افزایش مهاجرت از عربستان

مهاجرت از برخی كشورها شاید طبیعی باشد، اما مهاجرت از عربستان سعودی به عنوان كشوری كه یك چهارم ذخایر نفت دنیا را با درآمدهای كلان دارد، پدیده ای بسیار عجیب است.
بحث مهاجرت از عربستان آنقدر داغ شده كه 'صدقه فاضل' نماینده مجلس شورای عربستان این موضوع را به چالش كشیده و باعث شده كه این روزها بحث و جدل بی سابقه ای در رسانه ها و محافل سیاسی عربستان درباره این موضوع آغاز شود.
فاضل طی سخنانی در مجلس این كشور گفته كه یك میلیون عربستانی با مهاجرت، در كشورهای عربی و غیرعربی ساكن شده اند لذا از وزارتخانه های ذیربط می خواهیم علل این پدیده و اثر آن بر اقتصاد كشور را بررسی نمایند، چون عمده آنان دارای مدارك بالا و تخصص بوده و فرصت شغلی مناسب خود را در كشور نیافته اند.
در این گزارش سعی داریم به بررسی مشكلات حادث شده در عربستان كه باعث مهاجرت شهروندان این كشور به ویژه متخصصان آن شده بپردازیم.

** كاهش قیمت نفت بلای جان كشورهای عربی
كشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به ویژه عربستان تا دو سال پیش به دلیل بهره مندی از منابع نفتی و گازی عظیم و قیمت های بالای این دو فرآورده جزو كشورهای مهاجر پذیر به شمار می رفتند، به ویژه آنكه شمار زیادی از ورزشكاران حرفه ای در رشته های مختلف از جمله فوتبال، فوتسال، بسكتبال، هندبال و ... از كشورها و باشگاه های معروف جهان پس دوران جوانی خود و كسب معروفیت به باشگاه های عربی می پیوستند.
یكی از مشكلاتی كه در 10 سال گذشته گریبانگیر برخی از رشته های ورزشی در آسیا شده ملیت دادن به بازیكنان خارجی است؛ این مساله در بازی‌های باشگاهی هم دیده می‌شود و اعراب در صف اول این قبیل تیم‌ها قرار دارند. در واقع آنها در ملیت دادن به بازیكنان خارجی چشم و همچشمی پیدا كرده اند و گویی عزت و افتخار یك تیم یا كشور عربی! به این شده كه از این تعداد بازیكن بیشتر داشته باشد.
اگر چه تغییر ملیت در همه كشورها مطابق با قوانین صورت می‌گیرد، اما در بین اعراب این كار از حساب و كتاب متداول و معمول خود فاصله گرفته است.
مهاجرت ورزشكاران به كشورهای عربی نفتی از جمله عربستان، قطر، امارات و كویت تا یكسال پیش ادامه داشت ولی با پایین آمدن شدید قیمت نفت در دو سال گذشته این روند فروكش كرد و در عوض جای خود را به مهاجرت اعراب از عربستان و برخی كشورهای عرب حاشیه خلیج فارس داد.
كاهش قیمت نفت به حدی به كشورهای عرب حاشیه خلیج فارس فشار آورده كه
كویت از میزبانی بیست وسومین دوره رقابت های فوتبال جام خلیج فارس انصراف داده است.
كویت اعلام كرده كه به دلیل مشكلات اقتصادی و ادامه تعلیق عضویت فوتبال این كشور در فیفا از میزبانی بیست وسومین دوره رقابت های فوتبال جام خلیج فارس معذور است.
حمود فلیطح نایب رئیس سازمان ورزش كویت در این زمینه گفته كه تصمیم شورای وزیران كویت مبنی بر كنار رفتن از میزبانی این رقابت ها در شرایط فعلی كه كشور دچار مشكلات اقتصادی است و برنامه های ریاضتی در بیشتر زمینه ها در حال اجرا می باشد، تصمیمی بجا است.
در توطئه ای كه از سوی آل سعود در دو سال پیش و به منظور ضربه زدن به جبهه مقاومت اسلامی ضدصهیونیستی به ویژه جمهوری اسلامی ایران و همچنین روسیه آغاز و با همراهی شماری از كشورهای مرتجع عرب نفتی منطقه انجام شد، قیمت نفت از 115 دلار در هر بشكه به زیر 30 دلار در هر بشكه كاهش یافت؛ اما آل سعود و سران كشورهای نفت خیز منطقه غافل از این بودند كه كاهش شدید قیمت نفت، بیشترین آسیب را اول به خود آنها وارد می كند و سپس به دیگر كشورها، بحدی كه عربستان از افت دو ساله قیمت نفت بیش از 400 میلیارد دلار ضرر كرده و این میزان به غیر از ضرر كشورهای عرب دیگر حاشیه خلیج فارس می باشد.
