگزار كنيم و از اين رو ارائه خدمات دهان و دندان به سالمندان در تمامي مراكز ذيربط، مورد توجه قرار گرفته است. بيماري‌هاي قلبي، عروقي، مفاصل و استخوان و همچنين اختلالات خواب، از ديگر مشكلات شايع در دوران سالمندي است و با اجراي طرح تحول نظام سلامت، چه در بخش بستري و چه در بخش سرپايي، خدمات مناسبي به سالمندان ارائه مي‌شود.
وي همچنين مي‌گويد: ارائه خدمات به سالمندان مشكلات خاص خود را دارد، زيرا 66 درصد سالمندان كشور بي‌سوادند و همين موضوع برقراري ارتباط با آنان را پيچيده ميكند. در مجموع بايد گفت كه هر چند تعداد سالمندان نسبت به جمعيت كشور در حال حاضر چندان زياد نيست، ارائه خدمات به آنان بسيار زمان‌بر و هزينه‌بر است و تمامي تلاش‌هاي‌مان را در جهت ارائه خدمات مناسب و مورد نياز سالمندان، انجام مي‌دهيم.
**مشكلات جسمي سالمندان
دكتر هوشنگ احمديان ـ متخصص طب سالمندي در مورد مشكلات جسمي سالمندان به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: بر اساس تعريف سازمان جهاني بهداشت، هر فرد بالاي 60 سال سالمند تلقي مي‌شود و اين در حالي است كه شاخص‌هاي سالمندي در هر كشور نسبت به جمعيت بالاي 65 سال و كمتر از 15 سال مورد سنجش قرار مي‌گيرد كه اين شاخص در كشور ما افزايش سريعي داشته است.
وي مي‌افزايد: حدود 15 درصد مراجعان به متخصصان پزشكي و 34 درصد از مراجعان به بيمارستان‌ها و مراكز درمان‌هاي سرپايي، به سالمندان اختصاص دارد و علاوه بر آن، 89 درصد تخت‌هاي موسسه‌ها و مكان‌هاي نگهداري را سالمندان بالاي 65 سال اشغال كردهاند و مهم‌تر آنكه 60درصد هزينه‌هاي مراقبت‌هاي پزشكي و درماني نيز به سالمندان مربوط است.
اين متخصص طب سالمندي با اشاره به اين مطلب كه بيشترين بيماري‌هاي شايع در دوران سالمندي قلبي عروقي، اسكلتي، عضلاني، دهان و دندان، افسردگي و بيماري‌هاي خلقي است يادآوري ميكند: بيماري‌هاي قلبي و عروقي و به‌خصوص نارسايي‌هاي قلبي، يكي از شايع‌ترين بيماري‌هاي سالمندان به‌شمار مي‌رود و اين در حالي است كه مساله مهم، فشار خون بالاي آنان است. بررسي‌هاي انجام شده حاكي از آن است كه در سطح جهان 65 تا 70 درصد افراد بالاي 65 سال فشار خون دارند و چنانچه اين بيماري كنترل نشود، فرد با بيماري‌هاي قلبي عروقي، مغزي و در نهايت سكته مواجه مي‌شود. از اين رو افراد در سنين ميانسالي و پيري بايد براي پيشگيري از بروز بيماري‌هاي قلبي، چكاپ‌هاي دوره‌اي را كه معمولاً با آزمايش خون همراه است، جدي بگيرند.
وي همچنين مي‌گويد: بيماري ديابت نوع دوم، از بدترين و پرعارضه‌ترين بيماري‌هاي دوران سالمندي به شمار مي‌رود كه عروق سطح بدن، مغز، قلب، چشم و به خصوص دستگاه‌هاي كليوي و ادراري را تحت تاثير قرار مي‌دهد، حال آن كه فعاليت‌هاي بدني مي‌تواند كيفيت زندگي را در تمامي سنين براي سالمندان بهبود بخشد. زيرا زندگي فعال باعث مي‌شود سالمندان، دوستان جديدي پيدا كنند و در فعاليت‌هاي اجتماعي باقي بمانند. ورزش همچنين به انعطاف‌پذيري، تعادل و قوام عضلاني و پيشگيري از افتادن و به زمين خوردن كه دليل عمده ناتواني در افراد سالمند است، كمك ميكند.
