به گزارش ایرنا، روز‌های پنجشنبه و جمعه این هفته (17 و 18 دسامبر) در شهر دوشنبه مذاكرات سیاسی تاجیكستان و ازبكستان در سطح معاونان وزیران خارجه این دو كشور برگزار می‌شود كه این نخستین گفت وگوهای سیاسی بین مقامات دیپلماتیك دوشنبه و تاشكند بعد از دو دوره ده ساله است.
نبود اراده كافی سیاسی بخصوص در سطح روسای جمهوری دو كشور یك عاملی شمرده می‌شد كه تاشكند ودوشنبه تاكنون برای اصلاح تنش‌های موجود در روابط شان تلاش كافی به خرج نمی‌دادند،اما اكنون چنین اراده سیاسی برای بهبود روابط فرا رسیده است.
گزارش های برخی منابع خبری حاكیست كه بررسی موضوع های داغی چون از سرگیری صادرات گاز و نیروی برق ازبكستان، تغییر نظام روادید بین تاجیكستان وازبكستان، از سرگیری پرواز‌های هواپیما‌ها و تردد وسایل نقلیه زمینی بین این دو كشور همسایه و امثال آن ممكن است محور این مشورت های سیاسی باشد.
درهر صورت نخستین مشورت‌های سیاسی بین نهاد‌های دیپلماتیك تاجیكستان و ازبكستان كه بعد از دو دوره ده ساله تنش ها در روابط این دو كشور همسایه صورت می‌گیرد، هم صاحبنظران و هم مردم را در هر دو طرف مرز به بهبود روابط این دو كشور در آینده بیشتر امیدوار كرده است.
تحلیلگران می‌گویند جو حاكم بر فضای منطقه آسیای مركزی بخصوص فعال شدن بازیگران بیرونی از جمله روسیه كه با حرارت كشور‌های این منطقه را به عضویت در اتحاد اقتصادی اوراآسیا تشویق می‌كند می‌تواند عاملی دیگر برای نزدیك‌تر شدن حلقه های حاكم در این كشور‌ها باشد.
درمرحله كنونی بهبود مناسبت‌ها به نفع هر دو كشور است. چون كه هم ازبكستان و هم تاجیكستان تمایلی به عضویت در اتحادیه اوراآسیا ندارند و این می‌تواند محركی برای توسعه روابط دوجانبه هر دو كشور باشد.
خطر افراطی گری كه زمینه آن در هر دو كشور وجود دارد، داشتن مخالفان از احزاب افراطی در هر دو كشورهم از عوامل زمینه ساز روابط دو كشور ازبكستان و تاجیكستان است.
حوادث اوكراین و گرجستان كه باعث شده است روسیه را به فكر زیربال گرفتن دوباره كشور‌های پساشوروی ببرد و طبیعی است كه تاجیكستان وازبكستان چندان مایل به رفتن به زیر بال مسكو نیستند وبحران اقتصادی روسیه كه به وضع اقتصادی این دو كشور نیز تأثیر منفی گذاشته، می تواند از عواملی باشد كه تاشكند و دوشنبه را برای گام گذاشتن در راه همكاری ها ناگزیر كند.
عذاب تنش‌ها در روابط تاجیكستان وازبكستان را بیشتر آنهایی احساس می‌كنند كه در دو طرف مرز خویش و تبار دارند.
دوشنبه وتاشكند از میانه سال‌های 90 به این طرف تاكنون دو ده‌ساله یك دوران سرد و پر‌تنشی را در روابط خود سپری می‌كنند.
پرواز هواپیما‌ها بین دو كشور همسایه از سال 1992 قطع شده است. ازبكستان از سال 1999 در پی تلاش حمله جنگجویان حركت اسلامی ازبكستان به رهبری «جمعه نمنگانی» از طریق یك استان مرزی تاجیكستان، مرز‌هایش را روی تاجیكان بست. تاشكند همین طور در سال 2001 با تاجیكستان نظام روادید جاری كرد.
مرحله دیگر تنش‌ها بین تاشكند و دوشنبه به سال 2010 برمی‌گردد .تاشكند با قصد دوشنبه برای ساختن نیروگاه راغون شدیدا مخالفت كرده وعلیه این همسایه اش یك سلسله تدابیر اقتصادی وضع كرد.ازجمله ازبكستان ازشبكه واحد نیروی برق آسیای مركزی خارج شد و در پی آن تاجیكستان با مشكل تامین انرژی كه از ازبكستان تامین می شد مواجه و در موسم سرما بسیار آزار دید.
ازبكستان همچنین ازسال 2011 انتقال گاز به تاجیكستان را قطع كرد ودرپایان همان سال با بهانه«سود كم اقتصادی»راه آهن« ترمذ – اموزنگ»، تنها راه آهن به سمت استان ختلان تاجیكستان را برچید.
