نگاهي به شيوه قدرت دركشورهاي آسياي مركزي نشان مي دهد كه با وجود گذشت 24سال از استقلال اين كشورها، حاكميت در آنها فقط در دست چند نفر بوده است ، پديده اي كم نظير در دنيا كه برخي تحليلگران سياسي از آن به عنوان «پنجه هاي آهنين قدرت در آسياي مركزي» نام مي برند.
برخي كار‌شناسان مي‌گويند كه به احتمال زياد بعد از اين رهبران كهنسال، حكومت موروثي در اين كشورها احيا و رهبري كشورها از پدران به فرزندان و يا خويشاوندان منتقل مي شود.
سابقه حكومت داري رهبران آسياي مركزي نشان مي دهد، انتقال قدرت در اين منطقه به خويشاوندان واعضاي خانواده تا جايي كه امكان داشته باشد، جنبه عملي به خود مي گيرد و حكومت ها بار ديگر به حكومت هاي موروثي باز خواهند گشت.
برهمين اساس اكنون وارثان احتمالي«امامعلي رحمان» و«قربانقلي بيردمحمد‌اف» رهبران تاجيكستان و تركمنستان مشخص هستند، اما هنوز معلوم نيست انتقال قدرت در ازبكستان وقزاقستان كه رهبرانش پسر ندارند از چه طريق صورت مي‌گيرد.
البته قرقيزستان اكنون تنها كشور آسياي ميانه است كه داراي يك نظام پارلماني است و به همين خاطر نقش رئيس جمهوري در آن كم رنگ شده است.
**تاجيكستان
درتاجيكستان در ماه مي سال جاري براي تغيير قانون اساسي همه پرسي برگزار مي شود. طرح اصلاح قانون اساسي از سوي نمايندگان پارلمان تهيه شده و دادگاه قانون اساسي هم با آن موافقت كرده است.
كار‌شناسان مي‌گويند اساس تغييرات اعمال شده در قانون اساسي تاجيكستان دو موضوع است ، اولي اينكه به «رستم امامعلي» پسر رئيس جمهوري حق مي‌دهد درانتخابات سال 2020 نامزد شود و دومي هم به خود امامعلي رحمان اجازه مي‌دهد كه بدون محدوديت در انتخابات رياست جمهوري شركت كند.
امامعلي رحمان از سال 1992 دو سال به عنوان رئيس شوراي عالي و 22 سال ديگر هم با عنوان رئيس جمهوري زمام قدرت در را تاجيكستان در دست دارد.
نكته مهم در تغيير قانون اساسي تاجيكستان، كاهش سن نامزدهاي شركت درانتخابات رياست جمهوري از35 سال به 30 سال است. رستم امامعلي پسر امامعلي رحمان اكنون 28سال سن دارد و در انتخابات سال 2020 به سن 32 سالگي مي‌رسد و با تغيير قانون اساسي مي تواند نامزد رياست جمهوري شود.وي رئيس آژانس نظارت مالي و مبارزه با فساد در اين كشور است و در گذشته مدير خدمات گمرك بود و درجه سرهنگي هم دارد.
«آ‌زاده رحمان» يكي از دختران امامعلي رحمان كه از فعالان منتسب به خانواده رحمان محسوب مي شود، در ماه ژانويه سال جاري رئيس دستگاه اجرائي نهاد رياست جمهوري شد.
**قزاقستان
نورسلطان نظربايف 75 ساله از زمان استقلال قزاقستان از شوروي سابق در سال 1991 تاكنون بر اين كشور حكمراني كرده است و اخيرا گفته شده كه ممكن است بعد از پايان دوره فعلي رياست جمهوري‌اش درسال 2020، از رياست جمهوري كنار برود.
اين رهبر در آسياي مركزي اولين نفري است كه نزديكانش را به دستگاه دولت آورد.
«راحت عليف» شوهر سابق «داريگا» دختر بزرگ نظربايف سال 1996 كار را در نهاد‌هاي مالياتي قزاقستان شروع كرده و بعدا هم به مقام معاون اول وزير امورخارجه رسيده بود.
داريگا درآغاز سال 2000 به تجارت و سياست وارد شد در سال 2004 نماينده پارلمان قزاقستان شد و بعد از 10 سال در2015 معاون نخست‌وزير گرديد.
نور سلطان نظربايف روز 26 دسامبر سال گذشته برادرزاده 37 ساله‌اش« صمد آبش» را به عنوان معاون اول رئيس كميته امنيت ملي تعيين كرد.
«نورعلي عليف»31ساله ونبيره نورسلطان نظربايف نايب استاندار آلماآتا است و نبيره ديگر«ايسلطان نظربايف»25ساله در وزارت دفاع قزاقستان كار مي‌كند.
