قطر، ایران و رابطه خوب همسایگی

روابط كشورهای عرب حاشیه خلیج فارس كه در طول تاریخ گذشته درهمسایگی كشوری بزرگ و قدرتمند مانند ایران بسر برده اند هیچگاه به نزاع و درگیری كشیده نشده است بلكه درمیان شش كشور همسایه جنوبی ( عمان، قطر، بحرین، عربستان، امارات، كویت) هستند كشورهایی مانند قطر وعمان كه رابطه دوستی و همسایگی خود را حفظ كرده و آن را استمرار داده اند.
دكتر حسن روحانی هفته گذشته در گفت ‌وگوی تلفنی كه با امیر قطر برای تبریك فرا رسیدن ماه مبارك رمضان داشتند، اظهار كرد: مسائل منطقه باید با مشاركت و همراهی كشورهای منطقه واز طریق گفت ‌وگو حل وفصل شود.
وی با اشاره به اهداف ومنافع مشترك با برخی ازاین كشورها ازجمله قطر، افزود : تهران برای تقویت ثبات وامنیت منطقه، آماده افزایش رایزنی با كشورهای دوست در منطقه از جمله قطر است و آنها می‌توانند با همكاری و رایزنی نزدیك ‌تر، به اهداف خود كه در راستای توسعه و ثبات منطقه است، دست یابند.
روحانی اضافه كرد : جمهوری اسلامی ایران همواره خواهان خیر و صلاح كشورهای منطقه بوده و امیدوار است با همكاری و مشاركت كشورهای همسایه بتواند در مسیر ثبات و آرامش این منطقه كه می‌تواند تضمین‌كننده منافع همه كشورها باشد، تلاش كند.
كشورهایی مانند قطر وعمان همواره تلاش كرده اند تا سیاست های خود را در قبال ایران به دور از بحران و اختلاف و درگیری نگاه دارند برخلاف عربستانی ها كه به رغم صبوری های زیاد دولت وملت ایران، همچنان بر طبل نزاع واختلاف می كوبند وهرچند ایرانی ها تلاش كرده اند فتیله این نزاع و درگیری منطقه ای را با صبوری خاموش كنند اما آنها با بهانه های مختلف به دور از منطق تلاش كرده اند آن را شعله ور نمایند.
كشور قطر به دلیل موقعیت استراتژیك و مهمی كه در میان این كشورها دارد و بخصوص به دلیل داشتن رابطه تاریخی و فرهنگی با ایران همواره تلاش كرده ارتباط خود را با ایران حفظ نماید.

*** موقعیت ژئوپولوتیك قطر
كشور قطر به دلیل برخورداری از جایگاه راهبردی و ژئوپولوتیك خود در میان كشورهای عرب حاشیه خلیج فارس همواره در جغرافیای سیاسی جهان نیز دارای نقش مهم و استراتژیك است، بخشی از ساحل غربی و مرز جنوبی آن به سواحل عربستان سعودی متصل است و شرق آن نیز در كنار ساحل و مرز امارات عربی متحده و سلطان نشین عمان قرار گرفته و بحرین نزدیكترین همسایه قطر در غرب است.
قطر با سواحلی به طول 350 مایل و مساحت بالغ بر 437/11 كیلومتر مربع معادل 1/144 ایران است. شبه جزیره قطر از یكسو با قرار گرفتن در قلب خلیج فارس و دسترسی آسان آن به دو طرف این منطقه، در مقایسه با سایر كشورها به استثنای بحرین و همچنین همسایگی با عربستان سعودی، نزدیكی به ایران و برخورداری از منابع عظیم نفت وگاز دارای اهمیت استراتژیك است.

