در اين گفت و گو كه در شماره دوشنبه 30 فروردين 1395 خورشيدي با داوود محمدبيگي انجام شده، آمده است: بانك مركزي به منظور اتصال به نظام‌هاي پرداخت بين‌المللي مذاكراتي را با دو شبكه بين‌المللي جي‌سي‌بي (JCB) ژاپن و شبكه يوپي‌آي (UPI) چين آغاز كرده است. با اجرايي شدن برجام و رفع تحريم‌ها، زمينه و شرايط بازگشت خدمات پرداخت‌هاي الكترونيكي به ايران فراهم شده است و بانك مركزي در اين زمينه در حال مذاكره با نظام‌هاي پرداخت معتبر بين‌المللي است.
مدير اداره نظام‌هاي پرداخت بانك مركزي با اعلام اين خبر كه بانك مركزي در راستاي گشايش‌هاي صورت گرفته در پساتحريم با اين دو شبكه پرداخت ژاپني و چيني مذاكره كرده است، گفت: اين دو شبكه پرداخت از ضريب نفوذ مناسبي در آسيا، اروپا و كشورهاي جنوب شرقي آسيا برخوردارند.
**دو مزيت ارتباط با شبكه‌هاي پرداخت
اين گفت‌وگو‌ها در حالي صورت مي‌گيرد كه به گفته داوود محمدبيگي بايد الزامات و شرايطي براي برقراري اين ارتباطات وجود داشته باشد. وي كه در اين زمينه با سايت بانك مركزي مصاحبه كرده است،گفت: بانك مركزي در برقراري ارتباط با شبكه‌هاي پرداخت بين‌المللي همواره دو نكته را در نظر خواهد داشت، اول كم‌هزينه بودن اين شبكه‌ها براي مشتريان و دوم پردازش تراكنش‌هاي داخل كشور از طريق سامانه‌هاي داخلي.
محمدبيگي در توضيح شرط دوم افزود: با اين سياست سعي در حفظ شبكه ملي پرداخت بومي كشور را كه زحمات زيادي براي توسعه آن كشيده شده است داريم. علاوه بر اين دو نكته شرايط ديگري نيز الزامي است كه بيشتر به ظرفيت‌ها و ساختارهاي داخلي كشور برمي‌گردد.
وي در اين زمينه با بيان اينكه اين شبكه‌هاي پرداخت، الزامات خاص خود را دارند و در صورت اتصال به اين شبكه‌ها بايد استانداردهاي آنها را در نظر داشت،گفت: بررسي‌هاي صورت گرفته در بانك مركزي نشان مي‌دهد، حدود 30 درصد پايانه‌هاي فروشگاه‌ها امكان پذيرش شبكه‌هاي پرداخت بين‌المللي را دارند. محمد بيگي ادامه داد: البته باتوجه به اينكه كشور ما طي سال‌هاي قبل به دليل تحريم‌هاي ناعادلانه ارتباط موثري با شركت‌هاي مطرح در حوزه پرداخت نداشته است بايد بررسي دقيق‌تر درخصوص ميزان آمادگي شبكه فعلي با استانداردهاي بين‌المللي انجام گيرد.
شرط لازم ديگر پيرامون اتصال به شبكه‌هاي بين‌المللي، كارمزدهاي دريافتي مرتبط به آنها است. وي در اين زمينه گفت: برخي از اقلام پرداختي قابل مذاكره است، اما شبكه‌هاي پرداخت بين‌المللي داراي قواعد و استانداردهاي مربوط به خود هستند. يكي از دلايل اصلي كه ما معتقديم بايد مذاكره با اين شبكه‌ها به‌صورت متمركز انجام شود، همين موضوع است.
**6 دستاورد حوزه پرداخت
داوود محمدبيگي در ادامه اين گفت‌وگو به اتصال مجدد بانك‌هاي ايراني به سوئيفت، جامعه جهاني ارتباطات مالي بين بانكي، اشاره كرد و گفت: پس از حدود 4 سال قطع رابطه، اين اتصال مهم‌ترين اتفاق در سال 94 بود؛ البته مذاكرات بين بانك‌هاي ايراني با بانك‌هاي بين‌المللي براي برقراري روابط كارگزاري كماكان در جريان است كه ارتباطي با سوئيفت به‌عنوان ابزار برقراري و مبادله پيام‌هاي مالي ندارد.
