به گزارش ايرنا سابقه تاريخي استان كرمان حكايت از همت بلند مردمان سختكوش ديار كريمان دارد كه همواره در همه اعصار دل در گرو اين آب و خاك داشتند و از آن به خوبي محافظت كردند.
با توجه به قرار گرفتن قسمت بزرگ استان كرمان در كوير و حاشيه كوير و كمبود منابع آبي، از ديرباز براي انتقال و مصرف بهينه آب قنات ها حفر شده اند كه فناوري هاي خاص و حيرت انگيزي در آن به كار رفته است.
كشاورزي كرمان با وجود اين قنات ها دوران با شكوه و پر رونقي را تجربه كرده است و برغم كاهش نزولات جوي و بارندگي در ساليان اخير مددرسان كشاورزان بوده، هرچند خشكسالي و برداشت بي رويه آب هاي زير زميني در سال هاي اخير تاثيرات مخربي بر اين سازه هاي كهن و حيات بخش گذاشته است.
پرونده قنات ايراني در چهلمين نشست كميته ميراث جهاني يونسكو در شهر استانبول تركيه مطرح شد و با ثبت جهاني 11 قنات ايراني در اين اجلاس، سهم استان كرمان 3 قنات گوهر ريز جوپار، قاسم آباد و اكبرآباد بم است.
روند ثبت جهاني قنات هاي استان كرمان از اواسط سال 2015 با تكميل پرونده ثبت و تحويل آنها به كميته ميراث جهاني يونسكو آغاز شد.
ارزيابان يونسكو اواخر سال 2015 با سفر به ايران و كرمان و بازديد از قنات هاي مورد نظر، ارزيابي و بررسي هاي خود را به صورت ميداني انجام دادند.
در مرحله پاياني اين فرآيند، پرونده قنوات استان كرمان به همراه ساير قنات هاي ايراني در چهلمين نشست كميته بررسي جهاني يونسكو در تركيه مطرح و بررسي شد و روز جمعه بيست و پنجم تير با كسب اكثريت آرا و با حضور عليرضا رزم حسيني استاندار كرمان، محمدحسن طالبيان معاون سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري و احمد جلالي نماينده دائم ايران در يونسكو در اين نشست به ثبت جهاني رسيد.
استاندار كرمان تابستان سال گذشته نيز براي دفاع از پرونده ثبت جهاني روستاي دستكند و تاريخي ميمند در شهرستان شهربابك به شهر بن آلمان رفت؛ اين روستا به همراه محوطه تاريخي شوش در اجلاس قبلي يونسكو به ثبت رسيد.
*قنات گوهر ريز جوپار
قنات گوهر ريز در دامنه كوه هاي جوپار كرمان واقع شده و به لحاظ منطقه اي و موقعيتي هم اكنون يكي از قنات هاي مهم استان به شمار مي رود.
در مورد سابقه اين قنات اطلاعات دقيقي در دست نيست و براساس اظهارات افراد محلي پس از كم آب شدن چشمه هاي اطراف، يكي از بانوان منطقه بنام گوهر كه از عشاير متمول بود، تمامي چشمه هاي اين منطقه را خريداري و قنات گوهر ريز را ايجاد كرده است.
اين قنات هم اكنون يكي از فعال ترين قنوات منطقه است و آب آن از كوه هاي جوپار تامين مي شود كه شيرين و قابل شرب است. در گذشته آسيابي به نام آسياب بالا بر روي اين قنات ساخته شده بود كه تا سال 1358 فعاليت داشت.
طول قنات گوهر ريز سه هزار و 556 متر و با 129 حلقه چاه در شش شاخه، با دبي آب كنوني 100 ليتر بر ثانيه، حدود 330 هكتار از باغات و اراضي كشاورزي را آبياري مي كند.
اين قنات از شش رشته قنات حسين يوسف، ختمي، رو به آب، حاج محمد نوش، تل سفيد و دروازه تشكيل مي شود و عميق ترين مادر چاه در رشته قنات تل سفيد به عمق 50.24 متر قرار دارد.