همین طور بارها تعدادی ازشهروندان تاجیكستان به اتهام عبور غیرقانونی از مرز به ازبكستان بازداشت شده اند و یا در پاسگاه‌های گمركی ازبكستان جلوی محموله هایی كه به سمت تاجیكستان می رفت گرفته وبه مدت طولانی این بارهای ترانزیتی توقیف شدند.
روابط دو كشور انچنان رو به سردی گرایید كه حتی یك مقام ازبك دو سال پیش در اجلاس وزرای امور خارجه آسیای مركزی و اتحادیه اروپا هشدار داد كه مشكل استفاده نادرست از منابع آبی در آسیای مركزی در نهایت به جنگ خواهد انجامید. هیچكس شك نكرد كه خطاب این مقام ازبك ،تاجیكستان است.
این دو كشور از24سال پیش كه بعد ازفروپاشی شوروی سابق به استقلال رسیدند برسراختلافات مرزی و آبی با هم مشكلات زیادی دارند.این نوع مسائل بین تاجیكستان وازبكستان، دو كشور را درحالتی قرارداده‌است كه به آن «جنگ سرد» نام نهاده اند.اما ملاقات دور ازانتظار روسای جمهوری دو كشور«اسلام كریم اف» و«امام‌علی رحمان»كه ماه سپتامبر سال 2014درپایتخت تاجیكستان در حاشیه نشست سران كشور‌های عضوسازمان همكاری‌های شانگهای صورت گرفت، امید‌ها را درهردوطرف مرزبه پایان این«جنگ سرد» وشكستن یخ‌های انبوه كه طی سالیان دراز به یخچال عظیمی در روابط تبدیل شده بود را زنده كرده است.
این نخستین دیدار رو در روی روسای عالی دو كشور دستكم در شش سال قبل از آن بود.
درماه ژانویه سال 2015معاون وزیر خارجه تاجیكستان «پرویز دولت زاده» پیشنهاد‌های طرف دوشنبه را به سفیرتاشكند«شاهقاسم شایسلام‌اف»سپرد كه ازجمله تردد بدون روادید ساكنان دو كشور به قلمرو یكد‌یگربه مدت 30روز وهمینطوراحیای پرواز هواپیما‌ها بین دوشنبه و تاشكند را دربرمی‌گرفت. همان روز‌ها خبری هم منتشر شد كه یك شركت هواپیمایی ازبكستان كه از پایان ماه مارس اجرای پرواز‌ها در مسیر تاشكند – دوشنبه را آغاز می كند ولی این طرح هنوز عملی نشده است.
همین طورماه ژوئن در تاشكند جلسه كمیسیون بین دولتی همكاری‌های اقتصاد و تجاری تاجیكستان و ازبكستان در سطح معاونان وزیر دو كشور دایر شد.
سفیر اتحادیه اروپا در تاجیكستان پیشتر گفته بود كه گرم شدن مناسبات تاجیكستان و ازبكستان شرایط را برای حل مسائل این كشور ایجاد می‌كند.
بنا به آمار رسمی ازبكستان، حجم تجارت این كشور با تاجیكستان درسال 2014به 160 میلیون دلار رسیده است كه این در مجموع چهار درصد ازچهار میلیارد دلار مجموع تجارت خارجی تاجیكستان و یك درصد از حدود 15میلیارد دلاركل صادرات و واردات ازبكستان را تشكیل می‌دهد.
حجم تجارت تاجیكستان با همسایه دیگرش، افغانستان جنگزده در یك سال به بیش از 174 میلیون دلار می رسد.
به هر حال مردم دو كشور تاجیكستان و ازبكستان كه بیشتر آنان را جمعیت فارسی زبان تشكیل می دهد امید دارند یخ روابط دو كشور بعد از سالها آب شود و بتوانند روابطی گرم برقرار كنند.
كشور فارسی زبان تاجیكستان بیش از8میلیون نفر جمعیت دارد. ازبكستان 30 میلیون نفری هم حدود 50 درصد جمعیتش فارسی زبان است.
-----------------------
از خسرو حسینی كارشناس آسیای میانه
آساق**1663**1590
تهران - ایرنا - ازبكستان و تاجیكستان بیش از دو دهه است كه روابطی بسیار سرد دارند و در حالتی شبیه «جنگ سرد» بسر می برند اما تصمیم به برگزاری نخستین مذاكرات سیاسی در شهر دوشنبه امیدواری ها به شكستن یخ روابط بین این دو كشور همسایه در آسیای مركزی را بیشتر كرده‌است.
