موزه داری با سنگ بنای مجسمه سازی

به هوای گفت و گو با این دو برادرمجسمه ساز به خانه آنها رفتیم و برای ورود به كارگاه آنان در طبقه دوم این خانه از موزه ای شخصی گذشتیم و به مجموعه داری آنان پی بردیم تا 'طوطی ما كه به هوای شكر رفته بود، پسته نصیبش شود'.
برادران سرابی، مجسمه سازان برجسته ای در تبریز هستند كه پژوهش های تاریخی مرتبط با شخصیت مجسمه هایشان را سنگ بنای مجموعه داری قرار دادند و با خرید بیش از 20 هزار اثر و سند تاریخی پا به عرصه موزه داری گذاشتند.
گرایش رضا و یعقوب به تاریخ ایران و جهان را می توان از حدود 40 مجسمه تاریخی خلق شده توسط آنان كه در جای جای ایران اسلامی قد علم كرده است، فهمید.
رضا متولد 1342 و یعقوب متولد 1351 شمسی/ تبریز/ است؛ رضا از كودكی با دقت در آثار تاریخی و یعقوب با ساخت مجسمه های كوچك گچی با استفاده از سوزن و گچ های تخته سیاه، به هنر ذاتی درون خویش پی بردند.
این دو برادر از سال 1373 شمسی با ساخت مجسمه های كوچك از خمیر، فعالیت هنریشان را آغاز كردند و كم كم با راه اندازی كارگاه مجسمه سازی به درآمد رسیدند؛ درآمدی كه به جای تفریح و زندگی اعیانی به خرید آثار و سندهای تاریخی و مجموعه داری منجر شد.
یعقوب در این دیدار كوتاه به كتابخانه تاریخی و تحقیق طولانی مدت در مورد شخصیت مجسمه هایشان اشاره می كند و می گوید: شناخت كافی در مورد كلنل محمد تقی خان پسیان - نخستین خلبان ایران و چهره ملی كشورمان - و هواپیمای وی حدود شش سال به طول انجامید تا این مجسمه بزرگ پس از كش و قوس های فراوان در سه راهی فرودگاه تبریز نصب شود.
وی افزود: با وجود رشادت های ستارخان سردار ملی ، حسین خان باغبان و باقرخان سالار ملی، نقش مردم گمنام در انقلاب مشروطه تبریز كمتر در افكار عمومی نقش بسته است و بر همین اساس حضور موثر آنان را در مجسمه های مربوط به سربازان گمنام مشروطه درمقابل استانداری آذربایجان شرقی به نمایش گذاشتیم.
وی با اشاره به اینكه نشان دادن حركت در مجسمه سازی حائز اهمیت است، گفت: مجسمه 'میراب' در حال حركت با گاری در محله تاریخی مقصودیه تبریز بر اساس تحقیقات گسترده تاریخی و منطبق با بشكه های آن زمان ساخته و نصب شد.
وی افزود: واقعیت این است كه مجسمه سازی برای برخی از كشورهای همسایه، درآمدزایی به دنبال داشت اما هرآنچه كسب كردیم از روی علاقه شخصی صرف خرید آثار و سندهای تاریخی شد تا از خروج این میراث ملی از كشور به دست قاچاقچیان و سوء استفاده كنندگان جلوگیری كنیم.
وی گفت: كم كم آثار متعدد خریداری شده به كلكسیونی تبدیل شد و ناگزیر شدیم تا برخی از آثار ارزشمند را در موزه های مختلف به نمایش بگذاریم.

