اس.بی.اس: زبان فارسی بیش از حد تصور در جهان گسترده است

به گزارش ایرنا، این تارنمای استرالیایی به مناسبت 21 فوریه، روز جهانی زبان مادری، نوشت: زبان فارسی در بسیاری از كشورها به عنوان زبان بخشی از مردم مورد استفاده قرار می گیرد و این برخلاف تصور غالب، تنها به خاطر مهاجرت ایرانیان و افغانستانی ها به كشورهای دیگر نیست.
یونسكو از سال 1999 روز 21 فوریه را به عنوان روز جهانی زبان مادری در تقویم خود گنجانده است تا سطح آگاهی از فرهنگ ها و زبان های مختلف را در جهان ارتقاء دهد.
'اس.بی.اس' به این مناسبت به زبان فارسی پرداخت و نوشت: اكنون بسیاری از مناطق خارج از كشورهای فارسی زبان وجود دارند كه در آن اقلیت های فارسی زبان زندگی می كنند.
فارسی در كشورهای ایران، افغانستان، تاجیكستان، ازبكستان، پاكستان، عراق، بحرین، تركیه، قرقیزستان و قزاقستان و بخش بسیار كوچكی از چین از دیرباز صحبت می شود و به واسطه افزایش مهاجرت ها در قرن اخیر به كشورهای دیگر نیز راه یافته است.
این تارنما در ادامه به 'شهرهای پارسی' پرداخت و نوشت: بسیاری از شهرهای جهان كه خارج از سه كشور ایران، افغانستان و تاجیكستان قرار دارند، علاوه بر جمعیت قابل توجه فارسی زبان، پیوندهای عمیق تاریخی با زبان فارسی دارند. مهمترین این شهرها، سمرقند، بخارا، تاشكند، فرغانه و سرخان دریا در ازبكستان، پیشاور، پاراچنار و كویته در پاكستان و سوران (دیانا) در عراق هستند.
شهرهای سمرقند و بخارا از پایتخت های ایران باستان و زادگاه بزرگانی همچون رودكی و ابن سینا بوده اند. شهر سوران در عراق نیز به واسطه بازگشت مهاجران كرد از ایران، به شهری با اكثریت فارسی زبان تبدیل شده است.
'اس.بی.اس' همچنین به تفاوت ها و گویش ها اشاره كرد و نوشت: ایران بزرگترین كشور فارسی زبان دنیاست. فارسی در ایران زبان رسمی است. پس از ایران، كشور افغانستان بیشترین جمعیت فارسی زبانان را در خود جای داده است. زبان فارسی در افغانستان 'دری' نامیده می شود. دری در قواعد و لغات بسیار شبیه فارسی است و به واقع نمی توان به هیچ وجه آن را زبان جداگانه ای نامید.
زبان دری یكی از دو زبان رسمی افغانستان است و حدود 15 میلیون نفر به این زبان صحبت می كنند.
شاخه دیگری از زبان فارسی، 'تاجیكی' یا 'فرارودی' نامیده می شود. این گویش همانگونه كه از نام آن بر می آید، در تاجیكستان رواج دارد و اقوام تاجیك مقیم كشورهای ازبكستان، قرقیزستان و قزاقستان نیز به آن سخن می گویند. اقلیت تاجیك در ازبكستان، بزرگترین اقلیت پارسی گوی جهان را تشكیل می دهند. برغم فشار بسیاری كه این اقلیت تاجیك به خاطر نژاد و فرهنگ از سوی دولت ازبكستان متحمل می شوند، تاجیكی همچنان به عنوان زبان مادری آنها مورد استفاده قرار می گیرد.
براساس سرشماری رسمی دولت ازبكستان، حدود پنج درصد جمعیت این كشور، یعنی حدود یك میلیون نفر را جمعیت تاجیك تشكیل می دهند، اما منابع مستقل این جمعیت را بسیار فراتر از این مقدار می دانند و آن را بین چهار تا شش میلیون نفر برآورد می كنند كه دلیل این تناقض این است كه بسیاری از مردم به دلایل مختلف از جمله تبعیض علیه تاجیك ها، خود را ازبك معرفی می كنند.
این تارنمای استرالیایی نوشت: در بخش كوچكی از غرب چین نیز كه با نام 'تاشقرغان' شناخته می شود، اقلیت كوچكی از مردم تاجیك زندگی می كنند كه تاجیكی صحبت می كنند، اما در روستای كوچكی به نام 'بلدیر' در همین منطقه، قومی با ریشه ایرانی زندگی می كنند كه تاجیكی را بسیار اندك می دانند. این مردم به واسطه فاصله دور از فرهنگ و زبان مادر و تحت تاثیر محیط، به مرور تاجیكی را به فراموشی سپرده اند.
