آذریزدی؛ پروراننده نهال ادبیات كودك و نوجوان

آذر یزدی نویسنده داستان های كودكان و نوجوانان به سال 1300 خورشیدی در «خرمشاه» یزد متولد شد. پدرش شعر می سرود اما اثری منظوم از او بر جای نمانده است. آذریزدی همزمان با تحصیل مقدماتی به زراعت و بنایی می پرداخت.
آذریزدی از سال 1321 به تهران مهاجرت كرد و در «چاپخانه علمی» مشغول به كار شد. او سال ها به تصحیح نمونه های چاپی اشتغال داشت.
آذریزدی همواره با خواندن و آموختن به عطش سیری ناپذیر درونی خود پاسخ می گفت. وی در سن 35 سالگی به فكر احیای متون ادب فارسی برای كودكان به شیوه روایت گونه با نثری ساده و روان افتاد و با نوشتن مجموعه داستان «قصه های خوب برای بچه های خوب»، پا به عرصه بازنویسی قصه های كهن برای كودكان گذاشت، از این رو به چهره ای آشنا برای چند نسل تبدیل شد و توانست در زمره اثرگذارترین نویسندگان حوزه ادبیات كودكان و نوجوانان جای گیرد.
آذریزدی در سال 1343 به سبب نگارش كتاب قصه های خوب برای بچه های خوب جایزه سازمان جهانی «یونسكو» را كسب كرد، همچنین در سال 1345 به سبب نگارش این كتاب و كتاب «قصه های تازه از كتاب های كهن» جایزه كتاب سال را به دست آورد. او در سال 1379 به سبب نگاشتن داستان های قرآنی و دینی، «خادم قرآن» شناخته شد. در طول حیات آذریزدی نیز برای بزرگداشت وی چند مراسم برگزار شد.
آذریزدی دوستدار كتاب و مطالعه بود و همین علاقمندی، از او فردی كتاب شناس و صاحب اندیشه ساخت. بیشتر آثار آذریزدی مختص ادبیات كودك و نوجوان است و بسیاری او را صاحب پرتیراژترین آثار ادبیات كودك و نوجوان ایران می‌ دانند. وی در مجموع، بیش از 20 عنوان كتاب برای بچه‌ها نوشته است.
از آثار آذریزدی می توان به دوره هشت جلدی قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب، دوره ده جلدی قصه های تازه از كتاب های كهن، «گربه ناقلا»، «گربه تنبل»، «مثنوی»، «مجموعه قصه های ساده» و تصحیح «مثنوی» مولوی اشاره كرد.
آذریزدی پس از عمری قلمفرسایی برای كودكان و نوجوانان و به جای گذاشتن آثاری ماندنی، سرانجام در هجدهم تیرماه 1388 دیده از جهان فرو بست.

***بازنویسی آثار كهن
بازنویسی، نوشتن دوباره داستان یا مطلبی است كه پیشتر به زبان كهن یا بیگانه نگاشته شده است. از این رو، ساده سازی و روان كردن برخی متون كهن برای خوانش بهتر، نیازمند بازنویسی است.
آذریزدی یكی از پیشگامان و برجسته ترین نویسندگانی است كه با بازنویسی متون كهن برای كودكان و نوجوانان بین سال های 1336 تا 1369 آثار ماندگاری را به یادگار گذاشت. برای نمونه وی در مجموعه هشت جلدی قصه های خوب برای بچه های خوب، برخی آثار كهن همچون «كلیله و دمنه»، «مرزبان نامه» و مثنوی مولوی را بازنویسی كرده است.
در همین زمینه «محمدعلی اسلامی ندوشن» نویسنده و منتقد برجسته معاصر معتقد است كه 2 سه نسل جدید ما با قصه هایی كه آذریزدی از میان كتاب های قدیمی بیرون آورد، زندگی كردند. در واقع، بازنویسی آذریزدی از قصه هایی كه از متون كهن استخراج می كرد، برای نسل های جدید ما بسیار آموزنده و اثربخش بوده است. كاری كه آذریزدی در این سال ها انجام داد، كاری بسیار مفید بود كه كم تر كسی به این موضوع پرداخت و او جزو نخستین كسانی است كه به بازنویسی متون كهن برای كودكان توجه كرد.
همچنین، «مصطفی رحماندوست» شاعر و داستان نویس حوزه كودك و نوجوان بر این باور است كه آذریزدی در دوران خود بازنویسی متون كهن را آغاز كرد. وی شاید در زمان معاصر، جزو نخستین كسانی بود كه به بازنویسی قصه های كهن پرداخت. از این رو قصه های خوب برای بچه های خوب با هدف مشخص و نثر خوب بازنویسی شده و خواننده می تواند آن را به راحتی بخواند. كمترین كمك آذریزدی به بچه ها این بود كه در دوره ای كه همه فكر می كردند متون كهن غیرقابل دستیابی است، آنها را عمومی كرد.(1)

