به گزارش ايرنا، اين بنا مهم‌ترين يادگار نادرشاه افشار در كلات، كه به قصر خورشيد شهره است، در ميان باغي بزرگ به شيوه باغ‌هاي ايراني بنا شده، اما ساختمان آن تلفيقي از معماري ايران و هندوستان است.
نادرشاه پس از اينكه به هندوستان حمله كرد در بازگشت علاوه بر سيم و زر و جواهر، هنرمندان زيادي را به ايران آورد و زبده‌ترين آنان را به آرايش قصر خورشيد واداشت.
عمارت خورشيد به دستور نادرشاه افشار موسس سلسه افشاريه در اوايل دوران سلطنت وي در 1108 خورشيدي ساخته شد و هم اكنون در شهرستان كلات در 150 كيلومتري شهر مشهد، قرار دارد.
شهرستان كلات، كه به دليل اقامت نادرشاه در آن به كلات نادري موسوم شده، با توجه به اينكه در ميان كوه قرار گرفته، به سرزمين دژهاي نفوذ ناپذير نيز شهرت دارد و دليل انتخاب كلات از سوي نادرشاه نيز همين نفوذ ناپذيري آن بوده است.
كاخ خورشيد محل اقامت و نگهداري جواهرات و غنايم جنگي نادرشاه افشار بوده است كه هم اكنون قسمتي از آن به موزه تبديل شده و در آن وسايل درون كاخ و غنائم آن زمان را به نمايش گذاشته اند.
هنگامي كه نادرشاه افشار در خراسان به حكومت رسيد، ايران با آسيب جدي و ضعف حكومت مركزي روبه رو بود، اما نادر نه تنها انسجام و يكپارچگي را براي ايرانيان به ارمغان آورد بلكه مهاجمان به ايران را نيز عقب راند و دامنه كشورگشايي خود را تا سرزمين هندوستان ادامه داد.
او دستور ساخت كاخي را در كلات نادري داد كه هم‌اكنون به عمارت خورشيد يا كاخ خورشيد مشهور است؛ و ظاهرا از اين كاخ براي حفاظت از گنجينه هاي خود استفاده مي كرده است.
اين كاخ تا پايان عمر نادر نيز نيمه كاره ماند، اما با همين شرايط در مدت زمان حكومت نادر مورد استفاده قرار مي گرفت.
كاخ خورشيد در وسط باغ بزرگي قرار دارد كه شامل يك بنا در سه طبقه است، ارتفاع آن در گذشته، حدود 25 متر بوده است اما با توجه به فرسايش تدريجي و خرابي طبقه سوم آن، ارتفاع آن اكنون بيش از 20 متر نيست.
طبقه اول آن هشت ضلعي است كه آن را روي چهار رديف پلكان به شكل هرم برپا كرده‌اند. ورودي هاي كاخ، در اضلاع هشتگانه قرار دارد كه به سالن اصلي كاخ منتهي مي شود.
اين كاخ مجموعا داراي 12 اتاق است كه در هر اتاق نيز تزئيناتي از نقاشي و گچ بري ديده مي شود و تا چند دهه پيش در ميان اين تزئينات، تصاويري از شاهزادگان نادري نيز وجود داشت.
در ميانه اين بناي هشت ضلعي، برج استوانه اي مانندي، در دو طبقه قرار دارد كه روزگاري محل اقامت شاه و خانواده شاهي بوده است.
سنگ هاي پرحجم و سنگين اين بنا كه با تصاويري از ميوه هاي گرمسيري و پرندگاني چون طوطي منقوش شده، به بنا جلوه خاصي داده اند و گفته ميشود اين سنگ تراشهها همان هنري است كه نادرشاه از معماران هندي طلب كرد تا در زماني كه ميوههايي مثل موز، آناناس و... در ايران وجود نداشت، كاخ خورشيد با اين نمادها مزين شود.
تالار قصر خورشيد با تزييناتي به شيوه بناهاي صفوي آراسته و طلاكاري شده است و چون دورتادور ديوار آن كتيبه‌اي حاوي سوره 'نبأ' با تاريخ مرگ نادر (1160 هجري.قمري) به چشم مي خورد، برخي چنين نتيجه گرفته‌اند كه نادر قصر خورشيد را به عنوان آرامگاه خويش بنا كرده بود.
طبقه سوم اين قصر گنبد استوانه‌اي بزرگي است كه از 66 نيم ستون سنگي تشكيل شده و با همين ويژگي در ميان تمام بناهاي تاريخي ايران بي‌همتا است؛ از كنار اين گنبد مدور مي‌توان باغ زيباي پيرامون قصر و نماي عمومي شهر كلات را تماشا كرد.
از نظام كاشت باغ به جز يك رديف چنار كهنسال در باغچه غربي باغ و در كوچه غربي باغ كه جزو عرصه باغ بوده، چيز ديگري برجاي نمانده است و همين رديف درختان چنار كهن بعدها مبناي درختكاريهاي بقيه قسمتهاي باغ قرار گرفت و 220 عدد درخت چنار در پيرامون آن كاشته شد كه اكنون باغ با اين درختان شكل گرفته است.
در حال حاضر منبع آب رساني اوليه باغ از بين رفته است و آب باغ به وسيله موتور پمپ از آب ذخيره شده در آب انباري كه در زير پيادهرو انتهاي شرقي باغ ايجاد شده، تامين ميشود.
7496/5132
مشهد- ايرنا- 'كاخ خورشيد'، از زيباترين كاخ هاي موجود در ايران است كه به واسطه جايگاه تاريخي و زيبايي معماري همچون نگين درخشاني در خطه كلات، در استان خراسان رضوي، خودنمايي مي كند و سالانه ميزبان هزاران گردشگر و علاقه مند به تاريخ ايران كهن است.
