گیاهان دارویی گلستان، ثروتی كه كمتر به آن توجه می شود

به گفته كارشناسان شركت كننده درنخستین همایش ملی گیاهان دارویی، معطر و ادویه ای كه در نخستین روز اردیبهشت امسال در دانشگاه گنبدكاووس برگزار شد، ازمجموع 13 اقلیم آب و هوایی در كره خاكی، 11 اقلیم آن در ایران وجود دارد كه فرصتی منحصربفرد برای رویش انواع گیاهان، بویژه گیاهان دارویی را در این سرزمین كهن فراهم كرده است.
نخستین همایش ملی گیاهان دارویی، معطر و ادویه ای درقالب سه محور اصلی شامل منابع طبیعی، شیمی و طب و اقتصاد و كار آفرینی چهارشنبه اول اردیبهشت 95 با حضور استادان و اعضای هیات علمی مراكز آموزش عالی كشور و استان گلستان در دانشگاه گنبدكاووس برگزار شد.
دراین همایش یك روزه، ازمجموع 257 مقاله علمی كه درقالب مقاله و پوستر به دبیرخانه این همایش ارسال شده بود، 206 مقاله پذیرش كه 12 مقاله توسط صاحبان آن قرائت شد.
معاون آموزشی و پژوهشی دانشگاه گنبدكاووس می گوید: تنوع اقلیم آب و هوایی در ایران سبب شده تا افزون بر هشت هزار گونه گیاهی در اقصی نقاط كشور رویش نماید كه از این تعداد 2300 گونه آن گیاهان دارویی، ادویه ای و معطر هستند.
علی حشمت پور بابیان اینكه ازمجموع 2300 گونه گیاهان دارویی، ادویه ای و معطر در كشور تعداد 1728 گونه منحصرا در ایران رشد می كند، گفت: گونه های گیاهی منحصر بفرد ایران دو برابر كل گونه های گیاهان دارویی قاره اروپا می باشد.
وی، به حجم تجارت جهانی گیاهان دارویی اشاره كرد و گفت: درسال 1996 میلادی حجم تجارت جهانی گیاهان دارویی 60 میلیارد دلار بود كه این رقم درسال 2010 به یكصد میلیارد دلار افزایش یافته است و پیش بینی می شود درسال 2050 حجم این تجارت به پنج هزار میلیارد دلار افزایش یابد.
حشمت پور به میزان درآمد ایران از تجارت جهانی گیاهان دارویی اشاره نكرد اما افزود: میزان درآمد ایران بسیار پایین است و بسیاری از گیاهان دارویی كشور توسط دلالان و به صورت فله ای صادر می شود.
رئیس انجمن علمی گیاهان دارویی استان گلستان نیز می گوید: تاكنون یك هزار و 700 گونه گیاهی در این استان شناسایی شده است كه 409 گونه آن گیاه دارویی است كـه 156 گـونه درجنگـل ها، 98 گـونه در مراتـع، 47 گـونه درحاشیه مـزارع و 108 گونه دیگر به صورت مشترك در اراضی جنگلی، مرتعی و زراعی گلستان رشد می‌ كند.
خدایار همتی گفت: استان گلستان با شرایط اقلیمی و آب و هوای مناسب می تواند به قطب گیاهان دارویی كشور تبدیل شود زیرا بسیاری از گونه های گیاهی آن به صورت خود رو وجود دارد.
وی، نبود مراكز خرید و كمبود مراكز فرآوری گیاهان دارویی را از مشكلات گلستان دراین حوزه برشمرد و اظهار داشت: هم اكنون 198 هكتار از اراضی گلستان به كشت گیاهان دارویی اختصاص دارد.
رئیس انجمن علمی گیاهان دارویی گلستان، میزان برداشت گیاهان دارویی این استان را سالانه 565 تن اعلام كرد و گفت: تنها دو شركت فراوری در این استان فعال است و نیاز به شركت های بیشتر در این زمینه محسوس است.