به گفته وي دومين دستاورد سال 94 بانك مركزي در حوزه پرداخت تكميل سامانه چكاوك و آغاز به كار فعاليت سامانه صياد بوده است: همان‌طور كه در جريان هستند سامانه چكاوك در خرداد ماه 94 تكميل و از شهريور سال گذشته كار روي سامانه صياد به‌عنوان مكمل سامانه چكاوك آغاز شد. محمدبيگي با اشاره به فوايد سامانه صياد گفت: اين سامانه ضمن تسهيل ورود و پردازش چك‌ها براي بانك‌ها، استانداردسازي اقلام چك و نيز ايمن‌سازي چك‌ها را نيز فراهم مي‌كند.
از ديگر مزاياي اين سامانه مي‌توان به در نظر گرفتن ارزش افزوده، اعتبارسنجي و اطلاع‌رساني به مشتريان اشاره كرد. وي با بيان اينكه در حال حاضر اقدامات و جلسات اوليه با بانك‌ها برگزار شده و امور زيرساختي و فني نيز در اين خصوص آغاز و استانداردهاي لازم به بانك‌ها ابلاغ شده است،افزود: اميدواريم در طي6 ماه اول سال بتوانيم زيرساخت‌هاي مرتبط با اين حوزه را تكميل كنيم.
به گفته محمدبيگي يكي ديگر از اقدامات مهم بانك مركزي راه‌اندازي سامانه اوراق مشاركت الكترونيك در سال 94 است. وي در اين خصوص نيز گفت: اين سامانه در حال حاضر به ثبات نسبي نزديك شده است و تاكنون 22بانك به اين سامانه متصل شده‌اند؛ البته اين كار تا اتصال كامل ساير بانك‌ها در سال 95 و انجام اقدامات اصلاحي در سامانه پي گرفته مي‌شود. آغاز فرآيند اجراي پروژه‌هاي نقشه راه 1400 از ارديبهشت 94 يكي ديگر از اقدامات خوب و مفيد و از ماندگارترين پروژه‌هاي بانك مركزي به‌شمار مي‌آيد كه با همكاري و هماهنگي حوزه‌هاي مختلف بانك مركزي در حال انجام است.
وي از ديگر اقدامات انجام شده در سال 94 را پرداخت خسارت حدود 12 ميليارد تومان از محل صندوق جبران خسارات به مشترياني كه در تراكنش‌ها با مغايرت‌هايي مواجه شده‌اند، دانست. محمدبيگي ارتقا و بهبود خدمات بانكي در كل نظام بانكي در حوزه پرداخت را نيز از دستاوردهاي سال 94 دانست و گفت:در سال 94 بانك مركزي براي كنترل عملكرد شبكه و انجام عمليات روزانه از ابزارهاي مديريتي خود به خوبي استفاده كرد و سطح ارائه خدمات بانك‌ها از 95 درصد به 97.5 درصد ارتقا يافت.
وي با بيان اينكه كنترل و نظارت بر عملكرد و عمليات روزانه بانك‌ها و شركت‌هاي ارائه‌دهنده خدمات موجب بهبود كيفيت خدمات طي سال قبل شد، اضافه كرد: هرچند ممكن است در برخي مقاطع شاهد اختلالاتي در شبكه باشيم، فراموش نكنيم كه اين شبكه با همت و تلاش متخصصان داخلي ايجاد شده است و ارائه خدمت بي‌وقفه تمامي سامانه‌هاي پرداخت كشور مرهون زحمات شبانه‌روزي و بي‌دريغ تمام دست‌اندركاران ساعي اين حوزه بوده است.
