به گزارش روز جمعه ایرنا، اقوام «تاجیك»، «پشتون»، «هزاره» و «ازبك» چهار قوم عمده كشور افغانستان به لحاظ جمعیت هستند و اقلیت های «ایماق»، «قزلباش»، «تركمن»، «قیرقیز»، «پشه ای»، «نورستانی» و «قزلباش»، اقوام دیگر این كشور را تشكیل می دهند و 99 درصد مجموع این جمعیت مسلمان هستند.
پشتونها كه گفته می شود بیش از 40 درصد جمعیت افغانستان را تشكیل می دهند، اغلب سنی مذهب هستند و عمدتا در شرق و جنوب كشور و بعضا در شمال ساكن هستند و به زبان «پشتو» صحبت می كنند. پشتو از شاخههاي زبان هند و اروپا است. اكثریت پشتون ها به زبان فارسی تا حدودی آشنایی دارند.
پشتون ها به لحاظ ساختار دروني به دو تیره «غلزایي» و «دراني» تقسیم مي شوند و حاكمیت سیاسي در افغانستان همواره در دست پشتون ها و طایفه دراني بوده است. تنها پس از كودتاي ماركسیستي1357 این حاكمیت به طایفه دیگر پشتون یعني غلزایيها انتقال یافته است. طالبان از قوم پشتون برخاسته اند.
«حامد كرزی» رییس جمهور پیشین افغانستان، و «محمد اشرف غنی» رییس جمهور كنونی این كشور نیز از قوم پشتون هستند. از این رو،برخی از مردم افغانستان، این دو چهره سیاسی كشور را متهم به مماشات و تمایل نداشتن به برخورد قاطع با گروه طالبان كرده اند. در سوابق مبارزاتی كرزی، همكاری با طالبان مشاهده می شود و اشرف غنی از طالبان به عنوان «برادران ناراضی ما» یاد كرده است.
مردمان هزاره كه آمارهای غیررسمی جمعیت آنان را 25 درصد كل جمعیت افغانستان ذكر كرده اند، عمدتا در مركز افغانستان و در كوهپایهها، ارتفاعات مركزی هندوكش و نواحي شمال سكونت دارند. زبان این قوم فارسي دري و اكثریت قریب به اتفاق آنان، پیرو مذهب شیعه جعفري هستند.
هزاره ها، در طول تاریخ سیاسي افغانستان از حقوق سیاسي و اجتماعي محروم بوده و مورد اعمال تبعیض و تعصب شدید قومي قرار داشتهاند. و تا پیش از روی كار آمدن ظاهر شاه، مردم قوم هزاره، اجازه ورود به مشاغل نظامی را نداشتند و در سال 1316 هجری شمسی هنگامی كه دولت افغانستان، عده ای از دانشجویان را برای آموزش نظامی به اروپا و آمریكا اعزام كرد، اقوام هزاره و قزلباش را از شركت در این دوره‌ها، محروم ساخت.
تاجیك ها به لحاظ موقعیت و منزلت اجتماعي دومین گروه قومي به لحاظ برخورداری از قدرت سیاسی در افغانستان محسوب مي شوند. اینان كه به لحاظ كمي در ردیف سوم و پس از پشتون ها و هزاره ها قرار دارند، در بخش هاي شمال شرقي در بدخشان، غرب در هرات، كابل و برخی دیگر از نقاط افغانستان پراكنده هستند.
«محمد محقق» معاون رییس اجرایی دولت افغانستان، از قوم هزاره است. او پس از راه یافتن به دولت، منزل خود را از منطقه غرب كابل تغییر نداد و ترجیح داد تا در میان قوه هزاره این منطقه بماند.
تاجیك ها، اهل تسنن و شمار كمتری از آنان، اهل تشیع هستند و به زبان فارسي دري صحبت ميكنند. این مردم عمدتا شهرنشین هستند و زندگي ایلي و قبیلهاي را تا حدي ترك كرده اند. تاجیك ها، باوجود حاكمیت انحصاری و مخالفت شدید پشتون ها، حكومت افغانستان را در برخی مقاطع به دست گرفته اند.
حكومت شش ماهه حبیب الله معروف به «بچه سقاو» در سال 1929 میلادی و زمامداری موقت «برهان الدین رباني»، رییس جمهوری پیشین افغانستان، نمونههایي از حاكمیت غیر پشتون ها در افغانستان است كه ثبات و استقرار نیافته است. «عبدالله عبدالله» رییس اجرایی دولت افغانستان نیز از قوم تاجیك است.
تاجیك ها اعتقاد دارند كه عبدالله در آخرین انتخابات، بیشترین رای را كسب كرد، اما پشتون ها مانند گذشته اجازه ندادند تا حكومت انحصاری این قوم، از دست آنان، خارج شود.
ازبك ها مردمان ترك تباري هستند كه در نواحي شمال افغانستان و در نوار مرزي شمال كشور واقع در مرز ازبكستان سكونت دارند و در شهرهاي «مزار»، «میمنه»، «خان آباد»، «قندوز» و جمعیت ناچیزی از آنان در برخی از مناطق دیگر این كشور پراكنده هستند. جمعیت ازبك ها را در افغانستان كمتر از دو میلیون نفر برآورد كرده اند. جمعیت این كشور در سال 1385 حدود 24 میلیون نفر اعلام شده است.
