نوآوري با استفاده از تجربيات گذشته، راه خروج موسيقي عاشيقي از انزوا

موسيقي عاشيقي از جمله موسيقي هايي است كه تاريخ شكل گيري آن اگر چه به صورت كامل در دست نيست، ولي قدمت بالايي دارد و از بسياري از موسيقي هاي امروزي قديمي تر است.
بنا به گفته برخي از صاحب نظران، قدمت موسيقي عاشيقي مساوي با ظهور اسلام است به طوري كه آنها معتقد هستند دده قورقوت به عنوان پيشتاز موسيقي عاشيقي از مبلغان دين مبين اسلام در بين ترك ها بوده است.
با وجود اينكه در طول ساليان متمادي موسيقي عاشيقي نقل محافل مختلف در سرزمين آذري ها و ترك ها بوده است، در سال هاي اخير به دليل گرايش مردم به موسيقي هاي امروزي تر، اين نوع موسيقي از رونق افتاده و بيشتر در محافل عاشيق ها و برخي قهوه خانه ها عرضه مي شود.
براي بررسي علت هاي انزواي موسيقي عاشيقي و همچنين راه هاي خروج از اين انزوا، مسئولان حوزه موسيقي و كارشناسان موسيقي عاشيقي ميهمان ميزگرد ايرنا مركز اروميه بودند.

*****
موسيقي عاشقي؛ خارج از مرزبندي هاي امروزي ولي منزوي
هوشنگ عطاپور مديركل اجتماعي و فرهنگي استانداري آذربايجان غربي در اين ميزگرد با اشاره به اينكه موسيقي عاشيقي نوعي از موسيقي هاي بومي منطقه آذربايجان به شمار مي رود، گفت: خاستگاه موسيقي، موسيقي عاشيقي است كه در ايران روي ديگر اقوام نيز تاثير بسزايي داشته است.
وي افزود: بيشترين و مهمترين تاثير موسيقي عاشيقي روي گروه بيات ها در مناطق زنجان، بيجار و همدان بوده كه موسيقي عاشيقي را به موسيقي ايراني نيز پيوند زد.
وي اضافه كرد: پس از آن نيز گوشه هاي موسيقي مختلف از جمله بيات افشار، بيات ترك و بيات اصفهان و بيات قاجار وارد موسيقي ايراني شد.
حجت الاسلام محمدباقر كريمي مديركل فرهنگ و ارشاد اسلامي آذربايجان غربي هم در اين ميزگرد با اشاره به وجود چهار نوع موسيقي در كشور از جمله موسيقي مقامي، كلاسيك، پاپ و عاشيقي اظهار كرد: در دين مبين اسلام، غنايي كه موجب حرام بودن موسيقي مي شود، مربوط به محتواي آن است كه اين نوع محتواي غيرمجاز و غنايي در موسيقي عاشيقي ديده نمي شود.
وي ادامه داد: محتواي موسيقي عاشيقي از غني ترين محتواهاي موسيقي ها به شمار مي رود و محتواي بيشتر در خصوص اسطوره هاي ديني و بومي كشورمان است كه بسيار نيز مورد توجه جوانان قرار دارد.
وي گفت: موسيقي عاشيقي اصيل ترين نوع موسيقي است كه با فرهنگ، آيين و ديرينه تاريخي ما گره زده شده است.
مديركل فرهنگ و ارشاد اسلامي آذربايجان غربي با اشاره به اينكه يكي از مهمترين جبهه هاي نبرد نرم دشمنان با ايران اسلامي موسيقي است، افزود: اگر بخواهيم در مقابل تهاجم فرهنگي غرب بايستيم، بايد به سمت ترويج موسيقي هاي بومي از جمله موسيقي عاشيقي حركت كنيم.
داريوش عليزاده كارشناس مسئول موسيقي حوزه هنري آذربايجان غربي نيز در اين ميزگرد با اشاره به فراتر رفتن موسيقي عاشيقي از مرزهاي كشورمان اضافه كرد: در حال حاضر اين موسيقي از چين تا بلغارستان مورد استفاده قرار مي گيرد و بسياري از هنرمندان اين كشورها مشغول آموزش اين نوع موسيقي هستند.
وي اظهار كرد: با توجه به اين امر، مي توان موسيقي عاشيقي را موسيقي بين المللي خواند كه با وجود مشكلات موجود، حفظ شده و به حيات خود ادامه مي دهد.
