ایران پس از برجام در سیكا

امنیت قاره آسیا از گستره شرق تا غرب آن بر اساس مسائل مختلف همواره از نظر جمهوری اسلامی ایران از اهمیت فراوانی برخوردار بوده و تهران همواره در مجامع بین المللی، بر مواضع خود مبنی بر تحقق امنیت و صلح در كل جهان و همچنین آسیا تاكید كرده است.
این در حالی است كه ایران به عنوان یكی از قدرت های آسیا و البته بزرگترین قدرت غرب آسیا، همواره در كنار سایر كشورها و قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای، همواره یكی از چهره های شاخص مجامع بین امللی بوده و كنفرانس سیكا نیز بنا به دلایلی از این قائده مستثنی نیست.
در این میان این بحث پیش می آید كه به احتمال بسیار نقش جمهوری اسلامی در اجلاس وزرای سیكا در این دوره، به مراتب پررنگ تر خواهد بود؛ موضوعی كه می تواند دلایل و مصادیق متعدد داشته باشد.
1 - دكتر حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران نیز در نشست سران كنفرانس سیكا در سال 2014، بر لزوم امنیت و صلح در شرق و غرب آسیا تاكید كرد.
رئیس جمهوری كشورمان در این نشست به طرح «جهان علیه خشونت و افراطی‌گری» كه از سوی وی در شصت و هشتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد مطرح شده و به عنوان قطعنامه به تصویب رسید، اشاره كرد و افزود كه كشورهای عضو سیكا كه بسیاری از بانیان این قطعنامه بودند، باید ثابت كنند كه آسیا سرزمین خشونت ستیزی و افراط گریزی است و این قطعنامه می تواند مبنایی برای اقدامات و برنامه های آتی سیكا قرار گیرد.
آنچه در این مورد باید مورد تاكید قرار گیرد، آنكه جمهوری اسلامی ایران طی دو سال گذشته در مواجهه با بحران های منطقه ای و فرامنطقه ای همواره مواضعی در راستای قطعنامه مورد اشاره روحانی اتخاذ كرده كه این موضوع خود می تواند مصداق بارز عزم و اراده تهران برای مقابله با خشونت و افراطی گری باشد.
جمهوری اسلامی طی سال های گذشته و تشدید تروریسم سازمان یافته از سوی غربی ها در منطقه، هرگز در مسیر بازگرداندن آرامش و مقابله با تروریسم كوتاهی نكرده كه این موضوع می تواند در تایید قطعنامه مطرح شده از سوی «روحانی» در مجمع عمومی سازمان ملل، گواهی بر عزم تهران مبنی بر برقراری صلح بین المللی باشد.
2 - رئیس جمهوری اسلامی ایران در كنفرانس خبری در حاشیه نشست سران سیكا در سال 2014، چین را اولین شریك تجاری ایران نامید و اعلام كرد كه در مذاكرات خود با «شی جین پینگ» رئیس جمهوری این كشور، بسیاری از مسائلی كه در بیشكك مطرح شده بود را نهایی كرده و دو طرف درصدد گسترش بیشتر روابط دوجانبه در زمینه های مختلف هستند.
در حالی كه نمی توان منكر همراهی چینی ها با ایران در طول دوران تحریم شد، باید این نكته را در نظر گرفت كه چین علاوه بر یك شریك تجاری بزرگ، یك متحد استراتژیك نیز برای جمهوری اسلامی به شمار می رود؛ البته متحدی كه همواره بازی را بر اساس قوانین خاص خود (اولویت مصالح) پیش می برد، اما گاها در بزنگاه های تاریخی نقش حمایتگرانه خود را ایفا كرده است.
شاید بسیاری از تحلیلگران بر نگرانی چین در مورد توافق هسته ای ایران و عواقب احتمالی آن بر روابط اقتصادی تهران-پكن تاكید می كردند و آن را از عوامل احتمالی كاهش روابط دو طرف می دانستند، اما در مدت گذشته از توافق هسته ای ثابت شده است كه قرار نیست اتحاد ایران و چین حتی در صورت كاهش مبادلات تجاری دستخوش تغییرات منفی شود، اگرچه با تمام این تفاسیر چین همچنان بزرگترین شریك تجاری ایران است.