تجهیز گروه های تروریستی در منطقه به ویژه گروهك تروریستی داعش در سوریه و عراق در سال های اخیر و حمله ناجوانمردانه به یمن از ششم فروردین سال جاری، در كنار شدید قیمت های نفت، عربستان را با كسری بودجه شدید مواجه كرده است به حدی كه رژیم سعودی كسری 98 میلیارد دلاری در بودجه سال گذشته (2015)را تایید و اعلام كرده كه بودجه سال 2016 این كشور نیز با كسری 87 میلیارد دلاری مواجه خواهد بود.
سعودی ها چندی پیش اعلام كردند كه ذخایر مالی و نقدی آنها در چهار سال گذشته به كمترین میزان رسیده است.
روزنامه السفیر لبنان در این زمینه می نویسد، ذخایر نقدی رژیم سعودی به حدود 600 میلیارد دلار رسیده و انتظار می رود تا پایان سال جاری میلادی (2016) تا 500 میلیارد دلار كاهش یابد؛ با تفاسیر فوق باید انتظار داشت كه در صورت ادامه كاهش قیمت نفت، ذخایر مالی پادشاهی سعودی در پنج سال آینده پایان می یابد و به صفر خواهد رسید.
صندوق بین المللی پول نیز در ماه اكتبر گذشته اعلام كرد كه اگر روند كاهش قیمت نفت ادامه یابد، سعودی ها باید همه ذخایر مالی خود را در پنج سال آینده هزینه كنند.
شرایط اقتصادی رژیم سعودی به جایی رسیده كه برای تامین كسری بودجه خود به ذخایر نقدی روی آورده و برای اولین بار در دهها سال گذشته 30 میلیارد دلار اوراق قرضه و بهادار مالی در عربستان منتشر شده است.
مجله «فارین پالیسی» هم اخیرا نوشته كه هزینه های رو به افزایش سیاست های خارجی و جنگ علیه یمن در كنار كاهش قیمت نفت، سعودی ها را مجبور كرده كه ماهانه 12 تا 14 میلیارد دلار از صندوق ملی خود برداشت كنند و در سه سال خسارت های بزرگی به ذخایر مالی آن وارد شود.
شركت بررسی و امكان سنجی سرمایه گذاری در رژیم سعودی سه هفته پیش در گزارشی اعلام كرد كه ذخایر نقدی این رژیم در پایان سال 2015 به 611 میلیارد دلار كاهش یافته و از سال 2011 تاكنون به كمترین سطح رسیده است.
ذخایر مالی رژیم سعودی در پایان سال 2014 میلادی، 732 میلیارد دلار اعلام شده بود.
شرایط و مشكلات متعدد عربستان طی سال های اخیر افزایش یافته و موجب افزایش نگرانی ها در این كشور شده است.
در این راستا پایگاه خبری شوون خلیجیه روز دوشنبه در گزارشی، انتقاد شدید یك كارشناس اقتصادی عربستانی از اوضاع نابسامان و مشكلات داخلی این كشور را منتشر كرد.
برجس حمود البرجس كه مشاور سابق شركت نفتی آرامكو نیز بوده، خطاب به نمایندگان مجلس شورای عربستان گفته است: شما برای مردم چه كردید؟ برای بازنشستگان چه كردید؟ بیكاری، خوشبختی خیالی، پنهان كاری و احتكار همچنان در كشور رو به افزایش است آیا مجلس نقش مثبتی برای كاهش آنها داشته است؟
وی خطاب به نمایندگان مجلس عربستان تاكید كرده كه اگر نمی توانید برای فقرا و كاهش فساد و تبعیض در كشور كاری بكنید از مردم عذرخواهی كنید و كناره گیری كنید؛ كار مجلس ایجاد راه حل است نه مانع تراشی.
'ای مجلسی ها، ما در سال 2012 نیستیم كه نفت را 107 دلار بفروشیم، ما اكنون در حال جنگ هستیم و باید برای معیشت مردم فكری كرد.'
البرجس افزود: سال گذشته بیش از یك تریلیون ریال از كشور خارج و هزینه شد و درآمد ما تنها در این سال 500 میلیارد ریال بود.
خبرگزاری رویترز در چند روز اول تجاوز عربستان به یمن گزارش داد كه ریاض یك میلیارد دلار فقط در چند روز اول جنگ یمن هزینه كرده و كارشناسان پیش بینی می‌كنند كه این هزینه‌ها تا به امروز از مرز 50 میلیارد دلار گذشته است.
این در حالی است كه عربستان پس از اقدام به جنگ یمن، به سمت افزایش قراردادهای تسلیحاتی با آمریكا، انگلیس و فرانسه گام برداشت، این خرید های تسلیحاتی با كاهش شدید قیمت نفت در جهان همزمان شده و مشكلات داخلی را برای این كشور به همراه داشته است.
رژیم سعودی اخیرا برای رفع مشكلات اقتصادی خود اقدام به افزایش قیمت بنزین و دیگر حامل های انرژی در داخل و حذف یارانه های دولتی كرد كه این امر مشكلاتی را برای مردمی كه سال ها است به استفاده سوخت ارزان عادت كرده اند ببار آورده است.