وي ادامه داد: در داخل كشورمان نيز موسيقي عاشيقي در استان هاي مختلف به اجرا در مي آيد كه مي توان به آذربايجان غربي، آذربايجان شرقي، زنجان، اردبيل، مركزي، قم، تهران، همدان، كرمان، فارس و خراسان شمالي اشاره كرد.
كارشناس مسئول موسيقي حوزه هنري آذربايجان غربي با اشاره به اينكه سبك هاي مختلفي در موسيقي عاشيقي استان هاي مختلف وجود دارد، گفت: سبك آذربايجان غربي در اين موسيقي، سبكي منحصر به فرد به نام اورمو عاشيق مكتبي است كه در ايران به ثبت ملي رسيده است.
داريوش عليزاده افزود: در اين نوع موسيقي چهار گام اساسي وجود دارد كه طريقت، شريعت، حقيقت و معرفت بوده و بايد توسط عاشيق رعايت شود.
عاشيق علي كريمي از عاشيق هاي اروميه اي نيز در اين ميزگرد با اشاره به سابقه طولاني موسيقي عاشيقي بر خلاف ديگر انواع موسيقي در اين خطه اضافه كرد: ارشاد مردم و تبليغ آموزه هاي ديني از مهمترين وظايف عاشيق ها از زمان دور تاكنون بوده است و بايد همه عاشيق ها بر اين اصول پايبند باشند.
وي با اشاره به عدم توفيق موسيقي عاشيقي در سال هاي پس از رواج موسيقي پاپ در كشور اظهار كرد: از مقصران مهم اين امر، مسئولان حوزه فرهنگي كشور و استان هستند چرا كه موسيقي عاشيقي را به صورت كلي كنار گذاشته اند.
وي ادامه داد: در حال حاضر هيچ تبليغي از سوي مسئولان و رسانه ها براي موسيقي عاشيقي صورت نمي گيرد و آشنايي جوانان با اين هنر بومي روز به روز كمتر شده است.
اين عاشيق اروميه اي با انتقاد از برخي عاشيق هاي اين شهر كه ادوات موسيقي به غير از قوپوز را وارد اين كار كرده اند، گفت: نبايد عاشيق ها به خود اجازه دهند كه از ديگر ابزارها در حوزه موسيقي عاشيقي استفاده شود چرا كه اين امر با روح موسيقي عاشيقي تناقض دارد.

*****
حمايت همه جانبه مردم و مسئولان، كليد حل مشكلات موسيقي عاشيقي
هوشنگ عطاپور مديركل فرهنگي و اجتماعي استانداري آذربايجان غربي در اين خصوص با اشاره به اينكه دولت، حامي موسيقي در كشور به ويژه موسيقي عاشيقي است، گفت: يكي از مهمترين نشانه هاي اين حمايت، تلاش دولت بر راه اندازي دفتر بنياد فرهنگ، هنر و ادب آذربايجان در اروميه است كه به ثمر نشسته و مي تواند منشا تحول در حوزه هاي مختلف به ويژه حوزه موسيقي عاشيقي باشد.
وي افزود: علاوه بر آن، دولت تدبير و اميد نگاه ويژه اي به موسيقي نواحي كشور داشته و همواره از آن حمايت كرده است.
وي اضافه كرد: در كنار حمايت هاي دولتي، فعالان عرصه موسيقي عاشيقي هم بايد خود پاي كار بيايند و با راه اندازي تشكل غيردولتي و سازمان مردم نهاد در حوزه اين نوع موسيقي، سهم خود را در راستاي كمك به موسيقي عاشيقي ادا كنند.
مديركل فرهنگي و اجتماعي استانداري آذربايجان غربي اظهار كرد: كانون عاشيق هاي ايران در تهران به عنوان يك تشكل مردم نهاد راه اندازي شده و ما نيز از راه اندازي نظير اين تشكل در استان حمايت مي كنيم.
عطاپور با اشاره به اينكه كشور جمهوري آذربايجان موسيقي عاشيقي را به نام خود در يونسكو ثبت جهاني كرده است، ادامه داد: مي توان با تلاش بيشتر، اين موسيقي را به عنوان ميراث مشترك با جمهوري آذربايجان ثبت مشترك كرد كه در اين خصوص زمينه هاي لازم بايد مهيا شود.