**بانك مركزي ديگر چك چاپ نمي‌كند
مدير اداره نظام‌هاي پرداخت بانك مركزي در ادامه به اهداف راهبردي و برنامه‌هاي بانك مركزي در سال جديد پرداخت.داود محمدبيگي گفت: اولين برنامه در اين خصوص، تقويت صنعت پرداخت كشور است كه از مصاديق اين موضوع مي‌توان به انطباق با استانداردها، ارتقاي كمي و كيفي پرداخت‌ها و گسترش ضريب نفوذ كارت‌هاي اعتباري اشاره كرد.
وي افزود: اتصالات بين‌المللي به‌عنوان يكي از مهم‌ترين اهداف سال 95 در حوزه پرداخت كارتي است؛ با فراهم شدن شرايط ارتباطات بين‌المللي، بانك‌ها و مشتريان از اين موضوع منتفع مي‌شوند. با گسترده شدن خدمات و محصولات، وظيفه بانك مركزي به‌عنوان نهاد ناظر سنگين‌تر خواهد شد. محمدبيگي يكي ديگر از تغييرات سال 95 را در حوزه چاپ چك‌ها دانست و گفت: قرار بر اين شد تا چاپ چك‌ها از سوي بانك مركزي صورت نگيرد و بر اين اساس ويژگي‌هاي امنيتي و الزامات مرتبط با آن از سمت بانك مركزي در اختيار چاپخانه‌هاي مجاز قرار گرفته است.
برمبناي برنامه‌ريزي‌هاي انجام شده اميدواريم بتوانيم اين چك‌ها را در نيمه اول سال 95 وارد چرخه سامانه‌هاي الكترونيكي كنيم. وي در اين خصوص توضيح داد: بايد در نظر داشت كه به دليل وجود چك‌هاي جاري در دسترس مردم، نبايد انتظار داشت كه به يك باره تمامي چك‌ها از چرخه اقتصادي كشور حذف شود. فرآيند جايگزيني چك‌هاي جديد با چك‌هاي فعلي فرآيندي تدريجي است و به نظر مي‌رسد حدود 2 تا 3 سال به طول بينجامد.
**كارسازي بيش از 127 ميليون برگ چك
مدير اداره نظام‌هاي پرداخت بانك مركزي در ادامه به آمار و ارقام مربوط به كاركرد سامانه چكاوك پرداخت. وي در اين خصوص با بيان اينكه در سال گذشته حدود 113 ميليون برگ چك عادي در سامانه چكاوك كارسازي (به جريان انداختن براي تسويه) شده است، اضافه كرد: به‌طور ميانگين در اين سامانه و در سه ماه ابتدايي سال 94 بالغ بر 7 ميليون برگ چك به‌صورت ماهانه كارسازي شده است. وي گفت: به دليل پيوستن كل استان‌ها از خرداد به اين سامانه و با تثبيت آن از تير ماه ماهانه نزديك به 10 ميليون برگ چك و در اسفند ماه حدود 11 ميليون چك عادي كارسازي شده است. همچنين در سال 94 حدود 13.5 ميليون برگ چك رمزدار در اين سامانه كارسازي شده است.
محمدبيگي افزود: باتوجه به اينكه سامانه چكاوك اولين سال‌هاي شروع به كار خود را را تجربه مي‌كند، به نظر مي‌رسد اين سامانه توانسته به خوبي انتظارات موجود را برآورده و جايگاه مناسب در حوزه پرداخت را پيدا كند تا جايي كه در سال گذشته و در مجموع بيش از 127 ميليون برگ چك در سامانه چكاوك كارسازي شده و اين فراتر از پيش‌بيني‌ها بوده است.
**2.5 درصد تراكنش ناموفق در اسفند ماه
به گفته داوود محمدبيگي ميزان تراكنش‌هاي ناموفق در اسفند ماه حدود 2.5 درصد بوده است. وي توصيه كرد باتوجه به اينكه معمولا ميزان تراكنش‌ها از تير ماه هر سال به نسبت اسفند سال قبل افزايش مي‌يابد بايد بانك‌ها و شركت‌هاي پرداخت طي سه ماه آينده براي كاهش اين درصد اقدامات لازم را انجام دهند.