***سبك و درونمایه
سبك به عنوان یكی از عناصر داستان از دیگر عناصر داستانی تاثیر می پذیرد و بر آن تاثیر می گذارد. آذریزدی با سبك ویژه خود در نویسندگی توانست آثاری ماندگار خلق كند. از مهمترین ویژگی های سبك وی می توان به سادگی در نوشتن، پرهیز از خودنمایی و تسلط بر جوهرِ نویسندگی اشاره كرد.
زمینه های اخلاقی و تربیتی بیشترین رویكرد و درونمایه آثار آذریزدی را شكل می دهند. از این رو وی به عنوان نویسنده ای اخلاق گرا، از مفاهیم اخلاقی و تربیتی بسیار بهره برده است.(2)
همچنین، آذریزدی با بازنویسی های خود از قصه های عرفانی تصویری متفاوت به وجود آورده و توانست آفرینش تازه ای را در این زمینه رقم بزند.

***نقد و بررسی
یكی از ویژگی های داستان خوب و موفق آن است كه مخاطب در كنار زبان و بیان، از نظر محتوایی نیز از آن اثر بپذیرد. به نظر می رسد آذریزدی توانسته با خلق آثاری شایسته، این احساس را در مخاطب ایجاد كند.
آذریزدی از آن دسته نویسندگانی است كه نسل های مختلف با آثار وی همذات پنداری می كنند و قلم شیوا و نثر گویای او را می ستایند. در همین پیوند «غلامرضا امامی» نویسنده و مترجم كتاب كودك و نوجوان بر این باور است كه دانایی و آزادگی 2 ویژگی آذر یزدی بود.
به گفته «شهرام اقبال زاده» نویسنده و منتقد ادبیات كودكان و نوجوانان، آذریزدی با خودآموختگی و سخت كوشی، به نیازهای كودكان و نوجوانان ایرانی پی برد و در دورانی كه شوره زاری بر ادبیات تالیفی سایه افكنده بود، با نگاهی خلاق، بازنویسی متون كهن ادبی و دینی را آغاز كرد و توانست به نیازهای عاطفی و زیبایی شناختی كودكان و نوجوانان پاسخ دهد. اگر ادبیات كودك را نهاد مستقل از ادبیات بزرگسال در نظر بگیریم، آذریزدی در پی ریزی این نهاد، تاسیس، كاشت و پرورش نهال ادبیات كودك و نوجوان نقش جدی داشت و توانست راهگشای نسل بعدی نویسندگان در این حوزه باشد. او متون كهن را با نثری زیبا و خوشخوان توام با زبانی معاصر و شیرین با سلسله كتاب های قصه های خوب برای بچه های خوب نوشت و توانست همچون ستونی در حوزه ادبیات كودك و نوجوان قد علم كند.(3)
نكته دیگری كه منتقدان درباره آثار آذریزدی به آن اشاره دارند این كه همذات پنداری و ارتباط نزدیك مخاطب با آثار این نویسنده برجسته نشانگر صمیمیت و سادگی در آثار او است.

*پی نوشت ها
1- «در جستجوی ریشه های ایرانی- اسلامی»، نشریه پگاه حوزه، سوم مرداد 1388، شماره 259، قابل دسترس در تارنمای پایگاه اطلاع رسانی حوزه
به نشانی: http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/3814/6930/83627
2- عارفی، اكرم، «دگرگونی درونمایه قصه های عرفانی در بازنویسی آذریزدی»، فصلنامه كاوش نامه، سال پانزدهم، 1393، شماره 28، ص10
3- در جستجوی ریشه های ایرانی- اسلامی، پیشین
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**458**9275**9279