خلیج فارس؛ نماد همبستگی ملی و هویت ایرانیان

درخشش آب های خلیج فارس، انعكاسی از فروزندگی آفتاب آزادگی و وطن دوستی ایرانیان پاك اندیش محسوب می شود كه نام ایران را در بستری به قدمت هزاران سال، در جای جای سرزمین كهن خویش گسترانیده اند و در تاریخ پربار خود خاطره رشادت ها و ایثارهای پهلوانان این دیار را از دوران باستان تا هشت سال دفاع مقدس و سرافرازی در رویارویی با تحریم های نابرابر و برجام نهان دارند.
خلیج فارس بخشی از خاك ایران به شمار می رود و كشورمان حاكمیت آن را بر عهده دارد و به گواهی تمامی منابع تاریخی موجود، این پهنه آبی همواره با عنوان هایی همچون خلیج فارس، خلیج عجم، دریای فارس یا بحر فارس شناخته شده است.
نام خلیج فارس از جمله نام‌های تاریخی به شمار می رود كه از گذشته بسیار دور تاكنون در سندها و قراردادها، مورد استفاده تمامی اقوام و ملت‌ های جهان بوده است. آشوری ها در بیش از دو هزار و 500 سال پیش بر خلیج فارس و آب های جنوب سلطه داشتند و آن را «نارمرتو» (رود تلخ) می نامیدند، این كهن ترین نام خلیج فارس است كه بعدها به دریای پارس تبدیل شد و پس از آن بود كه در گزارش های جغرافیایی و نقشه های یونانیان و رومیان نام این دریا با اصطلاح لاتینی «سینوس پرسیكوس» مشهور و سرانجام به دیگر زبان های زنده جهان نیز ترجمه شد و تمامی جهانیان، این دریا را به زبان خود «خلیج فارس» نامیدند.
این خلیج با شكوه را در روزگار هخامنشیان، «پارسا درایا» یا «دریای پارس» می خواندند، بر پایه كتیبه ای كه از داریوش پادشاه هخامنشی در تنگه سوئز به دست آمده، از آن به عنوان «درایا هچا پارسا آیتی» یعنی «دریایی كه از پارس می آید» یاد شده است و این سند به عنوان نخستین مدرك تاریخی موجود به شمار می رود كه حقانیت نام خلیج فارس را به وضوح نشان می دهد.
با وجود گواهی این همه سند و مدارك بر نام ایرانی این خلیج كه میان ایران و شبه جزیره عربستان مشترك است، كوشش های برخی برای تغییر نام «خلیج فارس» در سطح بین‌المللی مشاهده می شود اما این فعالیت ها از هیچ گونه پایه و اساس علمی برخوردار نیست و تلاش بیهوده آنان در انكار تاریخ، هیچ دستاوردی نخواهد داشت.
بدون تردید برخی از كشورها كه ناآگاهانه و بدون توجه به عواقب سیاست های خود در رویارویی با ایران به سر می‌برند، در برابر تغییر نام خلیج فارس به دنبال منافع خود و با این اقدام در پی بالا بردن نقش خود در عرصه تحول های سیاسی منطقه هستند و این عمل در شرایطی صورت می‌پذیرد كه نیروهای فرامنطقه‌ای حضور روز افزون خود را با استفاده از همین گونه تنش‌ها و اختلاف ها تثبیت می‌كنند.
از این رو شورای عالی انقلاب فرهنگی با توجه به هدف قرار دادن هویت فرهنگی و تاریخی ملت ایران از طرف برخی كشورها و تلاش برای تحریف نام تاریخی خلیج فارس، به پیشنهاد شورای فرهنگ عمومی، 10 اردیبهشت روز اخراج پرتغالی‌ها از تنگه‌ هرمز را به عنوان «روز ملی خلیج فارس» نام‌گذاری كرد.
