جايگاه شبكه الميادين و نگاه بازيگران عربي به آن-دكتر محمد مهدي مظاهر

*گذشته نقش شبكه الميادين در جهان عرب و منطقه
اگر بخواهيم ريشه هاي شكل گيري و آغاز فعاليت شبكه الميادين را بررسي كنيم بايد بگوييم الميادين يك شبكه ماهواره اي عربي وابسته به موسسه اطلاع رساني الميادين با مديريت «غسان بن جدو» است كه به طور رسمي از يازدهم ژوئن سال 2012 آغاز به كار كرده است و مقر اصلي آن در بيروت مي باشد. غسان بن جدو پيش از راه اندازي اين شبكه خبرنگار و مجري شبكه الجزيره و مدير اين شبكه در تهران، بود؛ اما به دليل خروج الجزيره از روند حرفه‌اي و واقع‏گرايانه از اين شبكه استعفا داد و شبكه اي منحصر به فرد را در جهان عرب راه اندازي نمود. علاوه بر شخص غسان بن جدو، برخي ديگر از خبرنگاران الجزيره كه به دليل سياست‌هاي رسانه‌اي دوگانه اين شبكه در پوشش اخبار تحولات كشورهاي عربي از اين شبكه ناراضي بوده و استعفا داده‌اند نيز از برجسته‌ترين شخصيت‌هاي كاري شبكه ماهواره‌اي الميادين هستند. بنابراين شبكه الميادين يكي از معدود رسانه هاي عربي است كه با رويكردي انتقادي نسبت به ديگر شبكه هاي خبري برجسته جهان عرب كار خود را آغاز كرده و مدعي رعايت اصول اخلاق حرفه اي در فرايند كار خويش است.
*رويكردها و كاركرد شبكه الميادين در جهان عرب و مسائل منطقه
همانگونه كه در بخش پيشينه و ريشه هاي شكل گيري شبكه الميادين توضيح دادم، اين شبكه در مخالفت با عملكرد غير حرفه اي شبكه هاي برجسته عربي همچون الجزيره شكل گرفته است. بنابراين طبيعي است كه رويكرد خبر دهي و اطلاع رساني اين شبكه نيز در تقابل با ديگر خبرگزاري ها و شبكه هاي اطلاع رساني عربي قرار دارد. به عنوان نمونه غسان بن جدو يكي از دلايل استعفاي خود از دفتر شبكه تلويزيوني و خبري الجزيره قطر را عملكرد گزينشي الجزيره در قبال انقلاب‌هاي منطقه و خصوصاً پوشش حوادث بحرين در جانبداري از سياست‌هاي عربستان سعودي و آمريكا، معرفي نمود. بن جدو همچنين بعد از راه اندازي شبكه الميادين اعلام نمود كه از وي خواسته شده است كه اخبار جنايات ائتلاف ضد يمن را در تجاوز به اين كشور بازتاب ندهد. بنابراين به نظر مي رسد شبكه الميادين يكي از معدود رسانه هاي عربي است كه بدون تأثير پذيرفتن از اعمال قدرت و نفوذ عربستان بر رسانه هاي خبري، كوشيده است به بازتاب واقع گرايانه اخبار خاورميانه و جهان عرب بپردازد.
*نگاه الميادين به بحران هاي جهان عرب و منطقه
رويكرد و جهت گيري اصلي شبكه الميادين همسو با جبهه مقاومت و خواسته هاي مردم منطقه قرار دارد. بنابراين سياست اين شبكه در رابطه با بحرانهاي مختلف منطقه از جمله فلسطين، سوريه ، عراق و يمن منطبق با آرزوي ملتهاي خاورميانه يعني مخالفت با اشغالگري ومداخله قدرتهاي منطقه اي و فرا منطقه اي، واگزاردن امور داخلي و تعيين رهبران سياسي كشورها به عهده مردمان هر كشور و مقابله با اشغالگري و شهرك سازي رژيم صهيونيستي است.
*انواع رويكرد بازيگران عربي به نقش و كاركرد شبكه الميادين
متأسفانه كشورهاي عربي منطقه به دليل ضعفهاي ژئوپليتيك و عدم برخورداري از عمق استراتژيك و فاكتورهاي قدرت بومي، از اعتماد به نفس لازم برخوردار نبوده و در نتيجه نمي توانند موضع گيري مستقلي راجع به مسائل منطقه و جهان داشته باشند. اكثر آنها در امر سياست خارجي يا پيرو قدرتهاي فرا منطقه اي هستند و يا از قدرت عربي برتر يعني عربستان پيروي مي كنند. بنابراين در بحث رويكرد اين كشورها به شبكه الميادين نيز بايد گفت از آنجا كه سياست خارجي اكثر اين كشورها (شايد بتوان عمان را در مواقعي استثناء نمود) همسو با عربستان است و از آنجا كه شبكه الميادين از منتقدين جدي سياست خارجي تهاجمي عربستان است، بنابراين طبيعي است كه رويكرد آنها به الميادين نيز همچون عربستان رويكردي خصمانه و تقابلي است.
