بنابر امارهاي گرفته شده در 30 سال اخير گرماي هوا در استان مازندران به طور متوسط بيش از يك درجه افزايش يافته است و دماي هواي استان در برخي ماههاي سال از جمله تير و مردادماه به 43 تا 44 درجه سانتيگراد مي رسد .
افزايش دماي هوا و كاهش بارش برف در سالهاي اخير يخچال طبيعي تخت سليمان را بشدت تحت فشار قرارداده و دامنه ان بر اثر ذوب شدن كاهش و منجر به تغييرات اقليمي و سيل در اراضي پائين دست بويژه در منطقه كلاردشت ، تنكابن واطراف ان شده است .
بر اثر طغيان رودخانه هاي سه هزار و چشمه كيله تنكابن در سال گذشته كه ناشي از ذوب شدن يخچال طبيعي تخت سليمان اعلام شد ، پل ارتباطي روستاهاي زلم ، كرن ، اشتياس و سرن واقع در منطقه كوهستاني سه هزار و پل جانبازان واقع در مركز شهر ، تخريب و به چندين نقطه از جاده اصلي نيز آسيب هاي جدي وارد آمد.
همچنين شبكه آبرساني روستاهاي پلط هاله ، آسياب لات و خانيان و همچنين مخزن آب آشاميدني روستاي ياندشت نيز به طور كامل تخريب و پنج سردهنه مزرعه پرورش ماهي نيز در منطقه سه هزار دچار آسيب شديد شد.
طغيان رودخانه هاي تنكابن و جاري شدن سيل در سال گذشته علاوه بر اينكه حدود 10 ميليارد ريال خسارت مادي به تاسيسات زير بنايي شهرستان وارد كرد ، سبب خسارت هاي زيست محيطي زيادي به گونه هاي گياهي و جانوري منطقه سه هزار شد .
تغيير فصل گل دهي گياهان بالا دست و نابودي گونه هاي جانوري به ويژه حشرات ، شسته شدن خاك كوه ها و كاهش دبي پايه رودخانه ها و پايين رفتن سطح آب هاي زير زميني در منطقه از ديگر آثار سوء اين حادثه است.
كارشناسان علت اصلي بروز سيلاب در فصول گرم سال در مناطق غرب مازندران را ايجاد شكاف هاي بزرگ در توده هاي عظيم يخي يخچال طبيعي تخت سليمان ( علم كوه ) به واسطه گرم شدن زمين و ذوب شدن يخ ها عنوان مي كنند.
آنان علت وقوع سيل بزرگ سال 1390 در منطقه كلاردشت و سيل سال گذشته شهرستان تنكابن را ذوب شدن يخچال طبيعي تخت سليمان ( علم كوه ) مي دانند و معتقدند كه احتمال بروز سيل مداوم در منطقه وجود دارد و بايد ايستگاه هاي هشداردهنده در ارتفاعات ايجاد شود تا در صورت احتمال وقوع سيل اهالي پايين دست زودتر مطلع شوند.
طغيان آب رودخانه ها ، بالا آمدن سطح دريا ، به زير آب رفتن جزاير ، پيشروي آب در نواحي ساحلي و تغييرات الگوي آب و هوايي از پيامدهاي ناشي از ذوب يخچال هاي طبيعي است.
* يخچالها چگونه شكل مي گيرند
اگر شرايط اقليمي مناسب باشد، بخشي از برف باريده در زمستان ممكن است كه تابستان را بدون ذوب شدن پشت سر بگذارد. به تدريج و همزمان با گذشت سالها ، اين انباشتگي ممكن است كه رشد عميق و عميق‌تري يافته و نهايتا به توليد يخچالي طبيعي منجر شود. در مناطقي كه مقدار بارش برف زمستاني بيش از مقدار برفي است كه در طول تابستان ذوب مي‌شود، گسترده‌اي از برفهاي دائمي به نام برفدشت (Snowfield) چشم انداز زمين را مي‌پوشاند.
بر اساس آخرين آمار منتشره در سال 92 مساحت يخچال هاي طبيعي كشور دركل برابر 42 و نيم كيلومتر مربع برآورد شده است كه مناطق زردكوه و تخت سليمان هر يك با دارا بودن حدود 10 كيلومتر مربع پوشش يخچالي، بزرگ‌ترين مناطق يخچالي كشور به شمار مي‌روند.
قله علم كوه با ارتفاع 4850 متري در استان مازندران واقع شده كه پس از دماوند دومين قله مرتفع ايران به شمار مي رود.
** اثرات ذوب شدن يخچال بر طبيعت منطقه
استاد دانشگاه كشاورزي و منابع طبيعي ساري نيز در اين خصوص به خبرنگار ايرنا گفت: وجود يخچال هاي طبيعي در مجموع براي پالايش وضعيت طبيعي و اقليمي بالاخص اين منطقه از نظر زيست محيطي و بوم شناسي اكولوژيكي حائز اهميت است.
دكتر سيدرمضان موسوي افزود: بررسي آماري و داده هاي اقليمي هواشناسي 30 ساله اخير ايستگاه هاي موجود در استان مازندران واستان هاي همجوار شمال نشان مي دهد كه يك درجه سانتيگراد به دماي طبيعي زمين اضافه شده است.