*** تبریز شهر موزه های خاورمیانه
رضا سرابی می گوید: تبریز در سایه فرهنگ و تمدن دیرینه اش قابلیت های فراوانی دارد و بزرگترین آرزوی ما معرفی تبریز به عنوان شهر موزه های خاورمیانه است.
وی افزود: با جمع آوری بیش از 20 هزار اثر تاریخی ارزشمند، پتانسیل راه اندازی موزه های خصوصی را داریم و تاكنون نیز وسایل چندین موزه از جمله موزه 'علی موسیو' و 'شهر جدید سهند' را تامین كرده ایم.
وی با اشاره به مشاركت در تامین بخشی از وسایل موزه های 'قاجار' و 'مشروطه' تبریز گفت: موزه داری خصوصی درآمد چندانی برای صاحبان آن ندارد اما عامل مهمی برای جذب گردشگران خارجی به شمار می رود و می تواند در پویایی اقتصاد شهر تاثیرگذار باشد.
وی افزود: بسیاری از آثار نایاب را از سرتاسر دنیا خریداری كرده ایم و امروز نیازمند مكانی برای دسته بندی و راه اندازی موزه های تخصصی هستیم.
وی گفت: این مجموعه تاریخی مشتریان زیادی از كشورهای دیگر دارد اما تاكنون در قبال فروش تك تك آنها با نرخ های مناسب نیز مقاومت كرده ایم.
وی گفت: دستگاه چاپی كه متعلق به ما بوده و هم اكنون در موزه مشروطه تبریز است، از سایر استان های كشور هم مشتری دارد.
وی افزود: اولین دستگاه های تلگراف، ضبط صدا، تلفن، بستنی سازی، میكروسكوپ و ده ها اولین دیگر در اختیار ماست كه به صورت پراكنده نگهداری می شود.

*** ضرورت راه اندازی موزه 'نور' در تبریز
یعقوب سرابی با اشاره به اینكه قابلیت راه اندازی موزه 'نور'، متشكل از فانوس های تاریخی، در مجموعه آنان وجود دارد، گفت: فانوس هایی كه در گذر زمان یكی پس از دیگری خریداری كردیم، بزرگترین گنجینه فانوس خاورمیانه را با 280 اثر متنوع از چهار هزار سال قبل تا لامپ ادیسون تشكیل داده است.
وی گفت: بخشی از این فانوس ها در موزه 'قاجار' و بخش دیگری در موزه 'شهر' به امانت گذاشته شده است اما در صورت جلب حمایت می توانیم با استفاده از آنها موزه منحصر به فرد نور را راه اندازی كنیم.
وی با اشاره به فرهنگ دیرینه تبریز، راه اندازی موزه های تخصصی را در جذب گردشگران خارجی مفید دانست و گفت: بسیاری از آثار ارزشمند تاریخی به صورت پراكنده در موزه های مختلف نگهداری می شود كه در صورت قرار گرفتن در كنار هم می تواند موزه های ارزشمندی را تشكیل دهد.

*** راه اندازی موزه مشاغل در بازار صادقیه تبریز
مجسمه ساز و مجموعه دار تبریزی با اشاره به راه اندازی 'موزه مشاغل تبریز' گفت: این موزه با تامین مالی از سوی شهرداری منطقه 8 تبریز تا خرداد سال جاری در جنب یخچال تاریخی 'بازار صادقیه' راه اندازی می شود.
رضا سرابی اقدم افزود: موزه تخصصی مشاغل با ابزار و آلات اصیل مشاغل قدیمی بازار تبریز در بخش های تلگراف خانه، داروخانه قدیمی، صحافی، نجاری، آهنگری، شیشه سازی، رنگ رزی فرش، عطاری و تجارتخانه راه اندازی می شود.
شهردار منطقه 8 تبریز نیز به بازسازی یخچال تاریخی صادقیه با حدود 10 میلیارد ریال اعتبار اشاره كرد و گفت: موزه مشاغل در ساختمانی كه در سه طبقه و یك هزار و 200 متر مربع وسعت در حال احداث است، راه اندازی شود.
علی مدبر افزود: یك طبقه از این ساختمان به موزه مشاغل اختصاص خواهد داشت و در دو طبقه دیگر نیز گالری عكاسی و موزه مردم شناسی بازار تبریز ایجاد می شود.
وی گفت: یخچال تاریخی صادقیه نیز پس از بازسازی و مرمت به این مجموعه تاریخی اضافه می شود تا مشاغل قدیمی تبریز كه در اثر گذشت زمان از بین رفته است، به صورت نمادین به نمایش گذاشته شود.