*** سابقه روابط دوستانه ایران و قطر
روابط ایران و قطر از زمان های گذشته دوستانه و بر پایه احترام بوده است. ایران كه خواهان تفاهم و گسترش روابط دوستانه با همه كشورها بود، از نخستین كشورهایی بود كه استقلال قطر را به رسمیت شناخت و باز آمدن این سرزمین كهن را به جامعه بین المللی تبریك گفت و در 24 مهر 1350 ه-ش ( 16 اكتبر 1971 م ) اعلام شناسایی و برقراری روابط سیاسی در سطح سفارت بین دو كشور منتشر شد.
امیران پیشین قطر بارها و بارها از زمان استقلال آنها از استعمار انگلیس به ایران سفر كرده اند و در سال 1349ه ش (1970 م) موافقتنامه تعیین حدود فلات قاره بین ایران و قطر امضا شد. در 6 اذر 1350 ه ش ( 1971م) نخستین سفیر ایران در قطر وارد دوحه شد و در 11 آذر 1350 ه ش، استوار نامه خود را به امیر قطر تسلیم كرد. پس از این كه در سوم اسفند 1350 ه ش (1972م) شیخ خلیفه بن حمد آل ثانی عهده دار امور قطر شد روابط دو كشور در جهت منافع طرفین گسترش یافت. در بیستم فروردین 1351 ه ش (1973 م) نخستین سفیر قطر در ایران نیز به تهران آمد.
در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، روابط ایران و قطر بر اساس تعالیم و رهبری های مقام معظم رهبری، كه توجه ویژه ای به مسائل خلیج فارس و روابط با كشورهای كرانه جنوبی خلیج فارس داشته اند روز به روز گسترش فزاینده ای یافته و پیوندهای استواری بین ملت ایران و قطر به وجود آمده است، به طوری كه در دیدار مقامات دولت قطر با دولتمردان ایران، بارها از روند رو به گسترش روابط ایران و قطر اظهار خشنودی شده است.
امیر و دولت قطر نیز پیوسته گسترش روابط ایران و قطر را مورد توجه قرار داده وهمكاری های دو طرف همواره در حال توسعه بوده است تا جایی كه امیر پیشین قطر در پیام آذرماه 1371 ه.ش به رئیس جمهوری ایران، از مواضع حكیمانه جمهوری اسلامی ایران در قبال قطر قدردانی كرد.
قطر و مردم آن طرفدار ایران و فرهنگ ایرانی هستند، سفرهای امیر قطر به تهران و سفرهای رئیس جمهوران پیشین ایران به قطر، گستردگی فوق العاده روابط بین دو كشور را به دنبال داشته است و بطور مثال مقامات قطری همیشه نقش ایران و زمینه سازی آن در انتقال میزبانی كنفرانس اسلامی به دوحه را مورد تاكید قرار داده اند.
ایران در میان شش كشور جنوب خلیج فارس، پس از عمان، بالاترین سطح روابط را با قطر دارد. قطر در محافل بین المللی از ایران و سیاست های هسته ای آن حمایت كرد. تهران و دوحه در سال های اخیر همواره شاهد ترافیك سنگین رفت و آمد مقامات دو كشور و در راس آن سران دو كشور بوده است.

*** روابط اقتصادی
از دیرباز بخش عمده ای از احتیاجات مواد غذایی قطر از طریق بنادر جنوبی ایران تامین شده است. در همین حال به موازات رونق اقتصادی در قطر كه در پی كشف نفت در آن آغاز شده بود نیروی كار ایرانی نیز به این منطقه مهاجرت كرده و در بخش های مهمی از اقتصاد این كشور حضور دارند.
از سال 1371 مركز جدیدی به كمك وابسته كار جمهوری اسلامی ایران در دوحه با مشاركت دو كشور شروع به كار كرد كه به كار فروش كالاهای ایرانی و ارسال برخی كالاها به ایران مشغول است. بازار كالاهای ایرانی در قطر در حقیقت پس از پایان یافتن جنگ تحمیلی در سال 1367 تقویت شد و بخصوص در سال 1370 رونق بیشتری یافت.
در اواخر همین سال بازار پیله وران ایرانی در بندر دوحه معروف به 'فرضه ' برپا شد و به رغم نداشتن امكانات اولیه و تسهیلات، موجب رونق بیشتر مبادله بازرگانی بین دو كشور گردید. استقبال غیرمنتظره مصرف كنندگان قطری از این بازار به گونه ای بود كه حتی افراد برجسته و برخی مقامات این كشور را هم شامل می شد و بسیاری از مقامات قطری شخصا مایحتاج خود را از آن خریداری می كردند.
ایران و قطر برای همكاری های دوجانبه ارزش بسیاری قائلند و به همین جهت همكاری های دو طرف در حال گسترش است. در این زمینه می توان به بهره برداری مشترك از بزرگترین حوزه های گاز جهان در مرز دریایی ایران و قطر به نام حوزه پارس اشاره كرد.