همتی افزود: به دلیل نبود مراكز خرید، بسیاری از تولیدات گیاهان دارویی این استان توسط واسطه ها و دلالان با قیمت پایین خریداری و به صورت فله ای به استان های دیگر یا خارج كشور صادر می شود.
وی به جدید التاسیس بودن انجمن علمی گیاهان دارویی گلستان و عمر چند ماهه آن اشاره كرد و گفت: این انجمن در مدت كوتاه فعالیت خود و با همكاری یك تیم 20 نفره از متخصصان و استادان دانشگاه، برخی گیاهان دارویی اولویت دار در این استان را مشخص كرده است.
رئیس انجمن علمی گیاهان دارویی گلستان، آویشن، نعناع فلفلی، گل گاو زبان، رازك، مورد، افسنتین، خار مریم، زیره، سر خارگل، مریم گلی، گالگا، گل محمدی، به لیمو، كدوی طبی، مرزنجوش، سیاه دانه، بادرنجبویه، كنگر فرنگی، اسطو خودوس و زعفران را از جمله گیاهان دارویی اولویت دار گلستان برشمرد.
بومادران، پونه، مامیران، توسكا، بابونه، درمنه، شقایق، شیر پنیر، سنا، شاه تره، داغداغان، كنگر وحشی، ولیك، یونجه زرد، سرخدار، كاسنی، پیر بهار، شیرین بیان، زوله، گل چاهی، فرفیون، راش، پاخری، كاسنی بارهنگ ،سیزاب و كور (كبر) از دیگر گیاهان دارویی و خوراكی استان گلستان است.
رئیس انجمن علمی گیاهان دارویی گلستان همچنین با اشاره به اهداف راه اندازی این انجمن، گفت: انسجام و همكاری بین متخصصین گیاهان دارویی، آموزش پایه گیاهان دارویی درسطوح مختلف جامعه، ترویج و فرهنگ سازی درحوزه تولید و مصرف گیاهان دارویی، برگزاری همایش و جشنواره های سالانه و آموزش كشت گیاهان دارویی به زنان روستایی ازجمله اهداف این انجمن است.
وی یادآور شد: علاوه بر كشت 198 هكتار گیاهان دارویی در گلستان، 120 هكتار زعفران با تولید 300 كیلوگرم درسال و دو هكتار گل محمدی نیز باتولید 300 كیلوگرم درسال در این استان كشت شده است.
همتی بااشاره به حجم بالای تجارت جهانی داروهای گیاهی كه افزون بر یكصد میلیارد دلار است، برلزوم استفاده بهینه ازظرفیت عظیم گیاهان دارویی كشور و این استان تاكید كرد و گفت: صدها هزار هكتار از اراضی كم بازده، دیم و مراتع مناطق شمالی گلستان مستعد كشت گیاهان دارویی هستند.
رئیس انجمن علمی گیاهان دارویی كشور نیز با انتقاد از كم توجهی به ظرفیت گیاهان دارویی بویزه صادرات فله ای و بدون فرآوری گیاهان دارویی دركشور، برلزوم بازنگری در این زمینه تاكید كرد و گفت: با فرآوری درست این سرمایه های ملی علاوه بر ایجاد اشتغال، درآمد خوبی عاید مردم و نظام می شود.
محمدباقر رضایی می گوید: امروز بیشتر گیاهان دارویی كشور توسط دلالان و واسطه ها و به صورت فله ای صادر می شود.
وی به میزان صادرات و ارزش ریالی یا دلاری آن اشاره نكرد اما افزود: گیاهان دارویی ایران پس از صادرات به كشورهای دیگر، فرآوری شده و مجددا بخش قابل توجه آن به كشور وارد و با قیمت بالا به مردم عرضه می شود.
رضایی با اشاره به ظرفیت بالای گیاهان دارویی كشور اضافه كرد: در سال های گذشته با مدیریت نادرست و برداشت سودجویانه از طبیعت، بسیاری از این گونه ها از بین رفته و توجهی نیز به حفظ گونه های موجود نمی شود.
