اهالی روستای 'برارعزیز' قصرشیرین در غربی ترین نقطه كرمانشاه و ایران كه امید زیادی به برداشت گندم های پرخوشه امسال بسته بودند، با حمله گرازها به مزارع‌شان غافلگیر شدند.
یورش گرازها نه فقط مزارع برارعزیز كه گندم های قامت كشیده روستاهای هدایت، قلعه سفید، دارخور و چند روستای سومار را هم نقش زمین كرده است؛ طوری كه امكان برداشت بخش زیادی از محصول وجود ندارد.
این روستاها در فاصله چند كیلومتری مركز قصرشیرین قرار دارند و از جمله 30 روستای خالی از سكنه بخش مركزی شهرستان هستند كه با وجود گذشت 28 سال از پایان جنگ تحمیلی، هنوز امكان سكونت و بازگشت ساكنانش فراهم نیست.
اهالی این روستاها كه اینك در 2 شهرك شهید رجایی كرمانشاه و الزهرای بیستون (معروف به جنگ زده‌ها) سكونت دارند، همچنان دل از روستای خود نكنده اند و مزارع كشاورزی آن را آباد نگه داشته اند.
امسال كه به گفته رضا محمدی، مدیر اداره جهاد كشاورزی قصرشیرین، بارندگی ها مطلوب بوده و برداشت گندم در این شهرستان نسبت به پارسال 100 درصد افزایش یافته، خوش شانس‌ترین برارعزیزی توانسته است كه فقط نیمی از محصولش را از زمین برداشت كند.
پرند، خانم جوانی است كه به گفته خودش با هزار امید و آرزو در زمین هایش در برار عزیز بذر گندم پاشیده و با توجه به بارش های خوب باران، انتظار برداشت 150 تا 200 میلیون ریال محصول را داشته اما نتوانسته است بیشتر از نصف محصولش را از زمین جمع كند.
او می گوید: حمله دسته جمعی گرازها به مزارع گندم روستا، بخش زیادی از آنها را نیست و نابود كرده است.
آنچنان كه پرند به خبرنگار ایرنا گفت، جهاد كشاورزی قصرشیرین كیفیت همین محصول برداشتی را هم پایین اعلام كرده و سیلوهای گندم آن را تحویل نمی گیرند.
خانم پرند، كیفیت پایین گندم ها را از چشم گرازها می بیند.
* اول می خورند بعد غلت می زنند
قهرمان پرندكام هم از كشاورزان برارعزیزی است كه گرازها امانش را بریده اند.
او از شش هكتار گندمی كه كاشته، حتی یك خوشه هم برداشت نكرده و معتقد است اگر حمله گرازها نبودند 110 تا 120 میلیون ریال محصول نصیبش می شد.
اسماعیل رضایی، دیگر كشاورز اهل برارعزیز حدود 24 هكتار گندم كاشته اما این حیوان وحشی نیمی از آن را نابود كرده است.
به گفته او، گرازها در گله های 50، 60 رأسی به كشت ها حمله می كنند و تا جایی كه بتوانند، از محصول می خورند سپس با غلت زدن و دویدن بخش دیگری از مزارع را نابود می كنند.
رضایی می گوید: سال های گذشته هم كه سیب زمینی یا سایر محصولات می كاشتیم، همین بلا سرش می آمد اما امسال اوضاع خراب تر است.
گراز یا خوك وحشی یك پستاندار همه چیزخوار است كه زاد و ولد بسیار بالایی دارد.
این حیوان شب فعال تقریبا هر چیزی را كه قابل خوردن باشد، می‌خورد و بیشتر منابع غذایی خود را هم با كندن زمین پیدا می‌كند.
تحقیقات غیررسمی در كشور نشان می دهد كه گراز در راس حیوانات آسیب‌رسان به محصولات كشاورزی است.
خسارت های سنگین این حیوان به بخشی از مزارع كشاورزی شهر تفرش در استان مركزی در سال 93 هم خبرساز شده بود.
* هفت‌خوان جبران خسارت
اهالی روستاهای زیان‌دیده اكنون چشم انتظار و پیگیر جبران خسارت های وارد شده به یكسال كشت و كارشان هستند.
بخشی از آنان با مراجعه به اداره حفاظت از محیط زیست شهرستان قصرشیرین طرح شكایت و تقاضای جبران ضرر كرده اند؛ اما انگار جبران ضرر آنان به همین سادگی هم نیست.