*** روابط فرهنگی
به موازات برقراری و گسترش ارتباطات بازرگانی بین مردم ایران بخصوص میان اهالی جنوب كشور با مردم قطر و به تبع آن افزایش رفت و آمدهای آنان به دو كشور، روابط فرهنگی بین ایران و قطر نیز ادامه و گسترش یافته است. در این راستا بسیاری از اتباع قطر ترجیح می دهند تعطیلات خود را با سفر به ایران و بازدید از اماكن مذهبی، تاریخی و تفریحی سپری كنند.
در چارچوب این روابط و توافق های انجام شده بود كه مدارس ایرانی در قطر در سال 1351 تاسیس شد و آغاز به كار كرد تا مشكل آموزش برای دهها هزار ایرانی مقیم قطر حل شود.

*** قطر و اندیشمندی در سیاست خارجی
دولت قطر همواره در سیاست خارجه خود با ایران در میان كشورهای عرب حاشیه خلیج فارس اندیشمندانه حركت كرده و با توجه به اینكه عضو این شورا است و می بایست از مشی سیاسی آن پیروی كند اما در شرایط حساس، موضعی منطقی اتخاذ كرده اند، بطور مثال قطری ها حتی در زمان جنگ ایران و عراق و پس از آن در بحران های منطقه ای همواره رابطه خود را با ایران حفظ كرده اند.
پس از پایان جنگ ایران و عراق و حمله عراق به كویت، قطر به عنوان تنها كشور منطقه در سال 1369 رسما اجرای قرارداد 1975 الجزایر بین ایران و عراق را مورد تایید قرار داد. قطری ها در خصوص اختلاف جزایر ایرانی با امارات نیز هیچگاه به صراحت از آن حمایت نكردند.
در جریان اقدام دولت سعودی در قطع روابط با جمهوری اسلامی ایران كه اخیرا رخ داد و تلاش كرد برخی كشورهای عربی كوچك دیگر مانند سودان، بحرین و جیبوتی را به قطع روابط مجبور كند اما قطر در كنار عمان و امارات به این كار سعودی ها تن در ندادند و رابطه خود با ایران را همچنان حفظ كردند.