3 - سال گذشته نیز جمهوری اسلامی ایران در نخستین اجلاس سازمان های غیردولتی و مطالعاتی كشورهای عضو سیكا، حضوری پررنگ داشت و علی اكبر ولایتی، رئیس مركز تحقیقات استراتژیك مجمع تشخیص مصلحت نظام، با تاكید بر مواضع گذشته تهران در قبال تروریسم سازمان یافته در غرب آسیا، كشورهای مستقل سوریه، عراق و یمن را قربانی آتش افروزی های برخی كشورها دانست.
شاید در نگاه نخست اینگونه به نظر برسد كه بحث تروریسم در غرب آسیا جزو اهم مسائل سایر كشورهای آسیایی و شرق این قاره نیست، اما ولایتی در این اجلاس عنوان كرد كه خطر افراط گرایی و تروریسم می تواند به آسیای مركزی و متعاقب آن به كشورهای شرق آسیا نفوذ كند.
در گواه این هشدار علی اكبر ولایتی می توان به حملات و عملیات های انتحاری ماه های اخیر تكفیری ها در اندونزی و چندین كشور دیگر در این منطقه اشاره كرد.
این امر و پرداختن بسیار به آن از سوی مقامات جمهوری اسلامی، دو موضوع را كاملا شفاف می سازد؛ نخست محاسبات صحیح و هشدارهای بجای جمهوری اسلامی به سایر كشورهای آسیا در مورد خطر گسترش افراطی گری و تروریسم در این قاره كه متاسفانه در موارد بسیاری از سوی برخی كشورها نادیده گرفته شد. دوم آنكه با این تفاسیر حتی اندك كشورهایی كه حاضر نبودند همین نقش جمهوری اسلامی به عنوان یك بازیگر قدرتمند منطقه ای در مبارزه با تروریسم را بپذیرند، اینك گزینه ای جز این ندارند.
4 - هر دو مورد نشست های سیكا در سال های 2014 (در سطح سران) و 2015 (سازمان های غیردولتی و مطالعاتی) در حالی برگزار شد كه جمهوری اسلامی در مقطع زمانی قبل از اجرای برجام قرار داشت. فارغ از مقایسه سطح مقامات در نشست پیش رو و نشست های 2014 و 2015، هرچند كه جمهوری اسلامی در هر دو نشست گذشته از نقش كلیدی در سیكا برخوردار بوده، اما باید پذیرفت كه ایران پسابرجام می تواند بازیگری به مراتب قدرتمندتر از پیش باشد.
نشست روزهای آتی وزرای خارجه سیكا می تواند مقدمه ای برای مذاكرات جمهوری اسلامی با بسیاری از كشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای باشد و البته عرصه ای برای اثبات برحقانیت و صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران؛ امری كه از سوی حسن روحانی در نشست سال 2014 سیكا مورد اشاره قرار گرفته بود و اینك برجام به منزله اثبات این موضوع است.
از سوی دیگر دیدار احتمالی محمد جواد ظریف وزیر خارجه كشورمان با سرگئی لاوروف و جان كری در این اجلاس (در صورت حضور وی در چین) می تواند بار دیگر یادآور دیدارهای نمادین این سه نفر در طول فرآیند مذاكرات هسته ای باشد و البته آغازی برای گفتمان هرچه بیشتر جمهوری اسلامی با جهان.
تمامی این موارد از مصادیق اهمیت نقش جمهوری اسلامی ایران در نشست روزهای آتی سیكا در سطح وزیران است، و البته متقابلا نقش سیكا و كنفرانس های بین المللی این چنینی در گسترش و توسعه روابط جمهوری اسلامی با سایر كشورها. فارغ از تمامی این بحث ها، اینك سیكا در مقام یك فرصت ظاهر شده است؛ فرصتی برای هرچه پررنگ تر كردن نقش ایران پس از برجام در عرصه جهانی.
آساق**1597