سیدجمال الدین اسدآبادی بنیان گذار روزنامه نگاری سیاسی

نام بلندآوازه اش با واژه های آزادی، اصلاح طلبی و ظلم ستیزی آمیخته استٰ، دوقرن پیش كه سكوت و گوشه نشینی، ترس و خودباختگی، فقر و بی سوادی، فساد مالی و خودكامگی حكام بر روح و روان مردم چیره شده بود، سیدجمال الدین حسینی اسدآبادی بروز و ظهور كرد و در شیپور روشنفكری نواندیش و اندیشمندی دینمدار برای رستن مردم از رخوت و سستی دیرینه دمید.
او كه به قول استاد شهید مرتضی مطهری سلسله جنبان نهضت های اسلامی آزادی خواهی در جهان است، هوشمندانه بیماری سخت ملتهای اسلامی را شناخته و راز و رمز چرایی و چگونگی ابتلای سرزمین های اسلامی به این مرض را یافته بود، كوشید با روش درمانی خاص و ابتكاری نو دنیای اسلام را از چنگ این بیماری بنیان كن وارهاند و ممالك اسلامی را برای همیشه تاریخ در برابر امراض وحشتناك مشابه واكسینه و ایمن سازد.
نسخه شفا بخش سیدجمال برای درمان دردهای تن و جان جوامع اسلامی نوش دارویی از تركیب حذف تفرقه مذهبی ، احیاء وحدت مسلمانان و مبارزه آشكار و همیشگی تا براندازی حكومت های استبدادی و دیكتاتوری بود.
سیدجمال برای به كار بستن درست شیوه درمان به تبلیغ عقاید و تربیت شاگردان از طریق مسافرت به سرزمین های مختلف اسلامی، نامه نگاری و ملاقات با پادشاهان مسلمان، تدریس در مدارس مصر و افغانستان، سخنرانی در دانشگاه های اروپا، نامه نگاری و گفتگو با پیشوایان برجسته مذهبی و روشنفكران و همچنین نگارش كتاب و رساله پرداخت.
اما كارآمدترین شیوه سید، حضور پررنگش در عرصه رسانه است؛ او بنیان گذار روزنامه نگاری سیاسی در جهان اسلام بود و پیش از او هیچ نویسنده مسلمانی اعم از ایرانی ، ترك، عرب و هندی از چنان دید سیاسی ای برخوردار نشده بود.
انتشار روزنامه عروة الوثقی در سال 1301 قمری زمانی كه سید در پاریس زندگی می كرد با شاگردش سید محمد عبده از مهم ترین كارهای مطبوعاتی سید جمال است.
اندیشه شجاع و پهناور سید جمال و قلم روان و شیوای محمد عبده موفقیت عروة الوثقی را در سراسر جهان اسلام رقم زد آنچنان كه مبارزان و آزادی خواهان مطالب آن را به عنوان منشور آزادی طلبی و مبارزه با استبداد پذیرفتند.
چند صباحی پس از تعطیلی عروة الوثقی سیدجمال روزنامه ای به دو زبان عربی و انگلیسی به نام ضیاءالخافقین در لندن دایر كرد؛ مرام سید در این روزنامه همان مشی ای بود كه در عروه الوثقی در پیش گرفته بود.
به یادماندنی ترین مطالب سید در این روزنامه، مقالاتی است كه در نقد قرارداد واگذاری امتیاز انحصار خرید و فروش توتون و تنباكو برای مدت پنجاه سال از سوی ناصرالدین شاه قاجار به ماژور تالبوت انگلیسی و علیه بانیان آن بویژه شاهنشاه و استعمارگران انگلیسی و درخواست خلع ناصرالدین شاه از علمای ایران نوشته است. مقاله هایی بشدت ضداستبدادی و ضداستعماری سبب شد دولت انگلستان وجود روزنامه ضیاء الخافقین را برنتابد و اسباب تعطیلی همیشگی آن را تدارك ببیند.
سیدجمال علاوه بر مدیریت روزنامه های عروه الوثقی و ضیاءالخافقین به نگارش مقاله در نشریات و روزنامه های اروپایی به ویژه روزنامه دبا،نگارش مقالات ضد استبدادی در روزنامه اختر، حبل المتین و قانون پرداخت و همچنین شاگردان و دوستانش را به انتشار روزنامه تشویق و ترغیب می كرد به طوریكه ادیب اسحاق روزنامه نگار مصری، دو روزنامه مصر و التجاره را تنها با سفارش های موكد سیدجمال منتشر كرد. و نیز یعقوب صنوع، دیگر روزنامه نگار مصری با وجود آن كه بر آیین یهود بود، شیفتگی خاصی به اندیشه سیدجمال داشت و به ترغیب او روزنامه فكاهی ابونضاره را منتشر كرد.
فعالیتهای سیاسی سیدجمال در مطبوعات نشان از هنر او در راه اندازی موج های سیاسی، اجتماعی دارد كه عصر خود را تحت الشعاع قرار می داد و انتشار روزنامه های گوناگون و ایراد سخنرانی های روشنگرانه گسترده در كشورهای اسلامی و اقداماتی ابتكاری و جدیدنظیر تاسیس انجمن اتحاد اسلامی در تركیه و ... همگی ابزارهایی برگرفته از علوم روز بودند كه سید برای پیاده سازی اندیشه های اصلاحی اش از آنها بهره می جست و نه تنهابه عنوان تهدید از آنها یاد نمی كرد بلكه فرصتی برای رساندن ندای بیداری و آزادی به گوش جهانیان می دانست.
بی تردید سید جمال الدین حسینی اسدآبادی تنها روزنامه نگار چشم از جهان فرو بسته ای است كه قلمش همچنان زنده و پرتوان است مقاله ها و سرمقاله های سید در طول و عرض قرن بیستم آنجا كه جهان اسلام به اتحاد ، قانون گرایی، حفظ میراث اسلامی و مبارزه با بیگانگان لازم دارد دوباره درجزوه ها، رساله ها و كتاب ها و زبانها جاری می شود .
آری سید مرد اندیشه در استاندارد همه زمانها و سرزمین ها است كه نام بلندآوازه اش با واژه های آزادی، عصیانگری، اصلاح طلبی و ظلم ستیزی آمیخته است.
سید جمال الدین حسینی اسدآبادی در سال 1254 ه.ق در اسدآباد همدان دیده به جهان گشود و در محل تولد خود به یادگیری مقدمات علوم دینی پرداخت و سپس راهی عراق شد و در نجف به مدت چهار سال نزد شیخ انصاری(ره) به ادامه تحصیل پرداخت.
سیدجمال نابغه ای بود كه به چهار زبان زنده دنیا مسلط بود. زندگی سیاسی و اجتماعی بیدارگر مشرق زمین با فرا خواندن جهان اسلام به خیزش علمی ، ادبی و همبستگی و پایداری در برابر استعمار غرب آغاز و آمیخته به سفرها و اخراج های سیاسی متعددی بود كه این بی مهری ها نتوانست در اراده پولادین این رادمرد اصلاح گر، خللی وارد كند.
18 اسفند روز شهادت سیدجمال الدین اسدآبادی است كه در تقویم كشورمان به نام روز بیداری اسلامی نامگذاری شده است .
زهرا زارعی خبرنگار مركز همدان
7527/6993/1352