اين گزارش كه در شماره شنبه 22 اسفند 1394 خورشيدي به قلم بيتا مهدوي منتشر شده، آورده است: هرسال با فرا رسيدن 13 مارس برابر با 23اسفند ماه، روز جهاني مبارزه با بيماريهاي كليه در سرتاسر جهان گرامي داشته مي‌شود و اين در حالي است كه بر اساس آمار‌هاي به دست آمده، سالانه بين 15 تا 17 درصد بر تعداد بيماران كليوي در كشور، افزوده مي‌شود، ضمن آن كه 2 بيماري ديابت و فشار خون، از مهمترين عوامل ابتلاي به بيماريهاي كليوي به حساب مي‌آيند.
بر اساس آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در حال حاضر 9 تا 10 ميليون نفر در ايران، ديابتي و 10 تا 15 ميليون نفر هم مبتلا به فشار خون بالا هستند كه نشان مي‌دهد اين بيماران مستعد ابتلا به بيماريهاي كليوي هم هستند و از اينرو درآينده‌اي نه چندان دور، با افزايش آمار بيماران كليوي رو به رو خواهيم شد.
در اين بررسي همچنين آمده است كه بيماريهاي كليوي در ايران تقريباً به اندازه ساير كشورهاي در حال توسعه شايع است و البته در استان هاي ايران، شيوع متفاوتي دارد. بررسي ها حاكي از اين است كه مردان 1ر2 برابر بيشتر از زنان، به اين عارضه مبتلا مي‌شوند و مبتلايان به ديابت، فشارخون بالا، چاقي و افزايش چربي خون و همچنين افراد مسن، سيگاري و يا داراي سابقه خانوادگي بيماريهاي كليوي، بيشتر در معرض ابتلا به اين بيماري‌ها هستند .همچنين شيوع بيماري سنگ كليه در مردان بين 2 تا 3 برابر بيشتر از خانم‌ها است و در عين حال سنگ كليه بيماري اذيت كننده؛ دردناك و با عوارض بسياري است، به گونه‌اي كه در مراحل حاد، بيمار را زمينگير مي‌كند.
كارشناسان همچنين معتقدند، آمار بالاي بيماران مبتلا به نارسايي‌هاي كليوي، زنگ‌هاي خطر را براي مسئولان به صدا درآورده است و عادات نادرست غذايي، بي‌تحركي، نبود خود مراقبتي، توجه نداشتن به حفظ سلامت قبل از ايجاد درد و وجود بيماريهاي زمينه‌اي مانند ديابت وفشار خون، مهمترين علل افزايش تعداد اين بيماران است و متأسفانه زماني بيماران كليوي متوجه مشكل خود مي‌شوند كه حدود 70 درصد از كارايي كليه‌ها‌يشان از ميان رفته است.آنان مي‌گويند، آمار بيماران كليوي در هر جامعه، مانند قسمتي از كوه يخي است كه فقط قله آن بيرون از آب است و حجم عظيمي از آن زير آب قرار دارد.
زيرا اكثر افراد جامعه به علت عادات بد زندگي، به بيماريهاي كليوي دچارند كه خود از آن آگاهي ندارند، حال آن كه توجه به خود مراقبتي، تغذيه مناسب، انجام فعاليتهاي ورزشي، رعايت نكات بهداشتي و اهميت دادن به پيشگيري، مي‌تواند از ابتلا بيماريهاي كليوي جلوگيري كند.
** افزايش مبتلايان به نارسايي‌هاي كليوي
دكتر كتايون نجفي‌زاده ـ رئيس اداره
پيوند و بيماريهاي خاص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در مصاحبه با خبر گزاري ايسنا اظهار داشته است: در همه كشورها تعداد بيماران دچار نارسايي‌هاي كليوي افزايش پيدا مي‌كند و اين در حالي است كه در ايران آمار رشد افزايش تعداد بيماران نارسايي كليوي حدود 7 درصد است، يعني سالي 7 درصد به تعداد بيماران مبتلا به نارسايي‌هاي مزمن كليه اضافه مي‌شود.