دكتر احمديان با بيان اين كه آمار شكستگي استخوان در سالمندان بر اثر زمين‌خوردن بسيار بالاست، مي‌افزايد: شكستگي و به خصوص شكستگي استخوان‌هاي ران، يك مشكل حاد در سالمندان به حساب مي‌آيد كه نه فقط از نظر هزينه و درمان، بلكه از لحاظ نگهداري، براي بيماران بسيار سنگين است. به خصوص فيزيوتراپي‌هايي كه، اغلب چندين سال به طول مي‌‌انجامد و شايد سالمند نتواند هزينه‌هاي آن را تامين كند.
**تحرك بدني سالمندان
دكتر احمديان در مورد ضرورت تحرك بدني سالمندان يادآوري ميكند: انجام فعاليت‌هاي بدني باعث بهبود عملكرد تمامي اعضاء بدن مي‌شود و ثابت شده است كه اين فعاليت‌ها خطر مرگ و ميرهاي ناشي از بيماري‌هاي قلبي، سكته مغزي و سرطان روده‌ها را تا 50 درصد كاهش مي‌دهدو باعث پايين آمدن خطر ابتلا به ديابت نوع 2 تا ميزان 50 درصد مي‌شود.
وي يادآوري ميكند: فشار خون بالا كه امروز يك پنجم مردم دنيا، درگير آنند، صرفاً با فعاليت‌هاي بدني و تحرك كاهش مي‌يابد. تحرك به پيشگيري و كاهش پوكي استخوان كه عامل مهمي در شكستگي لگن در سالمندان است، در زنان به ميزان 50 درصد كمك ميكند و مانع بروز دردهاي مفصلي و عضلاني مي‌شود و به درمان حالت‌هاي دردناك كمردرد و زانو درد،كمك به سزايي ميكند.
وي با بيان اين مطلب كه ورزش سالمندان بايد با توصيه پزشك و تحت نظارت متخصص انجام گيرد، مي‌گويد: افراد مسن نبايد به‌طور ناگهاني شروع به ورزش كنند و نيز از فعاليت‌هاي ورزشي همراه با هيجان زياد، بپرهيزند. سالمندان پيش از شروع فعاليت‌هاي ورزشي بايد از مشاوره يك كارشناس استفاده كنند و از نظر قلبي و عروقي و ميزان فشار خون، كنترل شوند. البته فاكتورهاي سلامت در يك فرد مسن فقط به ورزش و چكاپ خلاصه نمي‌شود.
اين افراد بايد از مصرف دخانيات و حضور در محيط‌هايي كه هواي آن آلوده است، پرهيز كنند و از فعاليت‌هاي استرس‌آور نيز دوري جويند. برخي از افراد مسن دچار يك و يا چند بيماري مزمن هستند كه شايع‌ترين آن‌ها عبارت است از درد مفاصل، لرزش‌هاي عضلاني، ضعف شنوايي و بيماري هاي قلبي. درهر صورت، ميزان سلامت فرد در دوره پيري وابسته به سبك زندگي، تغذيه، خواب، ورزش و همچنين مصرف يا عدم مصرف سيگار است.
**تغذيه سالمندان
دكتر احمديان در مورد تغذيه سالمندان يادآوري ميكند: تغذيه سالمندان بسيار مهم است و افراد مسن بايد از برنامه تغذيه سالم پيروي كنند، چرا كه عملكرد اندام گوارشي در آنان با افراد جوان تفاوت دارد. در برنامه تغذيه‌اي مناسب بايد «چه بخوريم و كي بخوريم» را رعايت كرد. توجه به زمان خوردن مواد غذايي نيز از جمله مواردي است كه افراد سالمند بايد مدنظر قرار دهند. بروز سكته در سالمندان نسبتاً شايع است و به دليل آنكه مصرف نمك و فشار خون رابطه‌اي مستقيم با آن دارند، توصيه مي‌شود كه مصرف نمك براي افراد سالمند كم شود.
همچنين مصرف انواع ميوه و سبزي در طول روز از ابتلا به سرطان پيشگيري ميكند و جلوگيري از افزايش وزن نيز به علت آنكه چاقي با مرض قند و ابتلا به بيماري‌هاي قلبي، سكته مغزي و نارسايي كليويي، ارتباط مستقيم دارد، بايد مورد توجه جدي سالمندان قرار گيرد.