خبرنگار ایرنا برای پیگیری موضوع، ابتدا سراغ مدیركل حفاظت محیط زیست استان كرمانشاه رفت.
غلامحسین كاظمی می گوید: كارشناسان این اداره كل با مراجعه به منطقه، خسارت های وارده را برآورد می كنند و از محل درآمدهای سازمان، مبالغی برای جبران زیان به كشاورزان روستا پرداخت می شود.
به گفته كاظمی 'میزان جبران خسارت و زمان پرداخت آن به سازمان مركزی محیط زیست بستگی دارد؛ اینكه این سازمان چه زمانی فرم های برآورد خسارت را بررسی و چه مبالغی را تایید كند و چه زمانی تخصیص دهد.'
قهرمان پرندكام اما می گوید كه یك كارشناس محیط زیست شهرستان از مزرعه اش عكسبرداری كرده و گفته است كه به ازای هر هكتار بیشتر از سه میلیون ریال خسارت پرداخت نمی شود.
به گفته او این مبلغ حتی از هزینه ای كه اجاره تراكتور برای او داشته، كمتر است.
به ظاهر انتظار و توقع آقای پرندكام خیلی بالاست زیرا آنچنان كه مدیران محیط زیست استان عنوان می كنند، خسارت های پرداختی خیلی كمتر از سه میلیون ریال است و پرداخت آن یك مسیر پر پیچ و خم دارد.
توضیحات بیشتر را در این باره رییس اداره نظارت بر حیات وحش استان كرمانشاه به خبرنگار ایرنا می دهد.
به گفته جعفر حاصلی 'اداره حفاظت از محیط زیست هر شهرستان مستقل است و خودش می تواند در این گونه مواقع، موضوع را پیگیری و برآورد خسارت كند.'
او می گوید: اگر میزان خسارت هر كشاورز از پنج میلیون ریال بالاتر باشد، پس از تایید كارشناس رسمی، تنظیم صورت جلسات و طی مراحل قانونی پرداخت می شود.
حاصلی در عین حال تاكید دارد كه معمولا سازمان حفاظت محیط زیست بیشتر از پنج میلیون ریال به كسی خسارت نمی دهد.
* جبران خسارت فقط با رای دادگاه
به سراغ سرپرست اداره حفاظت محیط زیست شهرستان قصرشیرین كه می رویم، اوضاع پیچیده می شود.
آنچنان كه پژمان فتاح پور به ایرنا می گوید: كارشناسان این اداره تاكنون درخواست هشت كشاورز آسیب دیده را بررسی كرده اند تا ببینند كه علت خسارت های وارده به دلیل كوتاهی كشاورز بوده یا محیط زیست.
او تاكید دارد كه 'به هیچ عنوان' محیط زیست مقصر این خسارت ها نیست زیرا راهنمایی و كمك های لازم را به كشاورزان كرده است.
به اعتقاد فتاح پور، تنها در صورتی كه كشاورزان از محیط زیست به دادگاه شكایت كنند و بتوانند علیه سازمان حكم جبران خسارت بگیرند، محیط زیست مجبور به جبران ضرر و اجرای رای دادگاه است كه البته در این صورت هم 18 ماه برای اجرای حكم فرصت دارد.
* ریختن آب پاكی روی دست كشاورزان
آنچنان كه مدیركل حفاظت محیط زیست استان كرمانشاه هم می گوید، كشاورزان برارعزیز بهتر است امید چندانی به جبران خسارت از طرف سازمان محیط زیست نداشته باشند زیرا این سازمان 'سال گذشته هم هیچ اعتباری برای جبران خسارت پرداخت نكرده است.'
با این وضعیت به نظر می رسد آبی از طرف سازمان محیط زیست برای كشاورزان زیان دیده غرب كرمانشاه گرم نمی شود و شاید به همین دلیل برخی از آنان دست به دامان اداره جهاد كشاورزی شهرستان قصرشیرین شدند.
البته جهاد كشاورزی هم خیلی زود دست رد به سینه این كشاورزان آواره زده است.
قهرمان پرندكام می گوید: محصولات خود را بیمه كشاورزی هم كرده ایم اما مسوولان جهاد كشاورزی قصرشیرین گفتند كه حمله گرازها شامل بیمه نمی شود و شما تنها باید از محیط زیست ادعای خسارت كنید.
