دیابت به ویژه دیابت نوع 2 بیماری خاموشی است كه مهمترین علامت آن بی علامتی است. این بیماری به طور نامحسوس پیشرفت و عوارض آن به تدریج تمام اعضای بدن را درگیر می كند.
یكی از حساس ترین بخش های بدن كه در اثر این بیماری آسیب های جدی و گاه برگشت ناپذیر می بیند، چشم ها هستند؛ تاثیر دیابت بر چشم ها نیز مانند ماهیت ذاتی این بیماری، در مراحل اولیه بی علامت است و به همین دلیل پزشكان تاكید می كنند كه دید خوب در بیماران دیابتی ملاكی بر سلامت چشم آنها نیست، زیرا در زمانی كه بیمار به جهت داشتن دید خوب تصور می كند چشم هایش سالم هستند، دیابت در حال پیشرفت و تاثیر بر بخش های مختلف چشم به ویژه شبكیه است.
بر همین اساس چشم پزشكان همواره تاكید دارند كه دیابتی ها در كنار معاینات دوره ای و بررسی میزان قندخون خود، لازم است معاینات چشم پزشكی را نیز انجام دهند.
دكتر 'علی اصغر احمدراجی' متخصص چشم پزشكی و فلوشیپ ویتره و رتین مراجعه به موقع دیابتی ها به چشم پزشكان را حتی اگر هیچ مشكلی بینایی نداشته باشند، ضروری دانست و گفت: هر فرد مبتلا به دیابت از بدو تشخیص بیماری باید معاینات چشم پزشكی را نیز انجام دهد؛ در صورتی كه چشم او مشكلی نداشت، باید به تشخیص پزشك شش ماه یا یك سال بعد، این معاینات را دوباره انجام دهد اما اگر مشكلی در چشم او مشاهده شد، باید ماهی یك بار تحت معاینات كامل چشم پزشكی قرار گیرد.
وی در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا با تاكید بر اینكه دیابتی ها باید آسیب های ناشی از دیابت بر چشم ها به ویژه نابینایی مطلق را جدی بگیرند، اظهار كرد: آمارهای جهانی نشان می دهند كه در دیابت نوع یك حدود 3.6 درصد مبتلایان و در دیابت نوع 2 حدود 1.6 درصد مبتلایان، دچار نابینایی مطلق می شوند.
این آمارها نشان از اهمیت موضوع دارد و اینكه بیماران دیابتی و پزشكان معالج آنها باید تا چه اندازه به عوارض ناشی از دیابت به ویژه عوارض چشمی آن توجه داشته باشند.
به نظر می رسد یكی از راه های پیشگیری از بروز این عوارض خطرناك كه به شدت كیفیت زندگی بیماران را تحت تاثیر قرار می دهد، افزایش سطح آگاهی بیماران، خانواده ها و اطرافیان آنها و به ویژه پزشكان معالج است؛ بیماران نباید بیماری خود را كم اهمیت بدانند و پزشكان معالج این بیماران نیز باید توصیه های لازم را به آنها ارایه دهند و یكی از توصیه های آنها مراجعه به موقع به چشم پزشكان باشد.
به گفته كارشناسان، در گذشته از دیابت به عنوان 'مرض قند' نام برده می شد و بر همین اساس بیماران دیابتی تصور می كردند كه اگر میزان مصرف روزانه قند را كاهش دهند، بیماری خود را كنترل كرده اند و همین ذهنیت اشتباه در مورد این بیماری پیشرونده، سبب افزایش میزان مبتلایان به این بیماری در سطح جهان و به ویژه در كشور ما شده است به گونه ای كه آمار از ابتلای نزدیك به 400 میلیون نفر در جهان و بیش از هفت میلیون نفر در ایران به این بیماری خبر می دهد و گفته شده است كه تنها در دو سال گذشته، شمار افرادی كه بیماری در آنها تشخیص داده شده است، 4.4 درصد افزایش یافته و تا سال 2035، این رقم به 55 درصد می رسد.
یكی از پیامدهای خاموش و بی علامت بودن دیابت، بی اطلاعی بیماران از بیماری خود است به طوری كه گفته می شود نیمی از جمعیت دیابتی های كشور، از بیماری خود اطلاعی ندارند و به همین دلیل بیماری آنها در مراحل پیشرفته و پس از بروز علایم جدی مانند مشكلات چشمی مشخص می شود و در این زمان است كه بیمار با شكایت از مشكلاتی مانند تاری یا افت دید به پزشك مراجعه می كند.