حجت الاسلام محمدباقر كريمي مديركل فرهنگ و ارشاد اسلامي آذربايجان غربي هم در اين خصوص لزوم وجود انسجام و وحدت در بين فعالان اين عرصه را مورد تاكيد قرار داد و گفت: بهترين راهكار در اين خصوص، برگزاري جشنواره هاي مختلف است كه ما در اين راستا دو دوره موسيقي ساز و سوز عاشيقي را برگزار كرديم و آماده برگزاري دوره سوم هم هستيم.
وي با اشاره به اينكه تشكيل تشكل عاشيق هاي اروميه در حوزه هنري، كار بسيار خوبي در حمايت از اين هنر بوده است، افزود: در صورتي كه اين تشكل ثبت شود، مي توانيم از آن در حوزه اعتباري و معنوي حمايت كنيم.
وي تاكيد كرد: اهالي موسيقي عاشيقي در آذربايجان غربي به رغم شعارهايي كه مي دهند، وارد عرصه نمي شوند و در اين خصوص نيز اهتمام لازم را ندارند ولي در صورت ورود آنها، ما همكاري هاي لازم را براي رونق اين موسيقي انجام مي دهيم.
مديركل فرهنگ و ارشاد اسلامي آذربايجان غربي راه اندازي دفتر بنياد فرهنگ، هنر و ادب آذربايجان در اروميه را يكي از مهمترين گام هاي دولت براي حمايت از هنر اين استان عنوان كرد و ادامه داد: مهمترين اقدام در اين خصوص، اجراي كارهاي پژوهشي است كه در اين باره در طول سال هاي گذشته غفلت كرده ايم.
حجت الاسلام كريمي با تاكيد بر اين كه موضوع پژوهش حوزه موسيقي استان در دولت گذشته رد شد، اضافه كرد: اميدواري ها براي اجراي اين طرح در دولت تدبير و اميد بسيار زياد است و اميدواريم اين امر محقق شود.
داريوش عليزاده كارشناس مسئول موسيقي حوزه هنري آذربايجان غربي خواستار حمايت مسئولان از موسيقي عاشيقي شد و اظهار كرد: در سال هاي گذشته، كار عملي براي حمايت از موسيقي عاشيقي انجام نشده و حتي مراسمي در حمايت از اين موسيقي برگزار نشده است.
وي ادامه داد: در ماه گذشته با حمايت خانه عاشيق هاي ايران از يكي از عاشيق ها تجليل شد كه در ايراني بودن اين عاشيق شك داريم در حالي كه بسياري از عاشيق هاي بومي بهتر از او نيز در كشور وجود دارند كه ديده نمي شوند.
وي با اشاره به نگارش كتاب پژوهشي براي نخستين بار در خصوص موسيقي عاشيقي در اروميه گفت: اين طرح با كمك عاشيق هاي اروميه اي و با استفاده از متون قديمي و جديد در حال نگارش است كه در صورت اتمام، منبع غني تحقيقاتي براي موسيقي عاشيقي خواهد بود.
كارشناس مسئول موسيقي حوزه هنري آذربايجان غربي همچنين توزيع لوح هاي فشرده اورمودان گلن سسلر به نام عاشيق هاي اروميه اي را يكي ديگر از كارهاي صورت گرفته در راستاي آشنا كردن مردم با اين نوع موسيقي عنوان كرد و افزود: علاوه بر آن، دو لوح فشرده به نام اوزانلار گونشي تهيه شده كه براي انتشار آن، اعتباري نداريم.

*****
ترويج موسيقي عاشيقي؛ ممكن ولي مشكل
هوشنگ عطاپور مديركل فرهنگي و اجتماعي استانداري آذربايجان غربي با اشاره به وجود نگاه هاي مختلف به مقوله هاي فرهنگي در كشور گفت: نگاه متوازن و اعتدالي به فرهنگ به ويژه حوزه موسيقي از جمله مواردي است كه بايد مورد توجه فعالان و مسئولان قرار گيرد.
وي افزود: در كنار نگاه اعتدالي مسئولان، فعالان فرهنگي در بخش موسيقي نيز بايد ضعف هاي موجود را رفع كنند و با نشستن در كنار هم براي اعتلاي جايگاه موسيقي عاشيقي استان تلاش بيشتري داشته باشند.
وي اضافه كرد: در دولت تدبير و اميد، فضا براي راه اندازي سازمان هاي مردم نهاد به خوبي باز شده است كه با توجه به اين امر، مي توان از ظرفيت موجود براي ايجاد تشكل هاي مختلف غيردولتي در حوزه موسيقي عاشيقي بهره برد.
