جان كري وزير امور خارجه آمريكا از 29 اكتبر تا سوم نوامبر (هفتم تا 12 آبان) ماه جاري ميلادي در سفري ناگهاني ازاين منطقه شوروي سابق شامل كشورهاي تاجيكستان، ازبكستان، قزاقستان، قرقيزستان و تركمنستان بازديد كرد.
نكته مهم اين سفر، نشست سمرقند در شكل جديد «5+1» بود كه وزيران خارجه آمريكا و پنج كشور آسياي ميانه تاسيس كردند.
اگرچه آمريكا هدف از اين سفر را تحكيم روابط با منطقه اعلام كرده است ولي تحليل محتواي حضور فعال قدرت هاي بزرگ منطقه نظير چين، روسيه و ژاپن گوياي فرضيه حضور آمريكا براي مقابله با اين قدرتها در عرصه هاي مختلف است.
تردد فراوان مقامات عالي كشورهاي بزرگ منطقه و فعاليت هاي سياسي، اقتصادي و امنيتي شان در كشورهاي آسياي ميانه طي يكسال گذشته باعث شد تا امريكا نيز با فرستادن بالاترين مقام سياسي خود به اين منطقه از اين قافله عقب نماند.
سفر ناگهاني جان كري اين فرضيه را تقويت كرده است كه هدف آمريكا در اين منطقه راهبردي با هدف تقابل با كشورهاي روسيه، چين و ژاپن صورت گرفته است اگر چه خود آمريكا اين موضوع را رد مي كند.
سفر كري در حالي صورت گرفت كه هفته قبل از آن «شينزو آبه» نخست وزير ژاپن در جريان چنين سفري به كشورهاي اين منطقه 26 ميليارد دلار قراردادهاي همكاري به امضا رساند.
چين يك ابرقدرت د‌يگرمنطقه اكنون دو دوره دهساله است كه به‌تدريج و به طور ثابت جاي پايش را در اين قلمرو با ارائه ميليارد‌ها دلار سرمايه گذاري در اقتصاد‌هاي تشنه پول آسياي مركزي مستحكم مي‌كند.
روسيه كه در اين منطقه حضور و نفوذ تاريخي دارد در اين اواخر از طريق طرح اتحاد اقتصادي اورآسيا و وعده كمك‌هاي چند صد ميليارد دلاري به خصوص به بخش‌هاي نظامي و امنيتي كشور‌هايي چون تاجيكستان نيز تلاش دارد جايگاه خود را در آسياي مركزي حداقل كم نكند.
درمقايسه با اين سيل سرمايه و كمك‌هايي كه بازيگران ديگر به آسياي مركزي مي ريزند در جريان سفر جان كري به منطقه رقم بزرگي از قراردادهاي همكاري يا حمايت مالي آمريكا اعلام نشد كه جلب توجه كند واين موضوع سوالاهايي را در اذهان سياسي پيرامون راهبرد و دورنماي اهداف حضور اين كشور در اين قلمرو ايجاد كرده است.
انجام اين سفردرچنين سطح بلندي مويد اين نكته است كه اهميت وجايگاه آسياي مركزي براي واشنگتن درمنطقه مهم است ونمي خواهد اين منطقه راهبردي را در اختيار رقبايش بگذارد.
آمريكا درك مي‌كند كه مسكو وپكن دراين منطقه باز‌يگر اساسي اند ونفوذ بيشتري دارند وبه همين خاطر درصدد گرفتن جاي اين دو كشور است ضمن اينكه براي آمريكا مهم است كه اين كشور‌ها به مسكو و پكن وابسته نشوند.
درهر صورت برخي از حاكمان آسياي مركزي، بخصوص در پشت پرده حوادث اوكراين كه روسيه يك استانش را در سال 2014 تصرف كرد به غرب و بويژه به آمريكا همچون قدرتي اميد مي بندند كه مي‌تواند توازن را در مقابل قدرتهاي ديگر بويژه روسيه و چين نگاه دارد.
رهبران آسياي ميانه مجبورند از حضور مسكو در قلمرو خود استقبال كنند و به دليل نبود منابع ديگر قدرت، حمايتهاي اقتصادي پكن را نيز بپذيرند، ولي درعين حال در‌هاي خود را به روي مراكز ديگر قدرت مثل واشنگتن نيز نمي بندند و هر كدام از اين كشور‌ها اميدوارند كه اروپا يا آمريكا دست خالي به سرزمين آنها نخواهند آمد.
اكنون اين ديگر به خود آمريكا بستگي دارد كه در برابر طلب رعايت حقوق بشر و آزادي هاي دمكراتيك از حكومت‌هاي آسياي مركزي با چه امتياز و وعده‌هايي درمقابل دلارهاي ميلياردي چين و فشار‌هاي مسكو، جايگاه خواهد گرفت.
رهبر هر يك از اين كشور‌ها بسته به موقعيت و امكانات نه چندان برابر كشور خود عمل مي‌كنند. بيشكك يا دوشنبه به مسكو و پكن زياد‌تر وابسته‌اند و شايد نتوانند خيلي روي مركز‌هاي ديگر قدرت به عنوان آلترناتيو حساب باز كنند ولي ازبكستان و تركمنستان چنين انتخابي را دارند. اين بستگي دارد به اينكه اين يا آن كشور تا كجا در سياست خارجي اش از روسيه مستقل ترند.
كشورهاي آسياي مركزي بخصوص تاجيكستان هم اكنون بر سر دو راهي پيوستن به آمريكا يا روسيه قرار گرفته اند و برخورد منافع دو كشور در اين منطقه ممكن است به بروز بحران بيانجامد.
اگر چه معاون وزير خارجه آمريكا در امور آسياي جنوبي و آسياي مركزي سفر وزير خارجه اين كشور جان كري به پنج كشور آسياي مركزي را«علامت روشن» تلاش‌هاي واشنگتن براي تحكيم روابطش با كشورهاي پساشوروي در اين قلمرو عنوان كرده‌است اما پيشينه آمريكا نشان مي دهد كه با ترفندهاي مختلف در حال نفوذ در اين منطقه راهبردي جهان و پل بين شرق و غرب است تا جايگاهي محكم در مقابل قدرتهاي منطقه اي و فرامنطقه اي براي خود ايجاد كند.
آمريكا از راههاي مختلف مي خواهد جاي پاي خود را در آسياي مركزي مستحكم نمايد و بهانه جديد مبارزه با گروهك تروريستي و تكفيري داعش در مرز تاجيكستان و افغانستان يكي از اين ترفندهاست.
كمك هاي به اصطلاح بشردوستانه آمريكا طي سالهاي گذشته از ديگر ترفند هاي آمريكا براي حضور در اين منطقه است.
واشنگتن در قبال آسياي ميانه ازجمله تاجيكستان استراتژي حساب شده اي دارد وتنها زمان نشان خواهد داد كه برنده اين بازي براي به دست آوردن دل كشورهاي اين منطقه كي خواهد بود!.
كارشناس خبر حوزه آسياي مركزي
تمام
تهران - ايرنا - سفر ناگهاني هفته گذشته « جان كري » وزير امور خارجه آمريكا به آسياي ميانه ( مركزي ) سوال هايي را در ذهن تحليلگران سياسي در مورد اهداف اين سفر ايجاد كرده است.