اهمیت این موضوع و تاثیر آن در عرصه های گوناگون سبب شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با «حمید اسدپور» مدیر گروه تاریخ دانشگاه خلیج فارس بوشهر و «محمد حسن نیا» مدرس دانشگاه آزاد اسلامی و پژوهشگر حوزه خلیج فارس به گفت و گو بپردازد.
**ایرنا: درباره نام خلیج فارس چه دیدگاه تاریخی وجود دارد؟
*اسدپور: نام خلیج فارس به حكم تاریخ و برپایه عملكرد ایرانیان در طول تاریخ به این آبراهه بین المللی داده شده است. قومی كه نخستین بار در كرانه های این دریا زندگی می كردند، قوم پارس بودند و در آثار تاریخی یونانی، ایرانی، عربی و دیگر تاریخ نگاری ها نیز نام این خلیج، دریای پارسی نامیده شده و این نام در طول تاریخ و در منابع همچنان حفظ شده و تداوم پیدا كرده است.
*حسن نیا: نام خلیج فارس برگرفته از قوم پارس است كه از سه هزار سال پیش از ورود اسلام در آن منطقه زندگی می كردند و بدین شكل نام آنها بر این آبراهه بین الملل گذاشته شده است. باید اشاره داشت كه نام های جغرافیایی موضوعی نیستند كه در طول زمان و با پیش آمدن مسائل سیاسی تغییر كنند، از این رو خلیج فارس هم از این امر جدا نیست زیرا این موضوع از ابتدا و در منابع مكتوب بر این آبراهه بوده است.
**ایرنا: تحریف نام خلیج فارس بر مبنای تاریخی از چه دوره ای شروع شد؟
*اسدپور: این امر به سده 20 میلادی و به سبب اختلاف های دولت انگلیس با دولت ایران به سر مسائلی همچون موضوع نفت باز می گردد كه دولت این كشور با اینكه بر علمی و منطقی نبودن نام تحریف شده خلیج فارس اذعان داشت اما به دلیل سیاست های خود از این نام استفاده كرد و پس از آن بود كه رهبران برخی كشورها به منظور تبلیغ و احساس های قومی از واژه نامتعارف خلیج (ع. ر.ب. ی!!!) استفاده كردند. اكنون نیز استفاده از نام نامتعارف خلیج فارس از طرف آن گروه از رهبران كشورها دنبال می شود كه با گفتمان انقلاب اسلامی و استكبار ستیزی جمهوری اسلامی ایران ناسازگاری دارند و از سیاست های استكبار و سیاست های نژاد گرایانه تاثیر گرفته اند.
*حسن نیا: در سده 20 میلادی «سر چالز بلگریو» نماینده سیاسی انگلیسی ساكن بحرین برای نخستین بار در آثار خود از واژه خلیج (ع.ر.ب.ی!!!) استفاده كرد و این امر جزو سیاست های نامتعارف انگیسی ها است كه عنوانی را بدون سند و مدرك مطرح می كنند و این گونه در سال های بعد دستاویزی برای كشورهای عربی شد و آنها از واژه مجهول خلیج (ع. ر.ب.ی!!!) استفاده كردند، در صورتی كه هیچ گونه سندی به مباحث مطرح شده از طرف خود نداشتند و جالب آن كه در كتاب های قدیمی و تاریخی خود این كشورها هم واژه خلیج فارس آمده است. البته ناگفته نماند كه دانشمندان، تاریخ نویسان و پژوهشگران ایرانی نیز در كتاب های خود به انتشار سندها، مدرك ها و نقشه هایی اقدام كرده اند و در آنها نشان داده شده كه از دوران باستان تا كنون برای این آبراهه بین المللی نام خلیج فارس به كار می رفته است.