بر این اساس، پزشكان توصیه دارند افرادی كه در معرض خطر قرار دارند یعنی افراد دارای اضافه وزن، چاق، مبتلایان به اختلال چربی و فشار خون، افراد در معرض استرس های مداوم، مصرف كنندگان دخانیات و زنانی كه دچار مرده زایی شده اند، نوزادان بالای چهار كیلو به دنیا آورده اند و یا دچار سقط مكرر شده اند، برای بررسی وضعیت سلامت خود به ویژه سلامت چشم ها از نظر ابتلا به دیابت، باید به صورت دوره ای به پزشكان مربوطه مراجعه كنند.
دكتر احمد راجی در مورد اهمیت توجه به عوارض چشمی ناشی از دیابت گفت: این عوارض تنها شامل بیماران دیابتی نوع یك نیست بلكه مبتلایان به دیابت نوع 2 را نیز درگیر می كند بنابراین لازم است همه دیابتی ها به اهمیت پیگیری های چشم پزشكی اهتمام ویژه داشته باشند.
وی در مورد این عوارض توضیح داد: دیابت می تواند آسیب های متعددی به چشم ها وارد كند؛ بیماری آب مروارید (كاتاراكت) در بیماران دیابتی شیوع بیشتری دارد و اساسا نوع این بیماری در دیابتی ها با دیگران متفاوت است و حتی ممكن است مبتلایان به دیابت در سنین بسیار پایین كه معمولا آب مروارید بروز نمی كند، به این بیماری مبتلا شوند.
وی از آسیب شبكیه در اثر دیابت كه به رتینوپاتی دیابتی معروف است، به عنوان دیگر عارضه دیابت بر چشم ها نام برد و گفت: اگر رتینوپاتی درمان نشود و مراحل نهایی آن بروز یابد، روند درگیری آن به سمت قسمت های دیگر چشم گسترش و در اثر افزایش فشار داخل چشم بیماری آب سیاه (گلوكوم) نیز بروز می یابد.
بیماری دیابت شامل دیابت نوع یك، دیابت نوع 2 و دیابت بارداری است؛ دیابت نوع یك در اثر كمبود یا نبود انسولین در بدن به وجود می آید بنابراین افراد مبتلا به این نوع دیابت نیازمند تزریق انسولین هستند.
این نوع دیابت كه به آن دیابت جوانی نیز گفته می شود بیشتر در كودكان و نوجوانان بروز می یابد و عامل ژنتیكی دارد. گفته می شود حدود 10 تا 15 درصد دیابتی ها مبتلا به دیابت نوع یك هستند.
دیابت نوع 2 در اثر اختلال در تولید انسولین بروز می یابد و طبق آمارهای جهانی 90 درصد بیماران دیابتی در جهان، مبتلا به دیابت نوع 2 هستند.
دیابت حاملگی نیز نوع دیگری از دیابت است كه به طور ناگهانی در زمان بارداری بروز می كند؛ طبق آمارها بین 2 تا هفت درصد از زنان باردار در جهان به این نوع از دیابت مبتلا می شوند.
تشنگی، پر ادراری، پر نوشی، كاهش وزن، گرسنگی و خستگی شدید از علایم دیابت نوع یك هستند اما دیابت نوع 2 علامت مشخصی ندارد و به همین دلیل است كه از آن به عنوان بیماری خاموش نام برده می شود.
در صورت پیشرفت دیابت نوع 2، به تدریج علایمی مانند علایم دیابت نوع یك در بیمار بروز می كند. علاوه بر این عفونت‌های مكرر به ویژه عفونت دستگاه ادراری، تاری دید، بهبود دیرهنگام زخم‌ها و احساس سوزش و بی حسی در انگشتان پا نیز از دیگر علایم این بیماری در زمان پیشرفت آن است.
** رتینوپاتی دیابتی شایع ترین عارضه چشمی دیابت
رتینوپاتی دیابتی به دلیل تغییرات ایجاد شده در رگ های خونی در اثر دیابت رخ می دهد كه در پی آن، آَسیب عروق خونی شبكیه، خونریزی در شبكیه، ایجاد شاخه های عروقی شكننده و كلاف مانند و در نهایت تخریب شبكیه رخ می دهد و تصویری كه شبكیه به مغز می فرستد، تار یا كج و معوج میشود.
احمدراجی رتینوپاتی دیابتی را یكی از شایع ترین عوارض چشمی دیابت عنوان كرد و گفت: این بیماری در هر دو گروه مبتلایان به دیابت نوع یك و 2 شیوع دارد؛ به طوری كه مطالعات نشان می دهد در دیابت نوع یك 99 درصد و در دیابت نوع 2 حدود 60 درصد مبتلایان پس از گذشت حدود 20 سال از شروع بیماری دیابت، به رتینوپاتی دیابتی مبتلا می شوند.