وي گفت: اين ميزان افزايش دما بسيار غيرطبيعي و بحراني است و اين تغيير افزايش يك درجه سانتيگراد سبب شده تا ما كاهش بارش را در حد 125 ميلي متر شاهد باشيم.
به گفته وي ، اين تغيير دما يكي از عوامل اصلي و مهم ذوب يخچال هاي طبيعي البرز و شمال كشور بويژه يخچال قديمي و پايدار محدوده علم كوه و دره هاي اطراف است.
عضو گروه آبخيزداري دانشگاه علوم كشاورزي ساري خاطر نشان كرد: ذوب يخچال ها اثرات مختلف هيدرولوژيكي و طبيعي را به صورت بلاياي طبيعي همراه خواهد داشت كه يكي از آنان وقوع سيلاب بسيار خطرناك در سال هاي اخير در منطقه و رودخانه هاي اصلي سرداب رود و اطراف كلاردشت و تنكابن بوده است.
دكتر موسوي در خصوص اثرات دقيق تر مثبت و منفي بالاخص بحراني تغيير اقليم اين منطقه گفت: حتما بايد اين موضوع توسط تيم هاي مجرب دانشگاه مورد بررسي همه جانبه قرار گيرد.
*** اثرات مخرب سيل در مناطق پائين دست يخچال ها
به گفته كارشناسان تغييرات اقليمي ناشي از ذوب شدن تدريجي يخچال تخت سليمان ممكن است درازمدت بوده و كاهش مساحت ان براي بسياري دغدغه فوري نباشد اما انچه كه سريع اتفاق مي افتاد و دامنه ان گسترده مي شود سيل ناشي از ذوب شدن يخچالها است كه بر مناطق پائين دست اثر گذشته و زندگي بسياري از مردمان را تحت تاثير قرار مي دهد.
يكي از رودخانه هاي مرتبط با يخچال تخت سليمان رودخانه سه هزار است كه بيش از 57 كيلومترطول دارد و دورترين سرچشمه اش مربوط به منطقه سه هزار و از كوههاي تخت سليمان با ارتفاع بيش از چهار هزار و 600 متر از سطح دريا است.
يكي از اهالي روستاي بالادست رودخانه سه هزار تنكابن در مازندران در اين باره گفت : با گذشت يك سال از سيل ويرانگري كه در منطقه اتفاق افتاد ، هنوز بخش زيادي از بستر رودخانه سه هزار مملو از قطعه سنگ هاي بزرگ و تنه درختان كهنسال است و تاكنون هيچ نهادي براي جمع آوري آنها اقدام نكرده است.
اسفنديار زرودي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا ، افزود : اگر مسير رودخانه سه هزار پاكسازي و لايروبي نشود سيلاب بعدي مهمان خانه هاي مردم خواهد شد و خسارت هاي سنگيني را به همراه خواهد داشت.
وي با انتقاد از بي توجهي به لايروبي رودخانه سه هزار ، اظهار داشت : متاسفانه مسئولان به جاي آنكه به فكر پيشگيري از وقوع حادثه اي باشند منتظرند تا سيلي ديگر بسياري از مردم منطقه را بي خانمان كند و بعد به دنبال جبران خسارت باشند.
زرودي خواستار توجه بيشتر مسئولان به ساماندهي رودخانه سه هزار شد و اظهار كرد : ديواره سازي برخي نقاط اين رودخانه كه قبلا صورت گرفته بود نيز تخريب شده و نياز به مرمت و بازسازي دارد.
****اقدامات مسوولان براي بهبود وضعيت موجود
بخشدار خرم آباد در استان مازندران درباره آخرين وضعيت رودخانه سه هزار به خبرنگار ايرنا گفت : بستر رودخانه سه هزار همچنان مملو از مصالح مازاد و تخته سنگ هاي ناشي از سيلاب سال گذشته است و خارج كردن آنها با امكانات موجود بسيار زمانبر خواهد بود.
ابراهيم عسگرپور افزود : هم اكنون مصالح مازاد واقع در منطقه' ياندشت' توسط پيمانكاران در حال برداشت است و بزودي نيز كار بازگشايي بستر رودخانه مناطق 'دوآب' و 'سه آب' نيز آغاز مي شود.
وي با انتقاد از عدم ارائه مجوز جهت خارج كردن مصالح مازاد از بستر رودخانه سه هزار ، اظهار داشت : بايد مجوز هاي لازم در اين زمينه داده شود تا پيمانكاران بيشتري براي خارج كردن مصالح مازاد به نقاط مختلف رودخانه سه هزار اعزام شده و كار برداشت مصالح با سرعت بيشتري ادامه يابد.
عسگرپور خاطر نشان كرد : با گرم شدن هوا احتمال ذوب شدن يخچال طبيعي تخت سليمان و جاري شدن سيل همچون سال هاي گذشته وجود دارد و بايد خود را براي مقابله با حوادث ناشي از آن آماده نمايم.