وي با بيان اين مطلب كه سرعت رشد ابتلا به نارسايي‌هاي مزمن كليوي در ايران بالاتر از ميانگين آمار جهاني است، مي‌گويد: سالانه حدود 5ر7 درصد به بيماران دياليزي و 6 درصد نيز به تعداد بيماران دياليز صفاقي در كشور افزوده مي‌شود كه در دنيا آمار افزايش نارسايي‌هاي مزمن كليه و دياليز خوني حدود 6 درصد است.
در حال حاضر هم نزديك به 27 هزار نفر بيمار دياليز خوني در كشور وجود دارند و همچنين يك هزار و 536 نفر بيماران از دياليز صفاقي استفاده مي‌كنند. دياليز صفاقي نوعي دياليز است كه بيمار در منزل از محلول‌هاي دياليز استفاده و خون‌اش را دياليز مي‌كند.
رئيس اداره پيوند و بيماريهاي خاص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي با بيان اين مطلب كه در دنيا از مجموع بيماران مبتلا به نارسايي‌هاي كليوي 21 درصد از طريق پيوند كليه، 70 درصد با دياليز خوني و 9 درصد آنان با دياليز صفاقي درمان مي‌شوند، مي‌افزايد: در ايران درصد بيشتري از بيماران، پيوند كليه دريافت مي‌كنند؛ به صورتي كه 46 درصد مبتلايان پيوند مي‌شوند و 51 درصد با دياليز خوني و 3 درصد با دياليز صفاقي تحت درمان قرار مي‌گيرند.
وي با اشاره به اين مطلب كه اگر سرعت رشد ابتلا به نارسايي‌هاي كليوي در كشور ما به اين صورت باشد، بايد آن را بيشتر كنترل كرد، ياد آوري مي‌كند: براي مثال زماني كه مي‌دانيم با كنترل ديابت و فشار خون در كشور، به ميزان 50 درصد از شيوع بيماريهاي كليوي كاهش مي‌يابد، بايد اقدامي انجام دهيم كه اين اتفاق بيفتد. به جاي اينكه فكر كنيم از چه كسي پيوند گرفته شود يا به اين فكر باشيم كه چند دستگاه دياليز خريداري كنيم كه هميشه معضل كشور است، بهتر است از بروز نارسايي كليوي پيشگيري كنيم.
** توصيه‌هايي براي پيشگيري
رئيس اداره پيوند و بيماريهاي خاص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي با تاكيد بر لزوم پيشگيري از ابتلا به بيماريهاي كليوي مي‌گويد: بسياري از هموطنان‌مان هيچ‌گاه آزمايش خون نداده‌اند و فشار خون خود را كنترل نكرده‌اند. از اين رو به مردم توصيه مي‌كنيم كه فشار خون و قند خون خود را به خصوص در سنين بالاي 40 سال به صورت حداقل سالانه كنترل كنند؛ به ويژه كساني كه سابقه خانوادگي ديابت و فشار خون دارند بيشتر اين كار را انجام دهند.
همچنين كساني كه به سنگ كليه مبتلا هستند، حتما بايد از كليه خود مراقبت كنند و به قدر كافي آب بنوشند؛ واينكه اين بيماران مطمئن باشند كه سنگ در مجراي داخلي ادراري گير نكند زيرا در غير اين صورت ممكن است بدون اين كه شخص متوجه شود، كليه از كار بازبايستد. بنابراين، اين افراد بايد مكررا به پزشك مراجعه كنند تا مطمئن شوند كه مجاري داخلي ادراري آنان باز است و به كليه فشار وارد نمي‌شود.
وي با بيان اينكه بايد عفونتهاي ادراري بويژه در كودكان را جدي گرفت، اظهار مي‌دارد: همچنين نبايد بدون دليل مسكن مصرف كرد، چرا كه بسياري از داروهاي مسكني كه به طور مزمن و بدون دليل كافي استفاده مي‌شوند، مي‌توانند براي كليه مضر باشند.
دكتر نجفي‌زاده در خصوص راهكارهاي درمان بيماريهاي كليوي، مي‌گويد: ثابت شده است كه با كنترل ديابت، فشار خون، مصرف غذاهاي سالم و فعاليتهاي كافي بدني، مي‌توان حتي از كليه‌اي كه دچار بيماري شده نيز مراقبت كرد تا ديرتر به دياليز يا پيوند نيازمند شود.