**ایرنا: شرایط اقتصادی خلیج فارس چه تاثیری بر زندگی مردمان منطقه جنوب ایران دارد؟
*اسدپور: زندگی مردم ایران به ویژه اهالی كرانه خلیج فارس، پیوند ناگسستنی با این خلیج فارس دارد؛ به این معنی كه در طول تاریخ اقتصاد، معیشت، عمران و آبادانی در جنوب ایران متاثر از اوضاع اقتصادی خلیج فارس بوده است. هرگاه بندرهای این خلیج، آباد و دارای راه های امن و آسان باشد، معیشت مردم این منطقه نیز آمیخته با رفاه خواهد بود، بنابراین تقویت اقتصاد، تجارت و صنعت در خلیج فارس سبب آبادانی كرانه های آن می شود.
*حسن نیا: خلیج فارس همچون خوان نعمتی است كه مردمان اطراف آن می توانند بدون حضور بیگانگان از آن بهره ببرند، آن چه مهم به شمار می رود، این است كه اهالی خلیج در بسیاری از موارد دارای فرهنگ مشتركی هستند و آن بر گرفته از جغرافیا، طبیعت و آداب و رسوم آنان در طول تاریخ است. بنابراین باید با دیدگاه وحدت نگرانه به مسائل اقتصادی خلیج فارس نگریسته شود.
**ایرنا: تاثیر راهبردی خلیج فارس را در منطقه و جهان چگونه ارزیابی می كنید؟
*اسدپور: نقش راهبردی خلیج فارس در سیاست های كشورهای مجاور این خلیج، خاورمیانه و بین الملل به گونه ای حیاتی و غیرقابل انكار است، به عبارت دیگر نمی توان در این ناحیه بدون توجه به اهمیت خلیج فارس به سیاستگزاری و برنامه ریزی در زمینه ملی و منطقه ای پرداخت، از این رو خلیج فارس برای ایران یك مزیت راهبردی دارد كه به ملت و دولت قدرت حضور در دریاها و بهره گیری از تمدن دریایی برای توسعه كشور بخشیده و ایران را به یك قدرت بزرگ در منطقه تبدیل كرده است.
*حسن نیا: خلیج فارس از دوره باستان تا كنون به عنوان یك آبراهه بین المللی نقش راهبردی در سطح منطقه و جهان داشته است. این منطقه بزرگترین تامین كننده نفت در دنیا محسوب می شود، در این میان بیشترین گذر نفت از تنگه هرمز در این خلیج به شمار می رود. این تنگه همواره مورد توجه كشورهای گوناگون بوده است به این ترتیب كه از سده 18 میلادی انگلیس و از سده 20 میلادی آمریكا به این منطقه نظر داشته اند و همین امر تاثیرگذاری این آبراهه بین المللی را در زمینه اقتصادی و نظامی روز به روز بیشتر كرده است.
**ایرنا: با توجه به اهمیت و موقعیت جغرافیایی خلیج فارس، این منطقه در مسیر توسعه صنعت گردشگری چه نقشی دارد؟
*اسدپور: در حوزه گردشگری در خلیج فارس باید به این امر اشاره كرد كه نهادهای مسئول سعی می كنند، كارهای سازنده ای در برخی از قسمت های این دریا انجام دهند اما برخی كشورهای دیگر حاشیه خلیج فارس در زمینه گردشگری فعالیت هایی بهتری انجام داده اند و ایران نیز باید با توجه به ساحل یك هزار و 200 كیلومتری در خلیج فارس برنامه مدون، منسجم و آینده نگری در زمینه گردشگری داشته باشد.
*حسن نیا: خلیج فارس در زمینه گردشگری و جذب توریسم از جاذبه های زیادی برخوردار است. برای نمونه در سواحل این خلیج در اطراف پارسیان كنونی آب دریای هم سطح خشكی شده و زیبایی خاصی به این سواحل می دهد. درباره بهره برداری از سواحل خلیج فارس برای جذب توریسم و گردشگری باید اذعان داشت كه در چند مكان خاص همچون قشم، كیش و بندرعباس و تا میزانی بندرهای لنگه و كنگ فعالیت های كافی انجام نشده است. در صورتی كه مسیرهای تاریخی در سواحل شمالی خلیج فارس كه جزو كشور ایران بوده و همچنین جنگل های حرا، صخره ای بودن سواحل خلیج فارس و مسائل فرهنگی می تواند در زمینه سودآوری و جذب توریسم موثر واقع شوند.