وي همچنين به پل هاي در معرض خطر سقوط اين مناطق اشاره كرد و بيان داشت : پل قديم گليج از مهمترين پل هاي بخش خرم آباد است كه به دليل تخريب بخشي از ستون هاي آن در صورت وقوع كوچكترين سيلابي به طور كامل سقوط خواهد كرد و خسارت هاي فراواني را به همراه خواهد داشت.
بخشدار خرم آباد تصريح كرد : تاكنون مكاتبات زيادي در اين زمينه با دستگاه هاي اجرايي مرتبط در شهرستان و استان صورت گرفته است اما به دليل نبود اعتبارات ، هيچ اقدام موثري در اين زمينه صورت نگرفته است.
وي خواستار ممنوعيت تردد خودروهاي سنگين از روي پل قديم گليج شد و افزود : درصورت هرگونه قصور ازسوي مسئولان ادارات ذيربط در انجام چنين كارهايي ممكن است اين پل نيز همانند پل معلم كوه بريزد و خسارت هاي جبران ناپذيري به بار بياورد.
عسگر پور يادآور شد : اين پل علاوه بر اين كه ارتباط زميني ميان استان مازندران و قزوين را برقرار مي كند ، راه ارتباطي بسياري از مردم روستاهاي بالادست سه هزار ، گلعلي آباد و عيسي آباد است.
وي خواستار اقدام فوري مديران و دست اندركاران ذيربط براي بازسازي پل گليج و لايروبي رودخانه سه هزار شد.
فرماندار ويژه شهرستان تنكابن نيز در اين باره گفت : دولت تدبير و اميد از منابع مالي محدودي برخوردار است و نمي توان انتظار داشت كه اعتبارات قابل توجهي براي لايروبي رودخانه ها در اختيار دستگاه هاي اجرايي شهرستان قرار گيرد.
سيد امير حسيني جو در گفت و گو با خبرنگار ايرنا ، افزود : صدور مجوز هاي برداشت مصالح مازاد از بستر رودخانه ها نيز در پيچ و خم بروكراسي اداري گرفتار شده و همين مسئله سبب مشكلاتي براي پيمانكاران شده است.
وي بر ضرورت لايروبي رودخانه سه هزار تاكيد كرد و اظهار داشت : پيمانكاراني كه به صورت قانوني از بستر رودخانه سه هزارشن و ماسه برداشت مي كنند و منبع درآمد خوبي براي آنها ايجاد شده است بايد در مرمت و بازسازي پل قديم گليج و لايروبي رودخانه مشاركت داشته باشند .
حسيني جو خاطرنشان كرد : بايد با اقدامات پيشگيرانه خسارت هاي ناشي از بلاياي طبيعي را در منطقه كاهش داده و از اعتبارات موجود در جهت تقويت زيرساخت ها و ساماندهي رودخانه هاي منطقه استفاده نماييم.
رودخانه هاي چشمه كيله ، دوهزار ، سه هزار ، چالَك رود ، صفارود ، اِزارود (هزاررود)، گرمارود ، نشتارود ، تنگه چال ، تيرِم رود ، وَلَم رود ، تيله رود و ميرشمس الدين پس از آبياري اراضي شهرستان تنكابن به درياي خزر مي‌ريزند.
مدير عامل شركت آب منطقه اي مازندران سال گذشته در گفت وگو با خبرنگار ايرنا به اجراي طرح جامع سيلاب در اين استان اشاره كرد و افزود : براي اجراي اين طرح حدود 150 ميليارد تومان دولت مصوب كرده است كه حدود 50 ميليارد تومان آن سال 93و 44 ميليارد تومان ديگر نيز سال 94 اختصاص داده است.
محمد ابراهيم يخكشي اظهار داشت : اين طرح بايد به مدت سه سال به طور كامل اجرا شود كه اميدوارم اعتبار باقي مانده براي اجراي اين طرح به موقع اختصاص يابد.
مديرعامل شركت آب منطقه اي مازندران با تاكيد براعمال مديريت جامع سيلاب در استان ، لايروبي كردن به موقع رودخانه ها ، ديواره سازي و اصلاح نهرهاي منشعب از رودخانه ها و دريچه دار كردن شبكه هاي آبرساني را گامي موثر در حوزه پيشگيري از سيل در اين استان ذكر كرد.
بر اساس آمار منابع رسمي از سال 73 تاكنون دستكم 10 مورد سيل در مناطق مختلف مازندران و بويژه غرب استان جاري و خسارت هاي سنگيني به اين مناطق وارد شد.
مجموع رودخانه هاي جاري در استان مازندران حدود 120 شاخه به طول حدود هفت هزار كيلومتر است.
شهرستان 162 هزار نفري تنكابن در غرب مازندران واقع است .
/7513/ 1602/1899
نوشهر – ايرنا – وجود يخچال طبيعي تخت سليمان (علم كوه ) در مازندران نعمت بزرگي در اقليم خشكي چون ايران است اما گرماي هوا در سالهاي اخير به ذوب شدن بخشي از اين يخچال طبيعي و جاري شدن سيل در پائين دست منجر شده است.