**تركمنستان
به گزارش برخي منابع خبري محلي تركمن«كريمقلي بيردمحمد‌اف» نبيره«قربانقلي بيردمحمد‌اف» رئيس جمهوري تركمنستان چندين بار در صفحه تلويزيون هاي دولتي در كنار پدرش نمايان شده است. كريمقلي حالا براي اشغال كرسي رياست جمهوري خيلي جوان است، اما بسياري پيش‌بيني مي‌كنند كه وي براي يك مقام فرماندهي آماده مي‌شود.
تركمن‌ها در باره خانواده بيردمحمد‌اف تقريبا چيزي نمي‌دانند .آنها حتي نمي‌دانند كه پدر و مادر كريمقلي كيست و او نبيره دختري بيردمحمد‌اف است يا فرزند پسرش؟
رسانه ها نوشته اند قربانقلي بيردمحمد‌اف دو دختر و يك پسر دارد .پسر او در رشته روابط بين‌الملل دانشگاه مسكو تحصيل كرده و كارمند وزارت امور خارجه است.
بنا به نوشته منابع خبري داماد رئيس جمهوري تركمنستان نماينده آن كشور در مسائل انرژي در لندن است و خواهر رئيس جمهوري هم در عشق‌آباد تجارت دارد.
**ازبكستان
اسلام كريم اف 78 ساله و كهنسالترين رئيس جمهوري آسياي مركزي از «نورسلطان نظربايف»، «امام علي رحمان»، «آلماسبيك اتمبايف» و «قربانقلي بردي محمداف» روساي جمهوري قزاقستان، تاجيكستان، قرقيزستان و تركمنستان به ترتيب دو ، 15، 18 و 19 سال بيشتر سن دارد.
اسلام كريم اف همراه با نورسلطان نظربايف كهنسالترين رهبر در كشورهاي پساشوروي بشمار مي روند كه بيشترين ميزان رياست را نيز بر كشورهاي خود داشته اند.
هر دو آنها سال 1989 ميلادي، وقتي هنوز اتحاد شوروي پابرجا بود، به مقام دبيراول كميته هاي مركزي حزب كمونيست ازبكستان و قزاقستان رسيدند واكنون 27 سال است كه با پنجه هاي آهنين بر اين دو كشور كه از اقتصاد و جمعيت برتر از ديگر كشورهاي آسياي مركزي هستند، رياست مي كنند.
پيشتر از گلناره دختر بزرگ «اسلام كريم اف» رئيس جمهوري ازبكستان به عنوان يكي از وارثان پدرنام برده مي شد، اما از سه سال پيش او به خاطر اتهام اختلاس و فساد مالي در حبس خانگي نگه داشته شده است.
كريم اف دو دختر دارد: دختر بزرگش گلناره كريما 43 ساله تا دو سال پيش يك وارث احتمالي تخت پدر شمرده مي شد ولي بعد از انتشار گزارش هايي درباره صد ها ميليون دلار اختلاس كه به گلناره و تيمش نسبت داده شد كريم اف اين دخترش را به حبس خانگي انداخت.
دختر دوم 38 ساله و«لاله تلايو كريما» است كه نماينده رسمي ازبكستان در سازمان يونسكو بوده و معمولا كوشش مي كند كه در ملاء عام زياد ظاهر نشود.
تحليلگران با اشاره به سن كريم اف مي گويند كه ازبكستان در يك مرحله انتقال سياسي قرار دارد كه اين مي تواند كارتهاي سياسي را نه فقط دراين كشور بلكه در تمام آسياي مركزي تغيير ريشه اي دهد.اما تحليلگران اين سوالها را مطرح كرده اند كه به جاي كريم اف چه كسي زمام امور را به دست مي گيرد؟ فردي كه قدرت را در دست مي گيرد در واقع براي اصلاح ميراث منفي او تلاش خواهد كرد؟ و يا باز يك كريم اف ديگر مثل او؟!
** قرقيزستان
مردم قرقيزستان بر خلاف ساير كشورهاي آسياي مركزي نتوانسته اند حكومت طولاني يك نفر را بر كشورشان تحمل كنند. در اين كشور مردم دو بار انقلاب كردند و روساي جمهوري كه مي خواستند تا آخر عمر حكومت كنند را بركنار كردند و اكنون اين كشور داراي نظام پارلماني است كه رئيس جمهوري نقش چنداني در قدرت ندارد.
آلماسبيك آتمبايف رئيس جمهوري قرقيزستان اخيرا با بيان اينكه هر رئيس جمهور بايد به موقع از اين منصب كنار رود، گفت: در انتخابات آينده اين كشور نامزد نمي شوم.
آساق**1663**1590
تهران - ايرنا - رهبران كهنسال و قدرت طلب چهار كشورآسياي مركزي شامل تاجيكستان، ازبكستان، قزاقستان و تركمنستان كه بيش از دو دهه است براين كشورها حاكميت دارند وسالهاي پاياني رياست خود را مي گذرانند،اكنون اين سوال درباره شان مطرح است كه بعد از رفتن، قدرت رابه دست چه كساني خواهند داد.