* دست رد جهاد به سینه روستاییان
اردشیر نورمحمدی، معاون فنی و اجرایی جهاد كشاورزی شهرستان قصرشیرین در این باره به ایرنا می گوید: بیمه محصولات كشاورزی تنها شامل مواردی است كه خارج از اراده كشاورز باشد در حالی كه در این مورد كشاورزان می توانند با كشیدن حصار یا كندن چاله و.. از حمله گرازها جلوگیری كنند.
نورمحمدی اضافه می كند: تنها كاری كه جهاد كشاورزی برای جبران خسارت كشاورزان قصرشیرین می تواند انجام دهد، ارجاع درخواست های جبران خسارت به سازمان محیط زیست یا فرمانداری است.
او احتمال می دهد كه فرمانداری شهرستان بتواند قدمی برای كمك به كشاورزان خسارت دیده بردارد.
با این حال نورمحمدی بر این احتمال خود هم خط قرمز می كشد: 90 درصد از كشاورزان خسارت دیده كه در گذشته هم دنبال جبران ضررشان بوده اند، به چیزی نرسیدند.
بنابر اظهارات معاون جهاد كشاورزی قصرشیرین، تعداد روستاهایی كه از طرف حیوانات وحشی منطقه خسارت دیده اند، زیاد است.
* استقبال فرماندار و یك ابهام جدید
سرپرست فرمانداری شهرستان قصرشیرین بخشی از سخنان نورمحمدی را رد و عنوان می كند كه موضوع خسارت گرازها به مزارع شهرستان 'به خیر و خوبی تمام شده است'.
مرادعلی تاتار به خبرنگار ایرنا می گوید: در پی مراجعه چندی پیش كشاورزان و گزارش خسارت از ناحیه گرازها، با همكاری مسوولان ارتش و محیط زیست مصوب كردیم كه كشاورزان اجازه شلیك تیرهوایی در مزارع خود را داشته باشند كه با این كار مشكل آنان رفع شد.
او مدعی است كه امسال هم 'خسارتی به آن صورت' به كشاورزان وارد نشده و كسی در این باره به ما مراجعه نكرده است.
البته پس از توضیحات خبرنگار ایرنا و بیان جزییات خسارت های امسال به كشاورزان، تاتار اظهار می كند كه 'اگر موردی از خسارت وجود دارد، كشاورزان می توانند به فرمانداری مراجعه كنند و ما پیگیری و برآورد خسارت می كنیم.'
گرچه فرماندار قصرشیرین خسارت دیده ها را به فرمانداری فرا خواند اما گویا گرفتن خسارت از این مسیر هم یك هفت خوان است.
به گفته سرپرست اداره حفاظت محیط زیست قصرشیرین، كمیته بحران استانداری هیچ اعتباری برای آسیب رسانی حیوانات وحشی به مزارع تعریف نكرده و پرداخت خسارت از طرف فرمانداری هم مشروط به این است كه كشاورزان حكم قضایی داشته باشند.
پژمان فتاح پور می گوید: حتی پس از ارایه حكم قضایی هم كمیته برنامه ریزی فرمانداری باید پرداخت خسارت را تایید كند و تازه 18 ماه هم برای اجرای حكم فرصت قانونی وجود دارد.
* ریشه مشكل اصلی
اینكه اهالی چند روستای قصرشیرین و سومار(2 بخش شهرستان قصرشیرین) بخش زیادی از محصول گندم امسال خود را از دست داده اند و جبران خسارت آنها هم در هاله ای از ابهام است، فقط یك طرف ماجراست.
مشكل اصلی این است كه با توجه به مرزی بودن روستاهای 'گراز زده' امكان سكونت و حتی رفت و آمد آسان به آنجا وجود ندارد؛ همین است كه گرازها میدان را برای جولان خود خالی دیده اند و در حال نیست و نابود كردن حاصل زحمات كشاورزان منطقه هستند.
اسماعیل رضایی می گوید: از سال 76 كه كشاورزی در منطقه را آغاز كرده ایم، گراز وجود داشت اما چون منطقه هنوز آلوده به مین بود، تعداد گرازها زیاد نمی شد تا اینكه پس از پاكسازی منطقه و زاد و ولد گرازها الان تعدادشان به شدت زیاد شده است.
روستاهای خالی از سكنه قصرشیرین و سومار در حاشیه رودخانه مرزی 'قوره تو' قرار دارند و وجود نی‌زارهای كنار رودخانه محلی امن و مطبوع برای زندگی و تولید مثل گرازها شده است.