وی تصریح كرد: احیا و حفظ گونه های دارویی نیازمند مدیریت و برنامه ریزی صحیح است كه باید براساس مطالعات علمی درمناطق با اقلیم مربوطه هر گیاه كشت شود و در همین راستا انجمن علمی گیاهان دارویی كشور بحث ساماندهی گونه های گیاهی را درحال انجام دارد.
رئیس انجمن علمی گیاهان دارویی كشور یادآور شد: این انجمن تاكنون 10 گونه گیاه دارویی از جمله 'بابونه، آویشن، گل محمدی، زعفران، باریجه، كتیرا، نعناع، پنیرك و آنغوزه' را برای كشت درمناطق با اقلیم خاص معرفی كرده است.
دكتر رضایی باتاكید برضرورت كشت مكانیزه و انبوه گیاهان دارویی فوق گفت: كل بازار داخلی ایران و بازار كشورهای منطقه برای این محصولات درصورتی كه به درستی فرآوری شوند، وجود دارد.
وی، حمایت دولت از تولیدكنندگان بخش خصوصی درحوزه كشت گیاهان دارویی بویژه دربحث بازاریابی را بسیار مهم دانست و اضافه كرد: اگر سرمایه گذاری و حمایت در این بخش به خوبی صورت نگیرد، ره به جایی نخواهیم برد و با توجه به شرایط آب و هوایی و كمبود منابع آبی، كشت گیاهان دارویی در مناطق خشك و كم آب كشور یك ضرورت است.
رئیس انجمن علمی گیاهان دارویی كشور، توجه به سلامت جامعه و كاهش 50 تا 70 درصدی بیماری ها بویژه در مناطق روستایی با احیای گیاهان دارویی و فرهنگ سازی برای كشت و مصرف آن را مورد تاكید قرار داد و تصریح كرد: احیا و توجه به گیاهان دارویی مصداقی از تحقق اقتصاد مقاومتی نیز به حساب می آید.
به گفته وی، درحال حاضر سطح زیر كشت گیاهان دارویی در كشور 70 هزار هكتار می باشد كه با توجه به اقلیم آب و هوایی و كمبود منابع آبی، قابلیت افزایش تا 500 هزار هكتار را بویژه در اراضی دیم دارد.
رضایی تعداد گونه های گیاهی شناسایی شده در كشور را افزون بر دو هزار گونه دانست و اضافه كرد: حدود 300 گونه آن درصنایع دارویی، غذایی و مواد بهداشتی قابل استفاده است كه با توجه به مرغوبیت این گیاهان نیازی به واردات آن نیست.
وی گلستان را از استان های پرظرفیت درحوزه گیاهان دارویی دانست و تصریح كرد: بایستی با تشكیل كمیته های تخصصی، استفاده از شركت های دانش بنیان و توجه به مكانیزاسیون در تولید و فراوری گیاهان دارویی، ابتدا این سرمایه های ملی را احیا و سپس از ظرفیت عظیم آن در ارتقای سلامت جامعه، ایجاد اشتغال و كسب درآمد برای مردم استفاده كرد.
رئیس انجمن علمی گیاهان دارویی كشور همچنین از فعالیت شاخه این انجمن در 20 استان كشور خبر داد و گفت: برگزاری چند همایش گیاهان دارویی در استان ها و نیز یك همایش بین المللی با مشاركت كشور تركیه در دستور كار قرار دارد.
با این حال آنچه مسلم است، هنوز از ظرفیت عظیم گیاهان دارویی كشور به درستی استفاده نمی شود و اگر سرمایه گذاری و حمایت لازم دراین بخش صورت گیرد قطعا منبع درآمد بالایی را عاید كشور و مردم اقصی نقاط كشور بویژه استان گلستان كه در رده های پایین درآمدی در بین دیگر استان های كشور قرار دارد، می كند.
/3039/1860