وي مي‌افزايد: اگر فرد دچار نارسايي كليه شد، اولين روش درمان، انجام دياليز خوني است. به اين صورت كه فرد هفته‌اي 3 بار و هر بار حداقل 4 ساعت بايد دياليز شود. در اين روش بيمار بايد دقت كافي داشته باشد، زيرا ممكن است در بعضي از مراكز دياليز استثنائا زمان كمتري براي دياليز به بيمار داده شود كه برايش مضر است. دومين روش درماني، دياليز صفاقي است كه در اين روش خود بيماران در منزل دياليز را انجام مي‌دهند. به اين صورت كه يك لوله داخل شكم گذاشته مي‌شود كه سر آن بيرون است و فرد، محلول‌هاي مربوطه براي يك ماه را دريافت و در منزل، خود را دياليز مي‌كند.
اين نوع دياليز براي كساني كه محل زندگي‌شان براي مراجعه به مراكز دياليز نامناسب است، روش درماني خوبي است و بيماران حتي شب‌ها هم مي‌توانند اين كار را انجام دهند.
** عوامل ايجاد‌كننده نارسايي‌هاي كليه
دكترمحمد رضا ظفرمند ـ متخصص بيماري كليه و مجاري ادراري در مورد عوامل ايجاد‌كننده نارسايي‌هاي كليوي به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: از عوامل مهم ايجاد‌كننده نارسايي كليه مي‌توان به مصرف بي‌رويه داروهاي مسكن و ضد التهاب، ديابت، گلومرولونفريت، عفونتهاي دستگاه ادراري، سنگ‌‌هاي كليوي، كليههاي پلي كيستيك و گلودرد‌هاي چركي درمان نشده به ويژه در كودكان، اشاره كرد.
وي با بيان اين مطلب كه انجام آزمايش‌هاي پيشگيرانه براي افراد در معرض خطر ضروري است، مي‌افزايد: كساني كه مبتلا به ديابت و فشارخون بالا هستند، افراد چاقي كه دخانيات استعمال مي‌كنند و افراد بالاي 50 سال با سابقه فاميلي ابتلا به بيماريهاي كليوي، بايد تست پيشگيري را انجام دهند.
اين متخصص كليه يادآوري مي‌كند: پيشگيري وآگاهي از عوامل خطرآفرين و زمينه ساز بيماريهاي كليه مانند ديابت، فشارخون بالا، عفونت‌ها، سنگ كليه، چاقي، دخانيات، كم تحركي و خودداري از مصرف غذاهاي كنسروي، فانتزي و غذاهاي پرچرب، پر نمك و قندي مي‌تواند از پيشرفت نارسايي كليه‌ها پيشگيري كند.
** خطر افزايش بيماريهاي قلبي و عروقي
دكتر ظفرمند همچنين مي‌گويد: افراد مبتلا به ديابت و يا پرفشاري خون در صورت ابتلا به نارسايي‌هاي كليه، با افزايش خطر ابتلا به بيماريهاي قلبي عروقي مواجه مي‌شوند. و اين خطر در مبتلايان به نارسايي‌هاي پيشرفته كليه 30 برابر بيشتر از افراد سالم است. متاسفانه خطر ابتلا به اين عارضه نه فقط در مراحل پيشرفته، بلكه در مراحل ابتدايي بيماريهاي كليوي نيز مشاهده مي‌شود به طوري كه در بيماراني كه دفع پروتئين بيش از 300 ميلي گرم در 24 ساعت دارند، ميزان اين خطر تا 6 برابر افزايش مي‌يابد. همچنين كاهش بدون علامت عملكرد كليه‌ها كه در آزمايش خون با افزايش كراتينين مشخص مي‌شود نيز به عنوان يك عامل خطر در بروز بيماريهاي قلبي و عروقي مطرح است كه تاثير آن، حتي از پرفشاري خون بيشتر است.