به گفته رییس اداره نظارت بر حیات وحش استان كرمانشاه، چون منطقه تحت اختیار ارتش قرار دارد و امكان تردد برای كارشناسان محیط زیست در آنجا فراهم نیست، امكان سرشماری حیوانات وحشی منطقه وجود ندارد.
اما پرندكام، كشاورز روستای برارعزیز بر این باور است كه تعداد گرازهای منطقه به 'بیش از 2 هزار راس' رسیده است.
او گرچه همه محصول گندمش طعمه گرازها شده اما اكنون ترس اصلی‌اش در امان ماندن باغی است كه به گفته خودش 200 میلیون ریال برای آن هزینه كرده است.
پرندكام می گوید: گرازها اگر چند روز دیگر سراغ باغم بیایند، باز هم كاری از من ساخته نیست.
تقریبا همه كشاورزان زیادن‌دیده و مدیران استان در این یك موضوع اتفاق نظر دارند كه حضور دایمی كشاورزان در كنار مزارع خود، گرازها را از منطقه فراری می دهد اما عملی شدن این اتفاق چندان هم ساده نیست.
* ارتش دخالتی ندارد
فرمانده قرارگاه منطقه‌ای ارتش در غرب كشور در این باره می گوید: ارتش منعی برای فعالیت كشاورزان در نواحی مرزی ندارد و حتی در برخی مناطق كشاورزان جلوتر از ما در حال زارعت هستند.
امیر منوچهر كاظمی در گفت و گو با ایرنا اضافه می كند كه حریم مرزها در شورای عالی امنیت ملی مشخص شده است و اینكه امكان سكونت در چه روستاها و مناطق مرزی وجود دارد، بسته به تصمیمات وزارت كشور و استانداری است و ارتش دخالتی در آن ندارد.
به گفته او، حریم امنیتی برخی مناطق غرب استان و هم‌مرز با عراق تنها در زمان 'شب' است و برخی مناطق هم منعی برای حضور كشاورزان ندارد.
امیر كاظمی تاكید می كند كه تلاش ارتش كمك به مردم منطقه و تامین امنیت آنان است و این موضوع برایش اهمیت زیادی دارد.
* سر و كله گرازها بعد از شلیك پیدا می شود
اهالی روستاهای خالی از سكنه قصرشیرین با داشتن كارت تردد و هماهنگی نیروهای ارتش می توانند در مناطق مرزی زراعت كنند اما امكان سكونت شبانه برای آنان وجود ندارد.
این روزها فصل برداشت گندم در شهرستان گرمسیری قصرشیرین به پایان رسیده اما خواسته كشاورزان برای حفظ باغ ها و محصولات سال های بعد خود، داشتن مجوز تیراندازی است.
به گفته پرندكام 'ارتش تنها از ساعت هشت تا 12 شب اجازه شلیك هوایی در روستا را به ما می دهد اما گرازها در این چند ساعت اصلا پیدایشان نمی شود بلكه از ساعت 2 و سه نیمه شب به مزارع حمله ور می شوند.'
'استفاده از سلاح و كشتن گرازها منوط به ضوابط قانونی است و باید با هماهنگی محیط زیست و برخی ادارات دیگر انجام شود'؛ این جمله را فرمانده قرارگاه منطقه‌ای ارتش در غرب كشور بیان می كند اما فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان كرمانشاه تاكید دارد كه 'كشاورزان ابتدا باید حصاركشی كنند یا با نصب مترسك، ایجاد سر و صدا و نور و آتش مانع از ورود حیواناتی چون گراز به مزارع شوند اما اگر این اقدامات به نتیجه نرسید، سازمان محیط زیست مجوز شلیك تیر هوایی را می دهد.'
بهادر چراغی به خبرنگار ایرنا می گوید: سازمان محیط زیست سالانه تعدادی پروانه شكار برای حیوانات آسیب رسان از جمله گراز صادر می كند اما با توجه به مرزی بودن روستاهای زیان دیده و ممنوعیت تردد در آنجا موانع زیادی در این مسیر وجود دارد.
مدیركل حفاظت محیط زیست استان كرمانشاه می گوید: برابر ضوابط موجود اگر كشاورزان سلاح مجاز داشته باشند، می توانند با مجوز سازمان محیط زیست نسبت به شلیك تیرهوایی و در صورت ضرورت حتی كشتار بخشی از حیوانات آسیب‌رسان اقدام كنند.