فارسی تاجیكی برای ایرانیان و افغانستانی ها كاملا قابل فهم است، اگرچه در واژگان تفاوت هایی با فارسی و دری دارد.
نوعی دیگری از فارسی، عجمی نامیده می شود كه در واقع گویشی از فارسی به شمار می آید. پاره ای از واژگان فارسی عجمی، از لغات اصیل تر و قدیمی فارسی و تعدادی دیگر از كلمات آن از زبان عربی گرفته شده است. این گویش در مناطق جنوبی استان فارس و هرمزگان و كشور بحرین رواج دارد.
كشور بحرین كه در سال 1971 از ایران مستقل شد، به واسطه پیوندهای تاریخی با ایران، شهروندان ایرانی تبار زیادی دارد و زبان فارسی اگرچه زبان رسمی این كشور نیست، ولی به طور گسترده ای در آن رواج دارد.
تارنمای شبكه خبری 'اس.بی.اس' استرالیا در ادامه گزارش خود به مناسبت روز جهانی زبان مادری به خط فارسی پرداخت و نوشت: فارسی با دو خط نوشته می شود. خط اصلی كه در ایران و افغانستان مورد استفاده قرار می گیرد، خط فارسی است كه از خط عربی مشتق شده است و در واقع توسط اكثریت فارسی زبانان دنیا مورد استفاده قرار می گیرد.
خط رایج در تاجیكستان، خط سیریلیك است كه میراث دوره شوروی است. خط متفاوت تاجیكی، سبب محروم شدن زبان تاجیكی از منابع غنی ادبیات فارسی شد. اگرچه با فروپاشی شوروی و ارتباط بیشتر این كشور با ایران و افغانستان، زبان تاجیكی جانی دوباره یافت و تلاش هایی از سوی ایران برای آموزش و رواج خط فارسی در تاجیكستان صورت گرفته است.
این تارنمای همچنین به زبان دوم برخی كشورها كه فارسی است اشاره كرد و نوشت: پس از سه كشوری كه فارسی در آنها زبان رسمی است، كشور پاكستان در كنار ازبكستان، با بیش از یك میلیون و 800 هزار نفر، یكی بیشترین فارسی زبانان دنیا را در خود جای داده است. این فارسی زبانان، پاكستانی های فارسی زبان هستند، نه مهاجران فارسی زبان.
زبان فارسی در پاكستان ریشه ای دیرینه دارد. بسیاری از بزرگان این كشور به فارسی صحبت می كنند و شاعر پارسی گوی بزرگ، اقبال لاهوری هم در این كشور می زیسته و بیش از هفت هزار بیت شعر به فارسی سروده است.
زبان رسمی پاكستان، زبان اردو است كه در واقع زبان فارسی، زبان مادر آن به حساب می آید. نفوذ زبان فارسی در زبان اردو چنان آشكار است كه این شباهت را در جزییات از دستور زبان تا لغات و ضرب المثل ها می توان مشاهده كرد.
مردم پاكستان در حین استفاده از زبان اردو، از ضرب المثل های فارسی استفاده می كنند و این ارتباط تنگاتنگ مردم با زبان فارسی را نشان می دهد. سرود ملی پاكستان نیز به گونه ای سروده شده است كه به هر دو زبان فارسی و اردو، درست و قابل فهم باشد و این تنها به دلیل شباهت شگفت انگیز این دو زبان امكان پذیر بوده است.
زبان فارسی در میان كردهای عراق هم شناخته شده است. به واسطه نزدیكی تاریخی این منطقه از عراق به ایران، زبان فارسی همواره از محبوبیت و نفوذ خاصی در این منطقه برخوردار بوده و تا كمتر از 100 سال پیش، فارسی به عنوان زبان ادبی منطقه كردستان عراق در مدارس تدریس می شد.
پس از سركوب كردها در حكومت بعثی عراق، صدها هزار كرد عراقی به ایران مهاجرت كرده و سال ها در آنجا زندگی كردند. فرزندان زیادی از این اقلیت كرد در ایران متولد شدند كه فارسی را بهتر از كردی صحبت می كنند. با بازگشت این مهاجران به وطن، ساختار زبانی منطقه كردستان عراق متحول شد و امروزه این منطقه فارسی زبانان بسیاری دارد كه فارسی را به عنوان زبان اول یا دوم مورد استفاده قرار می دهند. شهر سوران در كردستان عراق، شهری است كه می توان فارسی را زبان اول آن دانست. بیش از 60 درصد جمعیت این شهر را كردهایی تشكیل می دهند كه از ایران بازگشته اند.