** ممنوعیت رانندگی زنان در عربستان اقدامی چالش انگیز
رانندگی زنان در عربستان سعودی، همواره ممنوع بوده و این ممنوعیت تداوم یافته است و هیئت علمای عربستان در سال 1990 با صدور فتوایی، رانندگی زنان را به دلیل مخالفت با شرع، حرام اعلام كرد.
می توان گفت كه در هیچ كشوری رانندگی زنان ممنوع نیست و این امر فقط در عربستان ممنوعیت دارد و موجب شده كه زنان عربستانی با چشم پوشی از قوانین این كشور به رانندگی در خیابان های شهرهای عربستان پرداخته و تصاویر رانندگی خود را روی شبكه های اجتماعی بگذارند.
در سال 2011 یك زن عربستانی كمپینی در اعتراض به ممنوعیت رانندگی به راه انداخت كه به شدت از سوی مقامات آل سعود سركوب شد.
بسیاری از پژوهشگران علوم اجتماعی، وضعیت زنان در عربستان سعودی را به وضعیت سیاهان در نظام تبعیض نژادی آفریقای جنوبی تشبیه می كنند.
این زن عربستانی كه 'منال الشریف'نام دارد درباره انگیزه اش از تشكیل این كمپین، گفت: پسرم یك بار از من پرسید كه 'آیا ما انسان های بدی هستیم؟' من از سئوال او شوكه شدم و پرسیدم 'چرا چنین حرفی می زنی؟'.
به گفته الشریف، پسرش، فردای آن روز با كبودی هایی بر صورت، از مدرسه بازگشت و مشخص شد كه دو نفر از همكلاسی هایش او را در مدرسه كتك زده و به او گفته بودند كه تو و مادرت باید زندانی شوید.
منال الشریف افزود كه خواهرش مجبور به ترك شغل خود شده و درنتیجۀ محدودیت هایی كه در عربستان با آن روبرو گردید، مجبور شد به همراه همسر و پسر دو ساله اش عربستان را ترك كند.
وی در مصاحبه با سایت خبری آمریكایی 'تد' گفت: پدرش در خطبه های نماز جمعه شنیده است كه امام جمعه، زنانی را كه رانندگی می كنند محكوم می كند، از آن گذشته، خانواده او نیز از سوی رسانه های محلی با فشارها و محدودیت های بسیاری مواجه شدند.
این فعال عربستانی تاكید كرد: پس از راه اندازی كمپینِ رانندگی زنان، با تهدیدهایی نظیر تهدید به قتل و تجاوز در عربستان مواجه شدم.
وضعیت رانندگی برای زنان در عربستان آنقدر بغرنج شده كه حتی یكی از مردان عربستانی همسر خود را فقط به خاطر رانندگی طلاق داد.!

** 10 میلیون كارگر خارجی در عربستان
یكی از مشكلاتی كه عربستان و برخی كشورهای عربی با آن مواجه هستند، حضور شمار زیاد نیروهای كار دیگر كشورها در این این كشورهاست.
بر اساس آخرین آمارها، جمعیت كنونی عربستان بیش از 30 میلیون نفر است كه 20 میلیون نفر آن شهروند عربستانی هستند و حدود 10 میلیون كارگر خارجی نیز از 150 ملیت در عربستان اقامت دارند؛ البته این میزان در مقایسه با كشورهایی مانند لبنان، اردن، الجزایر و مغرب زیاد نیست چرا كه تعداد مهاجران كشوری مانند لبنان دو برابر جمعیت فعلی اش است (جمعیت فعلی لبنان 4 میلیون و 200 هزار نفر است).
نكته حایز اهمیت در خصوص كارگران و دیگر خارجی های مقیم عربستان این است كه این افراد با حقوق كمتر بسیاری از شغل های این كشور را در اختیار خود گرفته اند كه موجب بیكاری مفرط شهروندان عربستانی شده است.
40 درصد دختران و پسران جوان سعودی از بیكاری نهان و آشكار رنج می برند و دو و نیم میلیون نفر، اول هر ماه در صف دریافت بیمه بیكاری هستند.