**ایرنا: خلیج فارس، نقش مهم و تاثیرگذاری در ایجاد همبستگی ملی دارد، چه عاملی سبب شكل گیری چنین كاركردی برای این خلیج شده است؟
*اسدپور: یكی از موارد بسیار مهم كه باعث افزایش همبستگی ملی در ایران و تقویت اتحاد میان مردم ایران شده مساله ضرورت دفاع از منافع ملی ایران در خلیج فارس به شمار می رود. این موضوع چنان اهمیت دارد كه می تواند یك راهبرد در راستای تقویت همبستگی ملی باشد و باعث تقویت رابطه دولت و ملت شود.
*حسن نیا: هویت ملی مجموعه ای از سنت ها، ارزش ها، مباحث یادمانی، نمادهای ملی و مسائلی هستند كه به مرور زمان در ذهن های مردم مانده است و پس از آن در پاسداشت این مسائل بیشترین تلاش را انجام خواهند داد، یكی از عواملی كه باعث پاسداشت هویت ملی خواهد شد، نام های تاریخی محسوب می شود. بنابراین همچنان كه یك ایرانی نسبت به پرچم، نام و خاك ایران حساسیت دارد به همین نسبت هم به نام خلیج فارس حساس است. برای نمونه وقتی كه همایشی برای خلیج فارس برگزار می شود، تمامی افراد ایرانی فارغ از قومیت، مذهب و زبان در این همایش به نام خلیج فارس شركت می كنند و این امر نماد همبستگی ملی و احساس دین و مسئولیت است و همگان اعتقاد دارند كه این نام تاریخی باید پاس داشته شود. بنابراین خلیج فارس بایستی به عنوان یك نام وحدت بخش در راستای هویت ملی و فرهنگی به كار گرفته شود.
**ایرنا: دولت و دیگر نهادها به منظور پیشبرد سیاست های كشور در خلیج فارس چه فعالیت ها و وظیفه هایی را بر عهده دارند؟
*اسدپور: وظیفه دولت جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس این است كه باید نسبت به تقویت عمران، آبادی و ایجاد زیرساخت های بنیادی در این منطقه فعالیت كند، به گونه ای كه زندگی در كرانه های خلیج فارس برای مردم این منطقه آسان باشد. موقعیت راهبردی این خلیج به سبب نقش تاریخی ایرانیان در این منطقه است. باید بر این امر تاكید كرد كه میزان سرمایه گذاری دولت در خلیج فارس كافی نیست در صورتی كه كشورهای عربی حوزه این خلیج در این امر نهایت سعی خود را به كار برده اند. همچنین با توجه به نقش راهبردی خلیج فارس در سطح داخلی و بین المللی، دولت وظیفه دارد زمینه های دفاع علمی و فرهنگی از منافع ایران در خلیج فارس را مهیا كند و به حمایت از محققان و پژوهشگران این حوزه بپردازد.
*حسن نیا: دولت، وزارت نفت و دیگر نهادهایی كه برای پاسداشت از هویت و نام خلیج فارس از توان فرهنگی و اقتصادی كافی برخوردار هستند، باید نسبت به این امر كوشا باشند. برای نمونه وزارت نفت كه بروشور های آن در سطح بین المللی منتشر می شود و نام خلیج فارس در آنها نقش می بندد باید بیشترین سعی را در زمینه مباحث فرهنگی داشته باشد. هر چند این كارها بایستی به صورت برنامه ریزی شده انجام شود و تنها به برگزاری همایش و بزرگداشت در یك روز خاص اكتفا نشود. زیرا خلیج فارس یك موضوع همیشگی محسوب می شود كه همواره مورد توجه مجامع جهانی و كشورهای حوزه خلیج فارس است.
*گروه اطلاع رسانی(مهدی احمدی)
**پژوهشم**9370**2002**9131