فرونشست زمین در دشت تخت جمشید بیش از آثار باستانی خطری برای مردم است

حدود 9 سال اخیر استان فارس با پدیده خشكسالی پیاپی روبرو بوده است كه این بار دامنه خسارت های خشكسالی، حفر چاه های غیر مجاز، كاهش بارندگی ها، برداشت و كاهش بی رویه آب های زیرزمینی و كشاورزی سنتی به حدی شده كه پدیده فرونشست و شكاف در زمین را ایجاد كرده كه این پدیده دامن مردم بخش های مختلف و آثار تاریخی از جمله تخت جمشید و نقش رستم را نیز در برگرفته است.
تشدید پدیده خشكسالی در استان فارس در دشت تخت جمشید خود را به گونه فرو چاله ها و فرو نشست زمین نشان داده است كه نگرانی بی حدی را برای مسئولان ، دوستداران میراث فرهنگی و مردم ایجاد كرده است.
پدیده فرونشست زمین و فروچاله ها پدیده های طبیعی هستند كه به تدریج و دربلند مدت در طبیعت ایجاد می شوند و خطرهای فراوانی رابه دنبال دارند و در دشت تخت جمشید به دلیل خشكسالی و برداشت های بی رویه از منابع آبی زیرزمینی ایجاد شده است.
برخی از كارشناسان و مسئولان استان فارس بر این باورند كه فرو نشست زمین بر اثر برداشت های بی رویه آب از سفره های زیرزمینی امروز به عنوان یك بحران جدی در فارس مطرح است كه می تواند ضررهای جبران ناپذیری را برای مردم به همراه داشته باشد.

** فرونشست زمین در دشت تخت جمشید و نقش رستم
مدیر داخلی مجموعه جهانی تخت جمشید به خبرنگار ایرنا گفت: از حدود هفت سال 87 متوجه پدیده فرونشست زمین های اطراف مجموعه جهانی تخت جمشید و نقش رستم شدیم كه ترك هایی در اطراف و حریم این دو مجموعه دیده شد.
شهرام رهبر افزود: كم كم این ترك ها گسترش پیدا كرد و با بررسی های كارشناسان زمین شناسی متوجه شدیم هرچه به سمت روستاهای اطراف از جمله روستای شول نزدیك می شویم عمق ترك ها بیشتر و دهانه ترك ها بازتر است.
وی بیان كرد: زمانی كه بخش های مختلف تشكیل دهنده زمین از جمله خاك و سنگ نتوانند بر روی هم قرار گیرند پدیده هایی مانند رانش، نشست و فرونشست زمین ایجاد می شود كه عمده دلیل ایجاد این پدیده ها بر اثر برداشت بی رویه آّب از منابع زیرزمینی است.
رهبر اظهارداشت: پس از تحقیقات بخش آب شناسی دانشگاه شیراز مشخص شد ایجاد این ترك ها، بر اثر برداشت آب از زمین های اطراف مجموعه تخت جمشید و دشت تخت جمشید برای كشاورزی است كه این پدیده در جاهای دیگر كشور نیز ممكن است وجود داشته باشد.
مدیر داخلی مجموعه جهانی تخت جمشید اضافه كرد: نقش رستم در كوه و تخت جمشید دردامنه كوه قرار گرفته است كه به دلیل موقعیت جعرافیایی، هیچ كدام از این دو بنا دچار مشكل و آسیب ناشی از ترك نمی شوند بنابراین ترك های ناشی از فرونشست زمین در حریم درجه یك این دو مجموعه وجود ندارد.
او با بیان اینكه فرونشست زمین در دشت تخت جمشید بیش از بناهای تاریخی، برای مردم خطرناك تر است ادامه داد: ترك های ناشی از پدیده فرونشست در حریم های درجه دو و سه مجموعه های تخت جمشید و نقش رستم و مقداری در حریم درجه یك نقش رستم دیده شده است.
رهبر عنوان داشت: كارشناسان زمین شناسی بر این باور هستند كه علت وجود این موضوع برداشت بی رویه آب از منابع زیر زمینی است، در گذشته عمق چاه ها در این منطقه شش متر بود اما هم اكنون عمق چاه های این منطقه به 290 متر رسیده است.
مدیر داخلی مجموعه جهانی تخت جمشید گفت: كشاورزی یكی از مباحث اقتصادی مردم این منطقه است اما عوارض زیان باری از جمله پدیده فرو نشست زمین را برای مردم شهرستان و آثار تاریخی به دنبال داشته است.
رهبر افزود: در حال حاضر نهادهای علمی و پژوهشی از جمله میراث فرهنگی و بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد در حال انجام اقدامات علمی بر روی این پدیده هستند.
او بیان كرد: محوطه و دشت تخت جمشید حریم وسیعی دارد كه ما در مجموعه جهانی تخت جمشید درچند سال اخیر مجوز چاه در حریم درجه یك مجموعه جهانی تخت جمشید و نقش رستم را صادر نمی كنیم و بر این تصمیم تاكید داریم.
وی اظهارداشت: تغییر الگوی كشت، جلوگیری از احداث چاه های جدید الاحداث در حرایم آثار تاریخی، جلوگیری از كف شكنی و جابجایی چاه های قدیمی، تغییر نوع آبیاری و فرهنگ سازی استفاده از روش های نوین آبیاری و قرار دادن كنتور هوشمند بر روی چاه های فعال در این منطقه از راهكارهای جلوگیری از بحران فرونشست زمین در این منطقه است.
مدیر داخلی مجموعه جهانی تخت جمشید با بیان اینكه هم اكنون كارهایی پژوهشی در این زمینه در دشت تخت جمشید در حال انجام است اضافه كرد: مسئولان استان و كشور نسبت به این موضوع حساس و آگاه هستند كه امیدواریم راهكارها برای مدیریت بحران فرونشست زمین در این منطقه با جدیت دنبال شود.