**ارزش تراكنش‌هاي سامانه شتاب؛ 1.5 برابر توليد ناخالص ملي
مدير اداره نظام‌هاي پرداختي بانك مركزي در ادامه با ارائه اعداد و ارقام مربوط به اين حوزه از تغييرات و گسترش بانكداري الكترونيك خبر داد. وي گفت: خوشبختانه در سال گذشته از نظر تعداد و مبلغ در تراكنش‌ها رشد خوبي داشته‌ايم. با نگاهي به آمار مي‌توان تغييرات سال 94 نسبت به سال مشابه قبلي را به خوبي دريافت. وي تعداد تراكنش‌هاي سامانه شتاب در سال گذشته را 13.5 ميليارد و به ارزش 1945 هزار ميليارد تومان اعلام كرد كه به گفته وي اين ميزان حدود 1.5 برابر توليد ناخالص ملي كشور است كه در شبكه شتاب پردازش شده است.
به بيان محمدبيگي در سامانه ساتنا حدود 8 ميليون تراكنش به ارزش 5500 هزار ميليارد تومان پردازش شده كه اين ميزان، نشان‌دهنده رقمي معادل 4 برابر توليد ناخالص ملي است. در سامانه پايا 1.7 ميليارد تراكنش به ارزش 1200 هزار ميليارد تومان پردازش شده است. وي گفت: علاوه بر اين در سال گذشته از نظر تعداد تراكنش در هر يك از سامانه‌هاي شتاب، پايا، ساتنا و شاپرك حدود 25 درصد رشد و از نظر مبلغي نيز به‌طور ميانگين حدود 17 درصد رشد داشته‌ايم.
**آمار تراكنش‌هاي سامانه‌هاي بانكي
مدير اداره نظام‌هاي پرداختي بانك مركزي با نگاهي تفكيك شده به تراكنش‌هاي سال گذشته از نظر تعداد، اعلام كرد: 57 درصد تراكنش‌ها در پايانه‌هاي فروشگاهي، 24درصد در پايانه‌هاي خودپرداز، 12 درصد در پايانه‌هاي تلفن همراه، حدود 6 درصد اينترنت و حدود يك درصد پايانه تلفن، كيوسك و شعب پردازش شده است. وي افزود: از اين ميزان تراكنش47 درصد مرتبط به سرويس خريد، 8 درصد انتقال وجه شتابي (كارت به كارت)، 11 درصد برداشت وجه و 22 درصد به پرداخت قبض مرتبط بوده است.
البته اگر بخواهيم مبلغ تراكنش‌هاي پرداخت كارتي را به تفكيك نوع آن بررسي كنيم تنها حدود 6 درصد از كل مبلغ به سرويس برداشت وجه اختصاص دارد. اين موضوع بيانگر اين واقعيت است كه 94 درصد حجم تراكنش‌ها از طريق پايانه‌هاي الكترونيكي پردازش شده كه نشان از اقبال عموم به اين سرويس‌ها دارد. محمدبيگي گفت: در سال 94 نسبت به سال 93 در سامانه شتاب از نظر تعداد 29 درصد و از نظر مبلغ 17درصد و در سامانه شاپرك از نظر تعداد 19 درصد و از نظر مبلغ 26 درصد افزايش مشاهده مي‌شود.
وي بيان كرد همچنين در سامانه ساتنا از نظر تعداد 22 درصد و از نظر مبلغ 25 درصد افزايش و در سامانه پايا از نظر تعداد 32 و از نظر مبلغي حدود يك درصد افزايش به چشم مي‌خورد. وي يكي از دلايل عدم رشد قابل توجه در مبلغ تراكنش‌هاي پايا، اعمال محدوديت سقف انتقال وجه در سامانه به 50 ميليون تومان دانست كه به گفته وي براساس تصميم بانك مركزي مقرر شد اين مبالغ در سامانه ساتنا پردازش و تسويه شود.
*منبع: روزنامه دنياي اقتصاد
**گروه اطلاع رساني**9165**2002
تهران- ايرنا- روزنامه دنياي اقتصاد در صفحه بانك و بيمه نظام هاي پرداخت بين المللي را بهانه اي براي گفت و گو با مدير اداره نظام‌هاي پرداخت بانك مركزي قرار داد.