وی افزود: به طور كلی همه دیابتی ها درجاتی از آسیب شبكیه را دارند اما شیوع آن در نوع 2كمتر از نوع یك است و با خونریزی های ساده شبكیه آغاز و تا ورم شبكیه و مراحل پیشرفته تر كه باعث نابینایی كامل می شود، پیش می رود.
احمدراجی تاكید كرد: همچنین این طور نیست كه همه بیماران پس از 20 سال به این عارضه مبتلا می شوند بلكه ممكن است در برخی بیماران شروع بیماری با مشكلات شبكیه همراه باشد بنابراین لازم است مبتلایان به دیابت نوع یك در پنج سال اول پس از تشخیص دیابت، برای بررسی وضعیت سلامت چشم خود تحت معاینه قرارگیرند و مبتلایان به دیابت نوع 2 نیز در بدو تشخیص به چشم پزشكان مراجعه كنند.
وی در مورد علایم اولیه بروز رتینوپاتی دیابتی گفت: افت دید از شایع ترین علایم این بیماری است كه پیشرونده است و به تدریج افزایش می یابد و در صورت عدم توجه به موقع تا نابینایی كامل پیش می رود.
گفته می شود كه رتیتوپاتی دیابتی در سالمندان شایع تر است، بنابراین شاید بتوان گفت كه یكی از دلایل شیوع این بیماری در بین جامعه سالمندان این است كه آنها به افت دید خود به عنوان عارضه پیری نگاه كنند و آن را جدی نمی گیرند و در مراحل پیشرفته بیماری كه علایم ظاهری آن مانند خونریزی شبكیه نمود می یابد، به چشم پزش مراجعه می كنند.
بر همین اساس، پزشكان آزمایش دوره ای خون و بررسی فاكتورهای خونی به صورت هر 6 ماه یك بار را برای سالمندان توصیه می كنند.
با این همه، به گفته پزشكان، ابتلا به رتینوپاتی دیابتی و آسیب شبكیه چشم به معنای پایان كار و رسیدن به نابینایی مطلق نیست بلكه در صورتی كه این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، می توان با روش های درمانی جدید از پیشرفت آن پیشگیری و بیمار را به طور كامل درمان كرد.
احمدراجی در این مورد گفت: در حال حاضر درمان بیماران دیابتی تغییر كرده است؛ در سال های گذشته بسیاری از دیابتی ها حتی قبل از اینكه عوارضی در چشم آنها ظاهر شود، نابینا می شدند، اما در سال های اخیر به لطف پیشرفت های صورت گرفته در حوزه تجهیزات و دانش چشم پزشكی، روند درمان دیابتی ها بهبود یافته است.
وی افزود: تزریقات داخل چشمی یكی از تازه ترین روش های درمان رتینوپاتی دیابتی است كه برای بیمارانی كه دچار ورم شبكیه یا رگ سازی نابه جا در چشم شده اند، استفاده می شود.
احمدراجی خاطر نشان كرد كه این روش به میزان قابل توجهی از ابتلا به نابینایی ناشی از دیابت پیشگیری و در بسیاری از موارد روند ایجاد شده در داخل چشم را برعكس كرده و شبكیه را تاحدودی به حالت طبیعی خود برگردانده است.
به گفته وی، دانش لازم و پیشرفته ترین تجهیزات برای ارایه تازه ترین روش های درمانی بیماری های چشمی در ایران نیز همتراز با پیشرفته ترین كشورهای دنیا وجود دارد بر این اساس در صورت مراجعه به هنگام بیماران دیابتی می توان از نابینایی آنها پیشگیری كرد.
شیوع زندگی شهرنشینی و به تبع آن كم تحركی، چاقی، مصرف غذاهای آماده (فست فودها) و همچنین مصرف دخانیات سبب ساز افزایش میزان ابتلا به دیابت و شیوع عوارض ناشی از آن مانند بیماری های قلبی عروقی، بیماری های چشمی، كلیوی، سكته های مغزی و قلبی و ایجاد زخم های مزمن در پاها تلقی می شود، از این رو به تایید كارشناسان، تغییر سبك زندگی، مصرف رژیم های غذایی سالم و داشتن فعالیت بدنی، پرهیز از مصرف دخانیات و كاهش وزن اضافه بدن می تواند در پیشگیری از بروز این بیماری و عوارض ناشی از آن بسیار موثر باشد.
علمی**1834**2017
تهران- ایرنا- دیابت بیماری ناتوان كننده ای است كه طبق آمار، حدود چهار درصد از مبتلایان به آن در اثر عوارض چشمی به نابینایی دچار می شوند و به گفته پزشكان، دید خوب نمی تواند ملاك سلامت چشم دیابتی ها باشد.