** شكاف درتخت جمشید و نقش رستم تهدید برای این مجموعه نیست
مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس در زمینه ایجاد یك شكاف 30 متری در نقش رستم به خبرنگار ایرنا گفت: بروز این شكاف در منطقه نقش رستم مربوط به زمان فعلی نیست بلكه این پدیده در چند سال اخیر به دلیل خشكسالی و برداشت های بی رویه آب های زیر زمینی در منطقه و دشت تخت جمشید ایجاد شده است كه این موضوع بارها بررسی شده است.
مصیب امیری افزود: ایجاد شكاف به دلیل خشكسالی های متعدد و فرونشست آب های زیر زمینی رخداده كه این موضوع ممكن است در هر منطقه از كشور و استان ایجاد شود و منحصر به مجموعه تخت جمشید نیست.
وی بیان كرد: وجود چنین شكافی در محدوده مجموعه جهانی تخت جشمید و نقش رستم تهدید برای این مجموعه نیست، شكاف ها و فرونشست های زمین در عمق های كمتر در این محدوده نیز در محدوده آثار و محدوده سنگی این مجموعه جهانی ایجاد نشده است و در فاصله ای دور از آثار تاریخی است.
امیری اظهارداشت: تخت جمشید و آثار تاریخی این مجموعه به دلیل قرار رگفتن در بستر سنگی به ندرت شاهد خطراتی مانند فرونشست و شكاف های زمین به ویژه در كوتاه مدت است لذا در حال حاضر هیچ تهدیدی برای مجموعه وجود ندارد.
وی اضافه كرد: در حال حاضر ایجاد فرونشست و شكاف های زمین در محدوده جهانی تخت جمشید تهدید برای مجموعه نیست اما یك خطر بالقوه موجود است كه بیش از آثار تاریخی، یك خطر جدی برای مردم این منطقه است.
او با بیان اینكه تاكنون موضوع فرونشست و شكاف های زمین در محدوده تخت جشمید توسط گروه های مختلف علمی بررسی شده و یا در حال بررسی است ادامه داد: عدم استفاده بیش از حد از آب های زیر زمینی و حداكثر بهره وری از آب های موجود در منطقه موجب كنترل و یا افزایش چنین شكاف هایی در زمین دشت تخت جمشید می شود.
امیری با بیان اینكه مهمترین روش برای كنترل این شكاف و فرونشست ها، صادر نشدن مجوز حفر چاه در دشت مرودشت است افزود: راه هایی از جمله پر كردن چاه های غیر مجاز، كنترل میزان بهره برداری از آب در منطقه، توسعه كشت های گلخانه ای برای كنترل ایجاد فرونشست ها و شكاف ها در زمین در این محدوده توسط كارشناسان بیان شده است كه مسئولان باید نسبت به اجرای این مهم اهتمام جدی داشته باشند.
مدیركل میراث فرهنگی فارس با بیان اینكه تخت جمشید متعلق به همه مردم جهان است گفت:برای مدیریت این بحران در حریم درجه دو و سه مجموعه جهانی تخت جمشید و مردم این منطقه نیازمند همكاری همه دستگاه های استانی و ملی است.