*** تكمیل مجموعه آثار با كمبود اعتبار مواجه است
مجسمه ساز و مجموعه دار تبریزی گفت: به عنوان یك كلكسیونر شناخته شده در بازارهای بین المللی با پیشنهادهای متعددی برای خرید آثار مواجه هستیم اما كمبود اعتبار اجازه تكمیل بیشتر مجموعه آثار را نمی دهد.
رضا سرابی اقدم افزود: اگر مبلغی از بابت راه اندازی موزه های تخصصی كسب كنیم تكمیل مجموعه آثار تاریخی را ادامه خواهیم داد.
وی گفت: اگر موزه 'نور' در تبریز راه اندازی شود و هزینه 280 فانوس این مجموعه به دست ما برسد، جای بقیه فانوس های تاریخی را جهت خرید در سرتاسر دنیا می دانیم و می توانیم مجموعه را گسترش دهیم.
وی با شور و حالی نشات گرفته از علاقه اش به مجموعه داری، روزنامه ای قدیمی به زبان اصلی را در دست گرفت و گفت: این روزنامه مربوط به 1909 میلادی است كه از كانادا به بنده ارسال شده است و اخبار انقلاب مشروطه تبریز را در كنار / قورو چای تبریز/ چاپ كرده است.
وی با اشاره به نحوه خرید این آثار افزود: برخی از این آثار و سندها را از طریق اینترنت برخی دیگر را از طریق تبریزی هایی كه مقیم كشورهای مختلف هستند، از كشورهایی مانند فرانسه، تركیه، آلمان، و غیره خریداری می كنم.
وی گفت: سندهای تاریخی ارزشمند بخشی دیگری از مجموعه آثار تاریخی ما را تشكیل می دهد كه می تواند منبعی برای پژوهش های تاریخی باشد.

*** بازدید سالانه بیش از یكهزار نفر از این مجموعه پراكنده
مجسمه ساز و مجموعه دار تبریزی گفت: با وجود اینكه بسیاری از آثار تاریخی جمع آوری شده توسط ما پراكنده هستند، همین منزل سالانه پذیرای بیش از یك هزار نفر از علاقه مندان به مجموعه های تاریخی است.
رضا سرابی اقدم افزود: برخی از این آثار جذابیت هایی كم نظیر برای بازدید كنندگان دارند و گاهی یك علاقه مند به وقایع تاریخی، ساعت ها زمان صرف گفت و گو و بازدید از این خانه می كند.
سرابی در همین حین فواره دست ساز دوران صفوی را در دست گرفت و افزود: تكنولوژی های روز دنیا وسایل مختلفی را روانه بازار كرده است اما برخی از آثار تاریخی به لحاظ كاربرد نیز جذابیت های كم نظیری دارند.
وی به یك چراغ گازی مربوط به دوره قاجار نیز اشاره كرد و گفت: در آن دوران لوله كشی گاز وجود نداشت اما بر اساس اسناد این فانوس كه در معابر وصل شده بود با گازی كه در اثر چكیدن قطره آب بر روی كارپت تولید می شد، روشنایی تولید می كرد.
وی افزود: اصالت همه آثار این مجموعه بر اساس سندهای مختلف تاریخی كه در اختیار داریم، قابل اثبات است.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی نیز با تایید فعالیت های ارزشمند برادران هنرمند سرابی گفت: مجموعه تاریخی این دو برادر فرصتی برای این اداره كل به شمار می رود.
فرزین حق پرست افزود: مجموعه آثار آنان می تواند وسایل مورد نیاز چندین موزه مختلف را تامین كند و ظرفیتی مضاعف برای بخش گردشگری این استان به شمار رود.
آذربایجان شرقی و شهر تبریز فرهنگ و مدنیت دیرینه ای دارد و بر اساس آمارها تا زمان حاضر بیش از یك هزار و 500 اثر این استان در حوزه میراث غیرمنقول، ناملموس و طبیعی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این كلانشهر در زمان حاضر با حدود دو میلیون نفر جمعیت، بزرگترین و پرجمعیت ترین شهر شمال غرب كشور و از شهرهای مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی است.
گزارش از: علیرضا فولادی
3072/518/1352