اين متخصص بيماريهاي كليه با اشاره به اين مطلب كه يكي از شايع‌ترين و در عين حال خطرناك‌ترين بيماريهاي كليه و مجاري ادراري، «گلومرولونفريت» است يادآوري مي‌كند: اين بيماري در حالت مزمن به گونه‌اي مخفي در كليه‌ها باقي مي‌ماند و باعث التهاب و نارسايي آنها مي‌شود و در نتيجه كليه ها در تنظيم ميزان تعادل آب و مواد مصرفي بدن دچار اختلال مي‌شود و توان بيرون راندن مواد زائد سمي حاصل از سوخت و ساز از خون را به طور مؤثر، از دست مي‌دهد و در صورتي كه اين عفونت ادراري به موقع تشخيص و درمان نشود، باعث افزايش فشارخون و بروز بيماريهاي قلب و ضعيف شدن استخوان ها و ساير علائم و عوارض جانبي در سيستم داخلي مي‌شود و موجب از كارافتادگي كليه‌ها و نهايتاً به دياليز و پيوند كليه مي‌انجامد.
وي در مورد عفونت هاي ادراري مي‌گويد: يكي از شايع‌ترين علل نارسايي كليه‌ها، عفونتهاي ادراري است كه بر اثر وجود ميكروارگانيسم‌‌هاي بيماري زا در مجاري ادراري با دفع قابل توجهي باكتري در ادرار همراه با علائم باليني يا بدون علامت خارجي ايجاد مي‌شود. عفونت ممكن است در هر قسمتي از مجاري ادراري باعث ابتلاي ساير اعضا شود كه معمولاً از چند ماه تا چند سال طول مي‌كشد، بدون آن كه علامتي ايجاد كند و اين در حالي است كه تشخيص و درمان به موقع بيماري، اهميت بسياري دارد.
** نارسايي كليه و علايم آن
دكترمحمد جنابي ـ متخصص بيماريهاي كليه و مجاري ادراري در مورد نارسايي‌هاي كليه به گزارشگر روزنامه اطلاعات مي‌گويد: نارسايي كليوي عمدتاً ناشي از بروز عوارض برخي از بيماري‌هايي مانند ديابت، فشارخون، آنژين‌‌هاي چركي درمان نشده و اثرات سمي بعضي از داروها و تركيبات سمي به وجود مي‌آيد كه در صورت اقدام نكردن براي تشخيص و درمان، كاركرد طبيعي كليه را مختل مي‌كند و مي‌تواند به ميزان قابل ملاحظه‌اي در زندگي روزمره، اجتماعي و خانوادگي بيماران، اختلال ايجاد كند.
وي در مورد علايم اوليه بيماريهاي كليوي مي‌افزايد: از مهمترين علايم اوليه بيماريهاي كليوي، مي‌توان به تغيير ميزان و تكرر ادرار، افزايش يا كاهش ميزان دفع ادرار، تيره شدن رنگ ادرار، نياز مداوم به دفع ادرار و افزايش يا كاهش تكرر ادرار، به ويژه هنگام شب اشاره كرد. تكرر ادرار به هنگام شب يكي از شايع‌ترين علايم اوليه بيماري مزمن كليه است و اگرچه بي ضرر به نظر مي‌رسد، اما نبايد به آن بي‌توجهي كرد. در حالي كه علايم ديگر بيماري اغلب در مرحله بعدي كه كليه 80 درصد از عملكرد خود را از دست داده است، بروز مي‌كند.
اين استاديار دانشگاه علوم پزشكي تهران با بيان اين مطلب كه نارسايي‌هاي كليه مي‌تواند حاد يا مزمن باشد، مي‌افزايد: اين نارسايي كه مي‌تواند به طور سريع ايجاد نشود، بسيار جدي و خطر ساز است و عواقب طولاني دارد كه با درمان‌هاي مناسب، علتهاي زمينه ساز بيماري بهبود مي‌يابد.
وي با اشاره به اينكه در مواردي احتمال بروز عارضه كليوي در جريان بيماري ديابت افزايش مي‌يابد، يادآوري مي‌كند: كنترل نامناسب قند خون، فشار خون بالا كه تحت درمان قرار نگيرد، زمينه‌هاي ارثي، طول مدت ابتلا به ديابت، چاقي و مصرف قرص‌هاي ضد حاملگي از عواملي است كه باعث تشديد خطر ابتلا به عوارض كليوي در مبتلايان به ديابت مي‌شود و از آنجا كه علت بروز اين عارضه عدم كنترل قند خون است، كنترل صحيح آن در مراحل اوليه بيماري كه به بهبود بيمار كمك مي‌كند.
