به گزارش روز سه شنبه گروه فرهنگي ايرنا ، سامان توفيق سرپرست هيأت «بررسي و مستندسازي باستان شناسي غار- دژ اسپهبَد خورشيد شهرستان سوادكوه مازندران» با اشاره به اهميت محور دوآب –خطير كوه از منظر تاريخي ، فرهنگي و طبيعي تصريح كرد كه آثار ارزشمندي همچون «غار- دژ اسپهبَد خورشيد»، «غار- دژ كيجاكِرچال»،«غار- دژ كِيلي»، «غار آييني چِلّه خانه»، «دژ باجگيران، «قلعه كَنگلو» و «دربند باستاني كولا» در اين محور قرار گرفته است .
توفيق افزود: به منظورشناسايي، معرفي ، اقدامات پژوهشي باستان شناسي و حفاظتي ،جلوگيري از بروز آسيب ها و تخريب هاي منظري وكالبدي حاصل از فعاليت هاي معادن ،فعاليت هاي عمراني و راهسازي، پروژه اي با نام«بررسي، مستندنگاري و ساماندهي محور تاريخي- فرهنگي و طبيعي دوآب- خطيركوه» در استان مازندران،توسط اداره كل ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري استان مازندران به سرپرستي وي تعريف شده است.
او تصريح كرد كه در فاز نخست اين پروژه، طرح «بررسي و مستندسازي باستان شناسي غار- دژ اسپهبَد خورشيد» با مديريت وي و مشاوره راهبردي عليرضا سرداري زارچي زير نظر پژوهشگاه ميراث فرهنگي و گردشگري تعريف شده است.
وي گفت: غار- دژاسپهبَد خورشيد، منحصربه فردترين استحكامات دفاعي تبرستان بوده كه شاهكاري از ساختار معماري دفاعي دوره ساساني است و در طاقي طبيعي با دهانه 95 × 85 متر كه بلندترين طاق طبيعي دنياست، جاي گرفته است.
به گفته توفيق، اوج نبوغ و دانش معماران ايران باستان، يك طاق طبيعي را به دژ ي تمام عيار تبديل كرده است به نحوي كه ساختارهاي معماري پلكاني و قائم بسيار مستحكمي در دو جناح قوس طاق جاي گرفته و دو مسير سنگ و ساروجي برجاي مانده، اين تأسيسات را بهم مرتبط مي كرد.
اين باستان شناس دوره تاريخي با اشاره به اينكه تقريبا عمده ساختارهاي بي نظير اين غار- دژ در ارتفاعي بلند بنا شده اندتصريح كرد : براي دسترسي و بررسي آن به مهارت هاي بسيار تخصصي در سنگ نوردي و استفاده از ابزار و تجهيزات خاص اين كار نياز است.
به گزارش پژوهشگاه ميراث فرهنگي و گردشگري، او خاطر نشان ساخت كه به دليل ساختار ريزشي و پوسيده غيرقابل اعتماداثر، رعايت تمهيدات حفاظتي براي جلوگيري از آسيب به ساختار ارزشمند آن و جلوگيري از مخاطرات انساني بطور حتم بايد لحاظ شود.
توفيق تصريح كرد : موقعيت راهبردي مكاني، استحكام و ساختار منحصر بفرد دژ آن را به پناهگاهي امن و حصني حصين براي اسپهبَدان تبرستان تبديل كرده بطوريكه اين مكان واپسين سنگر ايرانيان بوده كه جانانه در برابر يورش سپاهيان خلفاي عباسي ايستادند تا سرانجام با نيرنگ اعراب پس از 2 سال و هفت ماه تسخيرشد.
او گفت : غاردژ اسپهبَد خورشيد واقع در شهرستان سوادكوه، در تاريخ 17/12/1381 به شماره 7839 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
وي تأكيد كرد :طرح پژوهشي اين پروژه از سال 85 در ميراث استان توسط اينجانب ارائه شده بود و تا كنون بدليل نبود اعتبارات و منابع مالي، اين اثر بي همتا كه شايسته آن است كه آنرا «تخت جمشيد مازندران» بدانيم، در انزوا و فراموشي قرار گرفته بود و بي مهري مسئولين وقت و برخي كارشكني ها، راه را براي غارت و دست اندازي حفاران غيرمجاز و تخريب حريم و منظر اثر، توسط ماشين آلات معادن پيراموني آن باز گذاشته بود.
توفيق با اشاره به خاكبرداري بخش هايي از محوطه پايين دست وحريم اثر ، به وسيله بيل هاي مكانيكي متعلق به معادن تصريح كرد : قرار گيري اين اثر در شاهراه تبرستان به ري و يافته هاي سطحي آن از جمله سفال هاي شاخص دوره ساساني و صدر اسلام ، بازگوكننده اهميت اين محوطه در دوران پيش از اسلام و دوران فرمانروايي اسپهبَدان تبرستان است.
او در گفت و گويي به مطالعه و پژوهش پيش از 10سال خود اشاره كرد كه بر روي غار- دژ اسپهبَد خورشيد و استحكامات دفاعي رشته كوههاي البرز متمركز بوده است.
توفيق گفت: مطالعه و پژوهش علمي بر روي سازه هايي از اين دست كه وي آنها را غار- دژ مي نامد، براي نخستين بار در تاريخ باستان شناسي ايران اتفاق مي افتد.
اين باستان شناس دوره تاريخي اظهار اميدواري كردكه اين اقدام به توجه ، نگاه عميق تر ، تخصيص اعتبارات لازم و اتخاذ تمهيداتي براي حفاظت و بازسازي و سامان دهي اين اثر تاريخي شگفت انگيز و ارزشمند منجر شود .
طرح 'بررسي و مستندسازي باستان شناسي غار- دژ اسپهبَد خورشيد'كه با مجوز رياست پژوهشگاه ميراث فرهنگي و گردشگري از ابتداي آذر ماه امسال آغاز شده تا اول بهمن ماه ادامه دارد .
فراهنگ 1085**1569
تهران - ايرنا - بررسي و مستند سازي غار- دژاسپهبَد خورشيد، منحصربه فردترين استحكامات دفاعي تبرستان و شاهكاري از ساختار معماري دفاعي دوره ساساني در بلندترين طاق طبيعي دنيا به منظور حفظ اين اثر در حال انجام است .