مديركل فرهنگي و اجتماعي استانداري آذربايجان غربي اظهار كرد: در كنار اين امر راه اندازي پژوهشگاه، انجام پژوهش هاي مستمر، چاپ كتاب و ديگر فعاليت هاي ترويجي در خصوص موسيقي عاشيقي بايد اعمال شود تا اين نوع موسيقي از انزوا بيرون بيايد.
عطاپور ادامه داد: ترويج موسيقي عاشيقي وظيفه دولت نيست و ما بايد تنها به فكر بسترسازي براي اين امر باشيم كه آن نيز در دولت تدبير و اميد اتفاق افتاده است.
وي گفت: بايد موسيقي عاشيقي را از قهوه خانه ها به سمت فضاهاي حضور جوانان ببريم و در اين خصوص از فضاهاي ورزشي، تفريحي و رفاهي موجود بايد به نحو احسن استفاده شود.
حجت الاسلام كريمي مديركل فرهنگ و ارشاد اسلامي آذربايجان غربي هم در اين باره از همراهي اين نهاد براي اجراي برنامه هاي موسيقي عاشيقي خبر داد و افزود: مشكلي براي ترويج اين نوع موسيقي در شهرستان ها نداريم و هر نوع مجوزي كه لازم باشد براي برنامه هاي اين نوع موسيقي ارائه مي شود ولي بايد ملاك ها رعايت شود.
وي اضافه كرد: اعتقاد ما اين است كه موسيقي اصيلي كه مي تواند نماينده موسيقي آذربايجان باشد، موسيقي عاشيقي است و نبايد از آن غفلت كرد.
وي اظهار كرد: موسيقي عاشيقي با توجه به تاريخچه خود، همواره در راستاي تبليغ معارف دين مبين اسلام حركت كرده كه اين حركت مي تواند در محافل موسيقي مجوزدار ادامه يابد كه در اين صورت مي توانيم زمينه ترويج اين نوع موسيقي را فراهم كنيم.
مديركل فرهنگ و ارشاد اسلامي آذربايجان غربي ادامه داد: در سال گذشته نيز همراهي هاي قابل قبولي براي ترويج موسيقي عاشيقي در استان داشتيم كه صدور مجوز كنسرت براي اجراي اين نوع موسيقي در شهرستان هاي اروميه، سلماس، مياندوآب، نقده و ماكو و صدور پنج مجوز اجراي موسيقي عاشيقي در جنگ ها و برنامه هاي مختلف در شهرستان اروميه از جمله آنها بود.
داريوش عليزاده كارشناس مسئول موسيقي حوزه هنري آذربايجان غربي هم در اين خصوص با تاكيد بر اينكه اجراي كارهاي فرهنگي زمانبر است، گفت: در اين راستا كتابي با نام اوليه تذكره العشاق در دست تاليف است كه كار پژوهشي منحصر به فردي در خصوص موسيقي عاشيقي سبك هاي مختلف به شمار مي رود و در صورت انتشار مي تواند گامي موثر در ترويج اين نوع موسيقي باشد.
وي افزود: در اين كتاب آواهاي مختلف موسيقي عاشيقي معرفي شده و علاوه بر آن، اطلاعات ارزشمندي در خصوص ابعاد مختلف اين نوع موسيقي ارائه شده است.
وي اضافه كرد: در خصوص آموزشگاه هاي موسيقي عاشيقي در آذربايجان غربي خوب عمل نشده است و آموزشي براي نسل جوان نداريم كه البته رغبتي هم از سوي نسل جوان به اين موضوع وجود ندارد كه بايد اين رغبت با خلق جذابيت هاي لازم ايجاد شود.
كارشناس مسئول موسيقي حوزه هنري آذربايجان غربي اظهار كرد: يكي ديگر از فعاليت هايي كه مي تواند در حوزه ترويج موسيقي عاشيقي كارساز باشد، تبادل عاشيق بين اين استان و كشورهاي همسايه در جشنواره هاي مختلف است كه اين امر نياز به همراهي استانداري و همچنين وزارت امور خارجه دارد كه اميدواريم اين همكاري انجام شود.
با توجه به اين گفته ها و مطرح شدن بسياري از مشكلات موسيقي عاشيقي، انتظار مي رود راه حل هاي اين موارد نيز با اهتمام مسئولان و فعالان حوزه موسيقي استان به اجرا در آيد تا شاهد رونق روز افزون موسيقي عاشيقي در آذربايجان غربي به عنوان يكي از استان هاي فعال در اين عرصه باشيم.
گزارش از: صابر چهرقاني
2093/1905