در منطقه بارزان در كردستان، محله هایی با نام های اصفهان، یزد و دیگر شهرهای ایران وجود دارد كه كردهای بازگشته از این شهرها آنها را نامگذاری كرده اند و این نشان دهنده عمق پیوند آنها با ایران و زبان فارسی است.
زبان فارسی در نقاط عرب زبان عراق هم به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد. به این دلیل كه از دوره صفوی و با رسمی شدن مذهب شیعه در ایران، موج كاروان های زیارتی از ایران برای دیدار از اماكن مذهبی عراق وارد این كشور شدند و این تعداد زیاد فارسی زبانان باعث آشنایی مردم شهرهای بزرگ كربلا، نجف و كاظمین با زبان فارسی شد.
علاوه بر این، تعدادی از این زائران در عراق ماندگار شدند و نسلی از خانواده های فارسی زبان در چند صد سال گذشته در عراق به وجود آمد. این افراد در زمان حكومت بعثی عراق، دانستن زبان فارسی را انكار می كردند، اما پس از استقرار حكومت جدید عراق و ارتباطات بیشتر با ایران، زبان فارسی در عراق بسیار گسترش یافته و توسط تعداد زیادی از مردم صحبت می شود.
در زمان حكومت بعثی، تعداد زیادی از شیعیان عراقی هم به ایران پناهنده شدند و با بازگشت این افراد، زبان فارسی بیش از پیش در میان عرب زبانان عراق رایج شد.
'اس.بی.اس' در ادامه به تاثیر مهاجرت های چند دهه گذشته بر گسترش زبان فارسی پرداخت و نوشت: زبان فارسی به واسطه مهاجرت ایرانیان و افغانستانی ها در دوره معاصر به بسیاری دیگر از كشورهای جهان راه یافته است.
جمعیت بسیار بزرگی از فارسی زبانان هم اكنون در آمریكای شمالی، اروپا، كشورهای حوزه خلیج فارس، شرق آسیا و استرالیا زندگی می كنند. آخرین آمارهای رسمی كه توسط سازمان ثبت احوال ایران منتشر شده است، تعداد ایرانیان خارج از كشور را سه و نیم میلیون نفر اعلام می كند، اما به گفته رییس شورای عالی ایرانیان خارج از كشور، این تعداد بین پنج تا شش میلیون نفر برآورد می شود.
این تارنمای همچنین نقش مطبوعات را برای گسترش زبان فارسی مورد بررسی قرار داد و نوشت: تا پیش از فروپاشی شوروی، شهرهای سمرقند و بخارا، پایتخت فرهنگی قوم تاجیك و زبان فارسی در آسیای میانه به شمار می آمدند و از این رو، نشریات مهم تاجیكی در این منطقه منتشر می شد. از نشریات فارسی زبان ازبكستان می توان 'آواز تاجیك' (تاسیس 1924 م)، 'صدای سوخ' (تاسیس1951 م)، 'آواز سمرقند' (تاسیس 1990 م)، 'سمرقند' (تاسیس 1913م)، 'صدای سرخان' (تاسیس 1991م) و 'بخاری شریف' (تاسیس 1912م) را نام برد كه نشان از پیشینه قوی زبان فارسی در این كشور بزرگ و تاریخی آسیای میانه دارند.
روزنامه 'بخارای شریف' قدیمی ترین روزنامه فارسی آسیای میانه است و ده ماه پس از انتشار توقیف شد و پس از فروپاشی شوروی و از سال 1992 مجددا شروع به كار كرد.
این نشریه در راستای سیاست ازبك سازی دولت ازبكستان مجددا در سال 2003 میلادی تعطیل شد.
پس از فروپاشی شوروی، بسیاری از تاجیك های ازبكستان به تاجیكستان مهاجرت كردند و این كشور با داشتن زبان فارسی به عنوان زبان رسمی، فرصت شكوفایی را برای نشریات فارسی زبان مهیا كرد. در حال حاضر بیش از 400 نشریه در تاجیكستان منتشر می شوند و شهر دوشنبه، پایتخت تاجیكستان تنها یك روزنامه دارد كه با نام 'امروز نیوز' منتشر می شود.
مركز تحقیقات فارسی ایران و پاكستان، فصلنامه علمی پژوهشی دانش را در پاكستان منتشر می كند كه یكی از معتبرترین نشریات فارسی خارج از كشور در حوزه زبان و ادبیات فارسی است.
آساق**1611