** بررسی علل فرونشست زمین در دشت تخت جمشید
مدیر مركز زمین شناسی و اكتشافات معدنی منطقه جنوب (مركز شیراز) نیز به خبرنگار ایرنا گفت: طرح بررسی علل فرونشست و ترك خوردگی های زمین در دشت و محوطه میراث جهانی تخت جمشید و نقش رستم در حال اجراست.
طهمورث یوسفی با اشاره به پدیده فرونشست و ترك خوردگی زمین در دشت تخت جمشید بیان كرد: ترك خوردگی های این منطقه در ادامه ترك خوردگی های 10 سال گذشته قسمت شرقی كوه رحمت كه دشت تخت جمشید در آن واقع شده است و علت اصلی ایجاد این پدیده بهره برداری بی رویه از آب های زیرزمینی در این منطقه است.
وی افزود: بر این اساس سازمان زمین شناسی دلایل بررسی پدیده فرونشست و ترك خوردگی زمین در دست تخت جمشید را در دستور كار خود قرار داده است به طوری كه هم اینك ایستگاه و جی پی اس GPS در محوطه آثار تاریخی تخت جمشید و نقش رستم نصب و فعال شده است.
یوسفی اظهارداشت: هم اكنون در این ایستگاه ها وضیت فرونشست و ترك خوردگی زمین در حال بررسی و انجام است و فركانس هایی در این زمینه در محدوده های مورد نظر پایش شده است.
وی با اشاره به وضعیت شكاف های ایجاد شده در دامنه كوه تخت جمشید اضافه كرد: وضعیت وجود فرونشست و ترك خوردگی ها در زمین در دشت و اطراف مجموعه جهانی تخت جمشید نگران كننده است و با توجه به در خطر بودن این بنای تاریخی، باید راهكارها و اقدامات لازم برای رفع این موضوع اندیشیده شود.

** وضعیت بحرانی فرونشست زمین دراطراف تخت جمشید
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید پیش از این گفته بود: فرونشست زمین در اطراف مجموعه جهانی تخت جمشید، نقش رستم و برخی روستاهای مجاور این یادمان های تاریخی، در وضعیتی بحرانی است.
مسعود رضایی منفرد اظهارداشت: فرونشست زمین در اكثر نقاط ایران و از جمله دشت مرودشت، ناشی از وقوع خشكسالی های پی در پی و برداشت های بی رویه از منابع آب زیرزمینی است.
وی اضافه كرد: متاسفانه شدت این بحران به حدی است كه علاوه برآسیب به طبیعت منطقه و اراضی بخش كشاورزی، امكان دارد این پدیده به زیرساخت ها و تاسیسات زیربنایی فارس نیز آسیب رساند.
او ادامه داد: افت سطح آب های زیرزمینی و مخاطره فرونشست سطح زمین یكی از بلایا و معضلات مهم كشور و از جمله دشت مرودشت در چند سال گذشته است و به همین سبب تغییر و اصلاح الگوی كشت در این منطقه ضروری ترین اقدام برای رفع این بحران است.
به گفته نظر كارشناسان مقابله با فرونشست زمین های اطراف مجموعه جهانی تخت جمشید نیازمند عزم ملی است.
فرو نشست زمین بر اثر برداشت های بی رویه آب از سفره های زیرزمینی امروز به عنوان یك بحران جدی در فارس مطرح است كه می تواند ضررهای جبران ناپذیری را برای مردم به همراه داشته باشد.
میراث جهانی تخت جمشید در محدوده شهرستان مرودشت و در فاصله حدود 60 كیلومتری شمال شیراز قرار دارد و آثار تاریخی نقش رستم نیز در فاصله حدود شش كیلومتری تخت جمشید واقع شده است.
یادمان تاریخی تخت جمشید كه متعلق به دوره هخامنشیان است یكی از چهار اثر ثبت شده استان فارس در فهرست آثار جهانی است كه در سال 1979 میلادی با شماره 114 در سازمان جهانی علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسكو) ثبت شد.
سلسله هخامنشیان از سال 330 تا 550 پیش از میلاد در ایران حكومت كردند. آثار تاریخی نقش رستم یادمان هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده است و از حدود سال 1200 پیش از میلاد تا 625 میلادی همواره مورد توجه بوده است زیرا آرامگاه چهار تن از پادشاهان هخامنشی، نقش برجسته های متعددی از وقایع مهم دوران ساسانیان و نقش برجسته ویران شده ای از دوران عیلامیان در این مجموعه قرار دارد.
3002/ 1876