* فقط تیر هوایی؛ شكار ممنوع است
رییس اداره نظارت بر حیات وحش استان كرمانشاه اما اظهار می كند كه طبق قوانین حفاظت از محیط زیست و با توجه به حرام بودن گوشت گراز، مجوز شكار این حیوان تنها برای اقلیت های مذهبی كه منعی در مصرف گوشت آن ندارند، صادر می شود.
حاصلی اضافه می كند: پروانه شكار براساس برآورد كارشناسان سازمان محیط زیست و با توجه به جمعیت آن گونه جانوری خاص در فصل شكار صادر می شود.
فصل شكار گراز از مرداد ماه تا اوایل ماه بهمن هر سال است.
به گفته حاصلی، كشاورزان مسلمان كه سلاح مجاز دارند، می توانند با گرفتن مجوز از محیط زیست، با شلیك تیرهوایی حیوانات زیانكار را بترسانند و فراری دهند.
او در عین حال یادآوری می كند كه چون تا فاصله هفت كیلومتری مرز در اختیار ارتش است، گرفتن مجوز از ارتش برای شلیك هوایی هم لازم است.
او در باره اظهارات مدیركل حفاظت از محیط زیست استان هم كه گفته است، اجازه كشتار به كشاورزان داده می شود، اظهار می كند: ما تابع مقامات ارشد هستیم و هر آنچه آنان بگویند، انجام می دهیم؛ بنابراین اگر تیراندازی هوایی كارگر نشد، مجوز شكار برای دفع حیوانات هم باید با مجوز سازمان مركزی باشد.
او در عین حال بر این باور است كه 'چون حمله گرازها نیمه شب اتفاق می افتد و در آن زمان كشاورز هم بر سر زمین خود حضور ندارد، نمی شود كار زیادی كرد.'
به گفته حاصلی، اگر مشكلات تردد در منطقه نباشد، سازمان محیط زیست می تواند جمعی از شكارچیان اقلیت های مذهبی استان را در فصل شكار برای كشتن گرازها به آن منطقه ببرد.
* كمترین جبران برای بیش از 30 سال آوارگی
با توجه به اظهارات مدیران محیط زیست استان، به نظر می رسد كه مسیر مشخص و شفافی برای صدور مجوز شكار گراز برای كشاورزان منطقه وجود ندارد و از آن جایی كه مصوبه های امنیتی اجازه سكونت شبانه در مناطق حساس مرزی را نمی دهد، راهی جز همكاری نزدیك محیط زیست و ارتش وجود ندارد.
به اعتقاد سرپرست اداره حفاظت محیط زیست قصرشیرین، تنها راه برون رفت از وضعیت موجود این است كه كارگروهی متشكل از سازمان محیط زیست، ارتش، دادگستری و فرمانداری شهرستان تشكیل شود و یك تصمیم واحد برای احقاق حق كشاورزان گرفته شود و در عین حال حقی از ادارات شهرستان هم تضییع نشود.
مردم شهرستان قصرشیرین در جریان حمله رژیم بعث خیلی زود مجبور به ترك دیار آباد و پررونق خود شدند كه البته پس از مقاومت جانانه رزمندگان و شكست بعثی ها به وطن بازگشتند اما از آن شهر زیبا جز تلی از خاكستر باقی نمانده بود.
در طول این مدت آبادانی به بخشی از قصر برگشته اما هنوز برخی روستاییان در حسرت بازگشت به دیارشان و ساختن دوباره خانه های ویران خود هستند.
خانم پرند می گوید: هر بار كه با مادرم به برارعزیز می رویم، با دیدن خرابه های روستا داغ دلش تازه و اشك از چشمانش سرازیر می شود.
برخی روستاها مانند برارعزیز، هنوز مشكلات امنیتی دارند و امكان سكونت دایمی در آنها مهیا نشده اما اهالی آنها امیدوارند كه مسوولان، دست كم بخشی از آوارگی بیش از 30ساله مردم را با رسیدگی و كمك بیشتر جبران كنند.
شهرستان قصرشیرین در غرب استان كرمانشاه واقع است و بیش از 27 هزار نفر جمعیت دارد.
بخش مركزی قصرشیرین 56 روستا دارد كه تنها 26 روستای آن با پنج هزار نفر جمعیت دارای سكنه است.
7444/8066
عبدالله الماسی خبرنگار ایرنا كرمانشاه
كرمانشاه - ایرنا - معمولا این سیل، خشكسالی یا آتش سوزی است كه گاهی دمار از روزگار كشاورزان در می‌آورد اما این بار حمله 'گرازها' امید اهالی تعدادی از روستاهای غرب ایران را ناامید كرده است.