** قوانین سختگیرانه برای منتقدان رژیم عربستان
بسیاری در عربستان به خاطر ترس از بازداشت یا محاكمه، در پایگاه های ارتباط اجتماعی و یا مطبوعات به این موضوع نمی پردازند، به ویژه كه قانون عربستان 10 سال زندان را برای هر شخصی كه خواستار اصلاحات شده یا از سیاست های آل سعود انتقاد كند، در نظر گرفته است.

** فرار تحصیل كردگان از نظام خفقان
فرار تحصیل كردگان عربستانی از این كشور كه روز به روز افزایش می یابد به نشانه بسته بودن فضای سیاسی، نبود آزادی، نبود قوه قضاییه عادل و مستقل، نبود فرصت های شغلی برابر، افزایش فساد و گسترش رانت می باشد.
شمار دانشجویان اعزامی برای تحصیل در دانشگاه های آمریكا و اروپا در دوره حكومت 'عبدالله بن عبدالعزیز' پادشاه قبلی عربستان بیش از 205 هزار نفر در تخصص های مختلف در یك سال بود كه در زمان حاضر به خاطر سیاست ریاضت اقتصادی (كاهش قیمت نفت) به كمتر از نصف كاهش یافته است.
مشكل اینجاست كه این دانشجویان پس از آشنایی با شیوه زندگی مدرن و آزادی های اجتماعی و سیاسی غرب دیگر نمی توانند در كشورشان زندگی كنند كه از نهادهای جامعه مدنی و حكومت مبتنی بر شفافیت و مساوات بی بهره بوده و همزمان، یافتن كار مناسب دشوار می باشد.

** هزینه دهها میلیاردی جنگ عربستان در سوریه، عراق و یمن
یكی از مهمترین علل پدیده مهاجرت از عربستان، پشتیبانی گروه های تروریستی در سوریه و عراق و همچنین تجاوز به یمن می باشد كه برای سعودی ها هزینه های هنگفتی به همراه آورده است.
نبود راه حل های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ریشه ای است كه پیش بینی شده در سال های آینده به خاطر جنگ عربستان در سوریه، عراق و یمن و هزینه دهها میلیاردی آن در سال گسترش یابد.
پژوهش های مختلف حاكی است، كاهش بهای نفت در 5 سال آینده ادامه خواهد یافت كه به معنی افزایش ریاضت اقتصادی، كاهش بودجه پروژه های زیربنایی و در نهایت كاهش فرصت های شغلی به ویژه برای جوانان است.

** دوبی پذیرای 100 هزار مهاجر سعودی
امارت دبی در امارات متحده عربی، پذیرای بیش از 100 هزار سعودی است كه در شغل های پست فعالیت دارند و تابعیت شان را انكار می كنند، همچنین باید به میهمانداران دختر سعودی كه در هواپیمایی امارات مشغول فعالیت هستند نیز اشاره كرد.
** نتیجه
در كنار عوامل متخلف از جمله تبعیض نژادی و تقسیم جامعه عربستان به قشر فقیر و غنی و سركوب های سیاسی و اجتماعی (كه از سوی ماموران تندروی امر به معروف و نهی از منكر عربستان انجام می شود)، برخورد شدید با شیعیان و در مقابل اینكه شهروندان عربستانی می بینند كه دیگر دختران و زنان و جوانان عرب كشورهای همسایه خود شرایط خیلی بهتری دارند، طبیعی است كه به فكر مهاجرت به سایر كشورهای عربی، كشورهای عرب حوزه خلیج فارس یا كشورهای غربی باشند كه در آن حقوق، برابری و فرصت های شغلی نه بر اساس مولفه های قبیله ای، منطقه ای و طایفه ای بلكه بر اساس شایستگی است.
از این رو با ادامه روند خصمانه آل سعود علیه كشورهای مسلمان از جمله سوریه، عراق و یمن و بهبود نیافتن شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در عربستان روند فرار شهروندان عربستانی به خارج از این كشور نه تنها متوقف نخواهد شد بلكه شدت بیشتری نیز به خود خواهد گرفت.
خاورم/1275/