ازبك ها از تبار تركان زردپوست آسیاي مركزياند و اغلب آنان به كشاورزي و دامداري اشتغال دارند. زبان ازبكي كه تركیبي از زبان تركي است، زبان اصلي این مردم است و به لحاظ مذهبي، اهل تسنن هستند. ازبك ها هم در طول تاریخ، از فشارهای قوم پشتون در امان نبوده اند.
«ژنرال دوستم» معاون اول رییس جمهوری و یكی از چهره های مورد علاقه مخالفان طالبان، ازبك تبار است. دوستم در افغانستان به عنوان فردی شناخته می شود كه در مبارزه با طالبان خواستار برخورد قاطع با آنان است و هرگونه مماشات با این گروه را رد می كند.
اقوام هزاره و تاجیك در مقابل آمارهای منتشره در باره میزان جمعیت اقوام مختلف در این كشور پیشنهاد كرده اند تا در صدور شناسنامه های كامپیوتری، قوم شهروندان افغان در مقابل نام آنان ذكر شود تا آمار دقیقی از هزاره ها، پشتون ها، تاجیك ها و ازبك ها به دست آید، اما مسئولان دولت، این اقدام را موجب دامن زدن به اختلاف های قومی دانسته اند و آن را رد كرده اند.
پراكندگی جمعیت افغانستان نشان می دهد كه شیعیان و اهل تسنن، بخشی از ساكنان جمعیت اغلب استان های افغانستان را تشكیل می دهند و در پایتخت، اگر جمعیت را در 5 منطقه شمال، جنوب، شرق، غرب و مركز تصور كنیم، منطقه غرب آن را جمعیت شیعه تشكیل می دهد و بخش ناچیزی از مردم منطقه مركزی كابل نیز شیعیان، در كنار اهل تسنن، زندگی مسالمت آمیزی دارند.
پیروان هر كدام از این مذاهب آیین های مذهبی خود را به مناسبت های مختلف در این كشور برگزار می كنند. شیعیان این كشور آیین های سوگواری ایام محرم به ویژه روزهای تاسوعا و عاشورا را در مساجد و حسینه های واقع در مناطق شیعه نشین، برگزار می كنند و عشق و ارادت خود را به سیدالشهدا ابراز می دارند.
آمار دقیقی از جمعیت اهل تسنن و تشیع افغانستان در دست نیست. هر كس با توجه به گرایش های خود جمعیت پیروان این مذاهب را تخمین زده است. این تخمین ها از 10 درصد تا 30 درصد اعلام شده است. دایره المعارف بریتانیا، جمعیت شیعیان افغانستان را 15 درصد اعلام كرده است.
اكثر جمعیت استان هرات را شیعیان تشكیل می دهند. مردم این استان در مناطق «كرخ»، «پشتون رزغون»، «غوریان»، شهر هرات، مركز این استان سكونت دارند. برخی آمارهای غیررسمی حاكی است كه بیش از 70 درصد جمعیت استان هرات را شیعیان تشكیل می دهند.
منابع افغان می گویند: اكثریت جمعیت استان «هلمند» نیز شیعه بودند، اما از آنجایی كه این افراد دارای قومیت هزاره و یا تاجیك بودند، حاكمان وقت، آنان را وادار به مهاجرت به مناطق كوهستانی كردند و نام‌های برخی از محله های شیعه‌نشین مانند «نادعلی» و «موسی قلعه» كه متاثر از فرهنگ شیعه بوده و در روزهای اخیر طالبان هم به این دو شهرستان حمله كرده ، هنوز باقی مانده است.
این منایع می گویند: بیشترین جمعیت متمركز شیعیان در استان های «هرات»، «بامیان»، «میدان وردك» و منطقه دایكندی سكونت دارند و این مناطق، درصد كمی از اهل سنت را در خود جای داده است، اما شیعیان در تمامی استان های این كشور به صورت پراكنده حضور دارند.
مردم افغانستان، حساسیتی را كه در مقابل اقوام و برتری یك قوم در مقابل قومی دیگر از خود نشان می دهند، نسبت به مذهب بروز نمی دهند و زندگی مسالمت آمیز اهل تشیع و تسنن در این كشور، نمونه ای از تعامل مثبت مسلمانان است. این تعامل نشان می دهد كه مذهب در افغانستان توانسته است بر قومیت غلبه پیدا كند.
آساق **1610 **1446
كابل – ایرنا –جامعه افغانستان از اقوام متعدد صاحب قدرت و نفوذی تشكیل شده كه همواره در رقابت قومی با یكدیگر به سربرده اند ، اما شیعیان و اهل تسنن، به رغم پشت سرگذاشتن فراز و نشیب های گوناگون، زندگی مسالمت آمیزی را در كنار یكدیگر در این كشور سپری می كنند و نشان داده اند كه مذهب توانسته است بر قومیت غلبه یابد.