دكتر جنابي در مورد پيشگيري از ابتلا به بيماريهاي كليوي و مداواي آن، مي‌افزايد: بيماران با مشاهده نخستين علامت بايد به پزشك مراجعه كنند و درمان علتهاي زمينه‌اي بيماري هم ضروري است، براي افرادي هم كه مبتلا به فشارخون و ديابت هستند، نخستين اقدام كنترل فشارخون و ديابت است كه اندازه‌گيري قند خون، رعايت رژيم غذايي، مصرف داروها، تمرينات ورزشي و محدوديت مصرف نمك و مواد پروتئيني، توصيه مي‌شود.
اين متخصص بيماريهاي كليوي در مورد نحوه تشخيص بيماريهاي كليوي ياد آوري مي‌كند: اندازه گيري فشار خون، انجام آزمايش ساده ادرار و اندازه گيري كراتينين سرم، از راه‌هاي تشخيص اين بيماري است. در آزمايش ساده ادرار نبايد خون يا پروتئين در آن وجود داشته باشد.
** توصيه‌هايي براي پيشگيري از ابتلا به بيماريهاي مزمن كليوي
ـ در اغلب موارد نمي‌توان مانع ابتلا به بيماري مزمن كليوي شد، با اين حال مي‌توانيد اقداماتي را براي كاهش امكان ابتلا به اين بيماري انجام دهيد:
ـ مداواي ديابت: اگر به يك بيماري طولاني مدت مانند ديابت مبتلا هستيد، بايد بدانيد كه اين بيماري به طور بالقوه با بيماري مزمن كليوي در ارتباط است، پس نياز است كه اين بيماري را به دقت مداوا كنيد.
ـ ترك سيگار: سيگار كشيدن خطر ابتلا به بيماريهاي قلبي و عروقي و از جمله حمله قلبي و سكته مغزي را افزايش مي‌دهد و مي‌تواند منجر به وخيم‌تر شدن مشكلات كليوي شود.
ـ تغيير رژيم غذايي: رژيم غذايي سالم مي‌تواند منجر به پيشگيري از ابتلا به بيماريهاي كليوي شود. كاهش مصرف چربي و نگه داشتن فشار خون در حد پايين با مصرف ميوه‌ها، سبزي‌ها و غلات كامل، ضروري است. محدود كردن ميزان مصرف نمك هم اهميت زيادي دارد و نبايد از 6 گرم در روز تجاوز كند. اجتناب از خوردن غذاهاي پرچرب و چربي‌هاي اشباع شده و جايگزيني آنها با آووكادو، آجيل و دانه‌ها، ماهي‌هاي چرب، روغن آفتاب گردان، روغن كلزا و روغن زيتون ضروري است.
ـ خودداري از مصرف الكل: نوشيدن الكل منجر به افزايش فشار خون مي‌شود و سطح كلسترول خون را نيز بالا مي‌برد كه عاملي براي ابتلا به بيماريهاي مزمن كليوي است.
ـ ورزش منظم: خطر ابتلا به بيماري مزمن كليوي را مي‌توان با روزانه 30 دقيقه و در هفته 150 دقيقه ورزش با شدت متوسط، كاهش داد.
ـ خودداري از مصرف بي‌مورد مسكن‌ها: بيماريهاي مزمن كليوي با مصرف نابجاي داروهاي غير استروئيدي ضد التهابي مانند آسپرين و ايبوبروفن، تشديد مي‌شود. اگر نياز به اين مسكن‌ها داريد، بايد به دستور پزشك معالج‌تان باشد.
*منبع: روزنامه اطلاعات
**گروه اطلاع رساني**9117**2002
تهران- ايرنا- روزنامه اطلاعات در صفحه گزارش روز به مناسب روز جهاني مبارزه با بيماريهاي كليوي، به مهم ترين عوامل ابتلا به اين بيماري اشاره كرد و آن را از منظر كارشناسان اين حوزه مورد بررسي قرار داد.