قنات گوهر ريزجوپار با داشتن آب فراوان و شش رشته قنات منحصر بفرد بوده و سال 93 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
آخرين سند موجود در رابطه با حقابه قنات به تاريخ 1295 شمسي است و براي اداره قنات در حال حاضر سيستم هيئت امنايي اجرا مي شود كه هرگونه تعمير، لايروبي و غيره بايد با هماهنگي اعضاي هيئت چهار نفره باشد.
*قنات هاي اكبرآباد و قاسم آباد بم
همواره نام بم با ارگ تاريخي و خاطرات ناخوشايند زلزله دي ماه سال 82 گره خورده است اما ثبت 2 قنات اكبرآباد و قاسم آباد در فهرست آثار جهاني، اين شهر كهن و استوار را پرآوازه تر كرد.
قدمت اين 2 قنات به اواخر دوران قاجاريه و پهلوي اول مي رسد و برخلاف اغلب مسير طولاني ساير قنات هاي ايران، طول هر كدام از آنها به حدود چهار كيلومتر مي رسد و به نسبت طول كم، حجم آب دهي زيادي دارند.
ميزان آب دهي قنات قاسم آباد حدود 90 ليتر بر ثانيه و قنات اكبرآباد 60 ليتر بر ثانيه مي باشد كه جزو قنات هاي پر آب استان كرمان هستند و حدود 300 هكتار از پوشش باغات منطقه را آبياري مي كنند.
قنات هاي اكبرآباد و قاسم آباد با فاصله ناچيز و به موازات يكديگر قرار دارند و مادر چاه دو قنات در شرق بم و مظهر آنها در شمال شرق بروات بم قرار دارد.
مادرچاه، محور عبور و آبريز اين 2 قنات در محدوده هايي قرار دارد كه سال 1383 جزو منظر فرهنگي بم به ثبت جهاني رسيده است.
سفره تغذيه كننده آب قنات ها بر روي گسل بم - بروات قرار دارد و به دليل اينكه بخش زيادي از محور عبوري اين 2 قنات از بافت سخت و محكم مي گذرد ريزش نداشته و نياز به لايروبي كمتري دارد.
كوچه باغ ها و معابر ايجاد شده طي مسير عبور اين قنات ها در حال حاضر جزو جاذبه هاي گردشگري است.
تاكنون اين 2 قنات تحت مالكيت خصوصي قرار داشت كه با توجه به جهاني شدن آن ساخت پايگاه ثبت جهاني براي آن آغاز شده است.
پس از تحولات اخير در تركيه ادامه اجلاس كميته ميراث جهاني يونسكو در شهر استانبول در هاله اي از ابهام قرار گرفت اما عصر يكشنبه بيست و هفتم تير اعلام شد كه كوير لوت به عنوان اولين اثر طبيعي ايران در فهرست ميراث جهاني ثبت شد. با ثبت جهاني كوير لوت در چهلمين نشست كميته ميراث جهاني يونسكو، پنجمين پرونده استان كرمان نيز به ثبت رسيد.
استان كرمان با داشتن پنج پرونده و ثبت هفت اثر جهاني شامل ارگ بم، باغ شاهزاده ماهان، روستاي تاريخي و دستكند ميمند، قنوات گوهر ريز جوپار، اكبر آباد و قاسم آباد بم و كوير لوت جايگاه نخست را از اين حيث در كشور داراست.
ثبت سه اثر از استان كرمان طي دو سال فعاليت دولت تدبير و اميد و با پيگيري مستمر استاندار كرمان رويدادي كم نظير به شمار مي رود.
استان كرمان با 23 شهرستان، بيش از هفت هزار اثر تاريخي و 700 اثر ثبت ملي از قطب هاي گردشگري كشور است.
گزارش از داود رجبي
7437/3028
كرمان - ايرنا - پيشينيان ما در سرزميني كه آب حكم كيميا را دارد با پي بردن به اهميت آن و آينده نگري اقدام به ساخت سازه اي به نام قنات كردند و در اوج كم آبي سه قنات استان كرمان در فهرست ميراث جهاني قرار گرفتند.