وي با اشاره به اين مطلب كه مصرف نوشيدني‌هاي مضر منجر به امراض كبدي و سرطاني مي‌شود،مي‌گويد: كاهش چربي غذا يكي از موثرترين راه‌ها براي كاستن وزن و كوچك‌كردن شكم و پيشگيري از ابتلا به بيماري‌هاي قلبي است.
**افسردگي و اضطراب
دكتررضا حسيني ـ روان‌شناس در مورد بيماري‌هاي سالمندان به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: افسردگي توام با اضطراب از بيماري‌هاي شايع در دوران سالمندي است كه خوشبختانه در جامعه ما به دليل اعتقادات مذهبي، شيوع بالايي ندارد.
وي با بيان اين مطلب كه افسردگي‌هاي حاد در دوران سالمندي بيشتر به شكل دوري جستن از خانواده و اجتماع بروز ميكند، مي‌افزايد: معمولاً سالمندان به بي‌خوابي دچار مي‌شوند كه خطري بزرگ محسوب مي‌شود، چرا كه آنان نيز به خواب و استراحت كافي نياز دارند تا بتوانند تجديد قوا كنند. گاهي فرد سالمند علاوه بر اينكه دچار عارضه جسمي و با فشارهاي روحي مي‌شود، قدرت قضاوت خود را نيز از دست مي‌دهد.
اين روان‌شناس پديده «توهم» را از ديگر بيماري‌هاي رواني دوران سالمندي مي‌داند و مي‌گويد: در اين بيماري سالمند تصورهايي دارد كه از نظر خودش واقعي است، اما موافق دنياي خارج نيست. به عنوان مثال، تصور راه رفتن يك فرد غريبه در منزل و يا اينكه در منزل خودش زندگي نمي‌كند.
وي با بيان اينكه بيماري‌هاي افسردگي، درمان‌هاي طولاني مدت دارند مي‌افزايد: پياده‌روي و افزايش فعاليت‌هاي ذهني، از زوال عقل پيشگيري ميكند وانجام كارهايي مانند نوشتن خاطرات روزانه، نقاشي و يا حل جدول در اوقات فراغت و همچنين كاهش فشارهاي روحي مي‌تواند در مورد به تاخيراندازي بيماري‌هاي سالمندي موثر عمل كند.
اين روان‌شناس مي‌افزايد: بي‌توجهي به تداوم يا كمرنگ‌شدن ويژگي‌هاي شخصيتي افراد در دوران سالمندي در برنامه‌ريزي براي مشاركت‌هاي اجتماعي و تعامل افراد سالمند با ديگران، مي‌تواند همكاري سالمند با محيط، خانواده، دوستان و اجتماع را دچار اختلال كند با باعث شود ديگران توقع‌هاي بي‌جا يا غير عملي از او داشته باشند.
**مشكلات قابل پيشگيري سالمندان
به گفته كارشناسان، زمين خوردن يا سقوط از بزرگ‌ترين مشكلات قابل پيشگيري در منازل، بيمارستان‌ها و آسايشگاه‌هاي سالمندي و از عوامل مهم مرگ ومير و معلوليت افراد سالمند است. همان طور كه بر اساس آمارهاي جهاني، ميزان سقوط سالمندان بين 35 و 45 درصد است و شيوع آن در ايران 30 درصد برآورد شده است. عوارض ناشي از زمين‌خوردن سالمندان متعدد است و انواع شكستگي‌ها، كبودي‌ها، تخريب بافت‌هاي نرم و پارگي پوست، از عوارض متداول سقوط سالمندان است. همچنين از دست دادن اعتماد به نفس، ترس از به زمين افتادن‌‌هاي مجدد، عدم توانايي در انجام امور روزانه و طرد شدن از اجتماع، از دغدغه‌هايي است كه فرد سالمند آن را تجربه ميكند و به نوبه خود باعث افسردگي، عزلت و گوشه‌گيري در فرد مي‌شود.
*منبع: روزنامه اطلاعات
**گروه اطلاع رساني**2059**9165**1732
تهران- ايرنا- روزنامه اطلاعات در صفحه ي گزارش نوشت: يكي از دستاوردهاي مهم دانش امروز بشري، ارتقاء سطح سلامت و بهداشت در زندگي و به دنبال آن، افزايش طول عمر انسان‌ها است و اين در حالي است كه دوران سالمندي به منزله تولدي دوباره براي فرد است.
