در خانه سردار جنگل به روي گردشگران باز است

ميرزا يونس معروف به ميرزا كوچك در سال 1298 در رشت متولد شد. با توجه به آنكه پدرش به ميرزابزرگ معروف بود، به وي ميرزا كوچك لقب دادند. در نوجواني براي تحصيل علوم ديني قدم به مدارس مذهبي گذاشت و مدارج علمي را طي كرد و در سال 1326 در گيلان به صفوف آزاديخواهان پيوست و براي مقابله با محمدعلي شاه روانه تهران شد.
در تاريخچه مبارزات آزاديخواهانه مردم ايران ، قيام ميرزا كوچك خان جنگلي از جمله نهضت هايي است كه با انديشه اسلامي و ضداستعماري شكل گرفت و روز 11 آذر 1300 هجري شمسي ميرزا كوچك خان جنگلي پس از سال ها مبارزه عليه خيانت هاي قاجار و استبداد رضاخاني، به شهادت رسيد.
بهار كه در شاخه ها تجلي مي يابد، فصلي ديگر براي گيلان و از همه خوشتر پياده روي فرهنگي رشت خيابان اعلم الهدي آغاز مي شود؛ همانجا كه منتهي به خانه پدري اميرهوشگ ابتهاج و ميرزا كوچك جنگلي است.
رشت است و باران و به گفته پدر نمايشنامه نويسي ايران - اكبر رادي كه او نيز زاده رشت است - سنگفرش خيس و گويي اين سرزمين با باران، عادت تبسم را هيچ گاه از دست نخواهد داد ...
بوي باران پر مي شود؛ جمعيت پير و جوان، تك به تك و گروه گروه از جلوي ساختمان شهرداري، پست و تلگراف و هتل ايران - بنا نهاده در سال 1302 - كتابخانه ملي رشت (1306) در رفت و آمد هستند؛ صداي آكاردئون با نواي ترانه اي قديمي از سويي و از دگر سوي، ساعت ساختمان شهرداري نواختن آغاز كرده بود و بايستي هفت بار مي نواخت.
و بالاخره سبزه ميدان رشت با درختان سترگ و پر قدمتش و صدها كبوترپران و تنديس هاي اسطوره هاي علمي استان چنان به نام و جايگاه پدربزرگان و مادر بزرگان اين شهر هويت يافته كه هنرمندان تجسمي استان به پاس اين جايگاه، مجسمه اي به هيبت پيرمردي عصا به دست بر نيمكتي رو به خيابان اعلم الهدي چنان جانمايي شده كه گويي پيرمرد با آن لبخند مهربانش در تماشاي رفت و شد آدم ها خاطراتش را مرور مي كند و حالا پس از سبزه ميدان، اندكي به راست، استادسراست و در آغازش خانه اميرهوشنگ ابتهاج ...
و كمي آن سو تر به سمت راست در ميان آپارتمان هاي سنگ و سيمان و آهن خانه كهن آجري با دري چوبين نمايان مي شود؛ خانه ميرزا كوچك خان جنگلي است.
بنا به اسناد و مدارك، خانه متعلق به پدر ميرزا كوچك بوده و در گذشته حياط وسيعي داشت كه تا پشت تكيه مستوفي امتداد مي يافت، مساحت اين خانه يك هزار و 120متر مربع است كه پس از شهادت ميرزا، خانواده او به دليل نبود احساس امنيت در حكومت پهلوي اول خانه را ترك كرده و آن را بعدها به فروش رساندند.
طبق اسناد و مدارك به دست آمده اين خانه توسط رحيم خان برادر ميرزا كوچك به شخصي به نام ابراهيم كليمي اصفهاني و سپس در سال 1327 هجري شمسي به مرحوم سيف الله ملك زاده فروخته شد كه بعدها فرزندان او به تفكيك محوطه و فروش قسمت بيشتر اين خانه اقدام كردند و خانه ميرزا تا سال 1360 به مستاجران واگذار مي شد.
در سال 1381 مالكان تصميم گرفتند كه اين بنا را تخريب و مجتمع مسكوني احداث نمايند كه در روز تخريب، شهردار وقت از طريق فردي ناشناس در جريان امر قرار گرفته و بي درنگ جلوي تخريب را گرفته و با واگذاري زمين معوض به مالكان آن، خانه ميرزا را به تملك شهرداري درمي آورد و پس از آن در تاريخ 27اسفندماه 1386به شماره 22508به ثبت فهرست آثار ملي كشور مي رسد.
در زمان حاضر شهرداري رشت مالك اصلي اين بناست كه با استفاده از كارشناسان مجرب و كارآزموده آن را به سبك معماري بومي بازسازي كرده است .
بناي فعلي در دو طبقه به مساحت 300متر مربع است كه هر طبقه چهار اتاق ايوان و دو پلكان در دوطرف خانه براي ورود به ايوان و اتاق هاي طبقه بالا دارد و اسناد نهضت جنگل در اين خانه به نمايش گذاشته شده است.
طبقه پايين نمايشگاهي دائمي از كتاب هاي مربوط به تاريخ گيلان و نهضت جنگل را در خود جاي داده و طبقه بالا اتاق‌هاي محل زندگي خانواده استادسرايي مانند آنچه در قديم وجود داشته، بازسازي شده است. در گوشه و كنار خانه هم روي ديوارها ، عكس‌ها و اسنادي از دوران مبارزات نهضت جنگل نصب شده است.
در كنار اين عكس‌ها و اسناد، جايي در اتاق‌هاي خانه ميرزا تابلويي حاوي تصوير آيت‌الله سيدحسن مدرس نماينده مجلس شوراي ملي در اواخر دوران قاجار و اوايل حكومت پهلوي اول به چشم مي‌خورد .
در تاريخچه مبارزات آزاديخواهانه مردم ايران ، قيام ميرزا كوچك خان جنگلي از جمله نهضت هايي است كه با انديشه اسلامي و ضداستعماري شكل گرفت.
آرامگاه ميرزا كوچك خان جنگلي معروف به سردارجنگل در جنوب شهر رشت در محله سليمان داراب واقع شده است.
1881 / 2007