*اهرم هاي فشار بازيگران عربي بر ضد الميادين
از آنجا كه شبكه الميادين يك شبكه عربي است، تفاوت آن با ديگر شبكه هاي خبري عربي و تلاش آن براي انعكاس واقعيتها در جهان عرب از تأثيرات بيشتري نسبت به رسانه هاي غير عرب برخوردار بوده و مخاطبان بيشتري را به خود جلب مي كند. بنابراين كشورهاي عربي براي مقابله با شفاف سازي هاي اين شبكه خبري از راههاي مختلفي وارد شده و كوشيده اند ابتدا با ترغيب و تشويق و تطميع اهداف و عملكرد اين شبكه را مطابق با خواسته هاي خود تغيير دهند و زماني كه اين اقدامات موثر نيفتاد به ترساندن و تهديد دست زدند. حمله به دفتر الميادين و توقف پخش اين شبكه از ماهواره «عرب ست» نيز از ديگر اهرمهاي فشار كشورهاي عربي بوده اند. عصبانيت كشورهاي عربي از شفاف سازيها و اطلاع رساني هاي واقع گرايانه اين شبكه تا حدي بوده است كه برخي مقامات آنها با فراموش كردن هدف مشترك آزادي قدس و اسرائيل ستيزي، كوشيده اند تا از اين امر به عنوان دستاويزي براي ضربه زدن به الميادين استفاده كرده با ضد يهود معرفي كردن اين شبكه ، كشورهاي اروپايي را نيز بر عليه آن تحريك كنند.
*علل فشارهاي سياسي رسانه اي و....بازيگران عربي بر ضد الميادين و آينده فشارها
بر اساس آنچه در رابطه با ريشه هاي شكل گيري و اهداف پيش روي شبكه الميادين ذكر شد، مشخص است كه سياستهاي اين شبكه در تقابل جدي با رويكرد سياست خارجي و سياست رسانه اي كشورهاي عربي مبني بر تجاوزگري و سانسور و دست چين كردن خبر ها قرار دارد. بنابراين به نظر مي رسد تا زماني كه سياستها و خط مشي اين شبكه تغيير نكند، فشارها عليه آن نيز ادامه خواهد داشت. خصوصاً اگر كشورهاي اروپايي نيز در اثر لابي و تبليغات منفي كشورهاي عربي بر ضد الميادين، حاضر به همكاري با آنها براي اعمال فشار بر اين شبكه بشوند، عرصه كار و فعاليت باز هم براي اين شبكه تنگ تر خواهد شد.
*آينده تاثير گذاري نقش و كاركرد شبكه الميادين در جهان عرب و منطقه
ملتهاي عرب و مسلمان منطقه در طي ساليان اخير با انواع اعتراضها و انقلابهاي خود جوش خود نشان داده اند كه دل خوشي از سياستهاي داخلي و خارجي حاكمان استبدادي خود ندارند. بنابراين از يكسو اقبال آنها به شبكه هاي خبري مستقل و شفاف روز به روز بيشتر خواهد شد و از سوي ديگر تلاش آنها براي دست يابي به چنين شبكه هاي خبري، هزينه مسدود و يا قطع كردن چنين شبكه هايي را براي حاكمان عرب بالا خواهد برد. بنابراين به نظر مي رسد با وجود تمامي فشارهاي اعمال شده از سوي كشورهاي عربي خصوصاً عربستان، آينده از آن رسانه هايي است كه فارغ از تهديدها و تطميع ها، به حق ملتها براي آگاهي از واقعيتها احترام گذاشته و به انعكاس دقيق رويدادها و حوادث مي پردازند. از آنجا كه الميادين نيز در بين رسانه هاي تطميع شده عرب جايگاه منحصر به فرد اطلاع رساني و آگاه سازي شفاف را بر عهده گرفته است، به نظر مي رسد ميزان محبوبيت و تأثير گذاري آن در افكار عمومي منطقه افزايش خواهد يافت.
*كارشناس ارشد روابط بين الملل و استاد دانشگاه
9345**2054