این خبر از سوی برخی رسانه های كشورهای مختلف نیز منتشر شده است اما واقعیت های موجود درخصوص طرح تاپی و شرایط كنونی حاكم بر كشورهایی كه قرار است این خط لوله از خاك آنها عبور كند، به هیچ وجه برای اجرای این طرح عظیم گازی، مناسب و مساعد به نظر نمی رسد.
چند ماه پیش، در خبرها اعلام شد كه سران كشورهای پاكستان، هند و افغانستان در ماه دسامبر سال میلادی جاری، به تركمنستان دعوت شده اند تا در مراسم كلنگ زنی و آغاز اجرای طرح تاپی حضور داشته باشند.
با وجود اینكه تنها حدود دو هفته به آغاز ماه دسامبر و حضور احتمال سران سه كشور یاد شده در تركمنستان باقی است، اختلاف های سیاسی میان پاكستان و هند و همچنین میان پاكستان و افغانستان، این روزها به اوج رسیده و این تنش های جدی می تواند انگیزه حضور سران هریك از این سه كشور در تركمنستان را كاهش دهد.
طبق آنچه اكنون روی كاغذ به عنوان پیش نویس های قرارداد تاپی وجد دارد، این خط لوله به طول یكهزار و ٨٠٠ كیلومتر با ظرفیت ٧٩٢ میلیارد و 5٠٠ میلیون گالن در سال، از شمال شرق تركمنستان، جایی كه بزرگترین میدان گازی این كشور در آن واقع شده است، آغاز می شود و قرار است با عبور از مسیرهای ناامن افغانستان و پاكستان، از طریق مرز پاكستان و هند، به این كشور به عنوان سومین مقصد آن، متصل شود.
قرارداد اولیه، در سال 2008 میان سه كشور افغانستان، پاكستان و هند به عنوان ذی نفعان طرح تاپی و خریداران گاز تركمنستان امضا شد و قرارداد اولیه میان سه كشور با تركمنستان نیز در سال 2010 به امضا رسید.
در صورت اجرای این طرح، قرار است روزانه 500 میلیون فوت مكعب گاز تركمنستان با خط لوله تاپی در اختیار افغانستان قرار گیرد و سهم هر یك از كشورهای هند و پاكستان از گاز ترانزیتی با این خط لوله نیز روزانه یك میلیارد و 325 میلیون فوت مكعب خواهد بود.
نگاهی به چالش های اساسی موجود در مسیر اجرای طرح تاپی، حكایت از وجود مشكلات فراوان در این زمینه دارد، مشكلاتی كه قطعا باعث خواهد شد چهار كشور عضو تاپی نتوانند چندان به واقعی بودن ضرب الاجل تكمیل این خط لوله تا پایان سال 2018 امیدوار باشند.
اگر چه گفته شده است كه این طرح تا سال 2018 باید تكمیل شود، اما پیشرفت و تحقق آن بستگی به چند عامل مهم از برقراری امنیت در افغانستان و كاسته شدن از تنش های میان هند و پاكستان بستگی دارد ضمن اینكه توافق نهایی میان چهار كشور برای اجرای یك طرح اقتصادی، به گونه ای كه همه آنها را راضی نگه دارد، چندان كار ساده ای نیست.
علاوه بر این، اجرای این طرح بزرگ نیازمند سرمایه گذاران بزرگ خارجی است. هیچ یك از این كشورها توان سرمایه گذاری 10 میلیارد دلاری لازم برای اجرای طرح را ندارند. اگرچه برخی اخبار در زمینه اعلام آمادگی شركت توتال فرانسه یا برخی شركت های ژاپنی و كره جنوبی برای سرمایه گذاری و مشاركت در احداث این طرح منتشر شده، اما تا به امروز، هنوز هیچ گونه قرارداد رسمی در این زمینه امضا نشده است.
به هر روی، طرح تاپی برای تركمنستان كه اقتصاد آن به شدت به تجارت انرژی وابسته است، یك طرح حیاتی است و این كشور سخت در تلاش است تا به رغم وجود چالش های فراوان در مسیر عملی شدن طرح یاد شده، افغانستان، پاكستان و هند را به عنوان كشورهای تشنه انرژی، نسبت به اجرای تاپی علاقمند سازد.
** پاكستان، علاقمند به 'آی-پی'
در چنین شرایط دشواری كه هنوز عملا هیچ گامی در جهت اجرای طرح تاپی برداشته نشده و همه چیز حتی روی كاغذ هم نهایی و رسمیت نیافته است، پاكستان نگاهش را به اجرا و تكمیل خط لوله گاز ایران-پاكستان معروف به خط لوله آی-پی دوخته است.
پاكستان كه به بهانه تحریم ها و فشارهای خارجی، تا كنون به تعهدات خود در قبال قرارداد خاتمه یافته اش با ایران برای تكمیل خط لوله آی-پی در خاك خود عمل نكرده است، حالا می گوید كه با ایجاد فضای جدید بعد از توافق هسته ای ایران و لغو تحریم ها، سخت در تلاش است تا با احداث خط لوله مربوط به طرح آی-پی در خاك خود (بیش از 700 كیلومتر) و تكمیل آن تا پایان سال 2017، هر چه سریعتر زمینه واردات گاز طبیعی از ایران را فراهم كند.
پاكستان قراردادهایی برای احداث خط لوله گاز از بندر 'گوادر'(در 70 كیلومتری مرز ایران) تا 'نوابشاه'(مقصد نهایی خط لوله آی-پی) امضا كرده و طبق گفته مقامات عالی این كشور، عملیات احداث این خط لوله به زودی آغاز خواهد شد. این خط لوله در واقع بخش اصلی خط لوله آی-پی خواهد بود.
ضرب الاجل تعیین شده در قرارداد گازی آی.پی، همزمان با پایان سال گذشته میلادی (2014) به پایان رسید و جمهوری اسلامی ایران مدت ها قبل از سررسیدن این ضرب الاجل، به تعهد خود عمل كرد و خط لوله گاز را در خاك خود از میدان های گازی جنوب تا نزدیك مرز پاكستان احداث كرد.
به هرحال، پاكستان كه نیاز شدید به انرژی دارد، بارها اعلام كرده است كه طرح خط لوله آی-پی كاملا مستقل از طرح تاپی است این كشور به اجرای هر دو طرح برای رفع بحران انرژی خود نیاز دارد.
آساق** 1723
اسلام آباد - ایرنا - رسانه های پاكستان روز یكشنبه اعلام كردند كه دولت تركمنستان به دو شركت اصلی گاز این كشور گفته است تا عملیات اجرای طرح خط لوله گاز تركمنستان، افغانستان، پاكستان و هند، معروف به طرح خط لوله 'تاپی' را آغاز كنند.