***همكاری‌های امنیتی
یكی از زمینه های همكاری‌های مشترك ایران و قطر، همكاری‌های امنیتی است. در این راستا ایران و قطر چندی پیش یك سند همكاری‌های دفاعی را امضا كردند كه طبق آن بر مبارزه مشترك با تروریسم و عوامل ناامنی منطقه‌ای تأكید شده است. این سند همكاری مشترك امنیتی ایران كه پس از تركیه و عراق با قطر به امضا رسید به اعتقاد بسیاری می‌تواند زمینه‌های تدوین و تبیین یك سازمان دفاعی و امنیتی- منطقه‌ای را فراهم آورد.
قطری ها درك كرده اند كه امنیت در منطقه خلیج‌فارس تبعیض‌‌پذیر نیست، زیرا اگر منطقه امن باشد، همه كشورهای منطقه از آن سود خواهند برد، ولی اگر امنیت منطقه خدشه‌‌دار شود، همه كشورهای این منطقه نیز ناامن و متضرر خواهند شد.
امیران قطر بارها بر تعمیق روابط دیرینه تاریخی و روابط همسایگی حسنه با ایران تاكید كرده و ابراز داشته اند كه رابطه با ایران به‌عنوان كشوری صاحب فرهنگ، تاریخ و تمدن بزرگ می تواند الگویی از روابط با دیگر كشورهای همسایه خلیج فارس باشد كه بدون شك بر نزدیكی و تعمیق روابط با آنها نیز خواهد افزود و موجب تامین امنیت و آرامش در همه خلیج فارس خواهد گردید.
مقامات قطری بارها اعلام كرده اند كه اعراب حاشیه خلیج فارس به روابط محكم با ایران نیاز دارند.
قطری ها همانند سعودی ها به ایران به عنوان یك تهدید حیاتی نگاه نمی كنند. بلكه آنها ایران را به عنوان یك قدرت منطقه ای غیرقابل انكار باور دارند. این مسئله بدون شك به قطر و ایران برای دسترسی به منابع گاز طبیعی پارس جنوبی كه بزرگترین منبع ثروت قطری ها است كمك می كند. دوحه برخی از سیاست های ایران در قبال منافعش از جمله حمایت تهران از بشار اسد را به رسمیت شناخته است. با این حال قبول دارد كه باید در این زمینه با ایران كار كرد.
قطر بر خلاف سایر كشورهای عضو شورای همكاری خلیج فارس، همواره ایران را جزئی از حل معمای امنیتی منطقه می‌دیده است بلكه آنها از منطقی خاص برای گسترش روابط با تهران پیروی می كند. سابقه تاریخی بی اعتمادی در روابط قطر با عربستان شامل تنازعات سرزمینی و دخالت های عربستان در امور سلطنتی قطر در دهه 1990 باعث شده كه قطر راهبرد استقلال از عربستان را بر قرار گرفتن در مدار ژئوپلتیكی عربستان ترجیح دهد.
ضمن اینكه قطر با توجه به اجرای پروژه مشترك كریدر گازی شمال – جنوب، از انگیزه لازم برای حل مشكلات میان ایران و اعراب برخوردار است.

***ایران به دنبال آرامش وامنیت منطقه است
جمهوری اسلامی ایران همواره در موقعیت های زمانی مناسب اعلام و ثابت كرده كه با تمام توان خود در حفظ آرامش و امنیت كه خواسته همه كشورهای حاشیه خلیج فارس است گام بر می دارد و در این راستا برای كاهش تنش با كشورها اقدام و برای توسعه مراودات سیاسی و اقتصادی با كشورهایی مثل قطر، عمان، امارات و كویت كه به این نیت ایران احترام گذاشته اند تلاش كرده است.
بركسی پوشیده نیست كه منطقه ما با بحران های زیادی مواجه است٬ این بحران ها باید فقط توسط اهالی آن حل شود و ایران همیشه از راه حل های سیاسی برای حل بحران ها استقبال كرده است .
ایران بارها گفته است كه مداخله نیروهای خارجی فقط به پیچیده تر شدن بحران های جاری در منطقه منجر می شود و این موضع ثابت جمهوری اسلامی ایران در این خصوص است وبحران های جاری را تنها از راه گفت و گوهای بین طرف های درگیر و در مسیر راه حل سیاسی می توان حل كرد.
مقامات دیپلماتیك ایران همچنین تاكید دارند كه راه حل اصلی برای خروج از بحران های منطقه ای نزدیك شدن تهران وریاض است وتنها راه حل برای وضعیت كنونی منطقه را همكاری تهران و ریاض می دانند.
چراكه این كار به نفع هر دو كشور٬ به نفع جهان اسلام وكل منطقه است.
گزارش از: سعید محسنی راد
خاورم**1653**1859