تنهايي و غربت چادر بندري و بادله در نبرد با مانتو شلوار

تا چند سال گذشته مي شد با گذر از خيابان ها و كوچه هاي شهر و روستا بانوان هرمزگان را با لباس هاي رنگارنگ و شاد خود كه نشان دهنده روحيه لطيف و طبع بلند مردمان اين خطه كشورمان است مشاهده كرد ولي اكنون بيشتر بانوان از آن لباس ها را كنار گذاشته و از روي ناچاري به مانتو و شلوار تن داده اند.
لباس هايي كه شاخصه و متمايز كننده زنان هرمزگاني در پوشش و نشان دهنده شخصيت ، حقيقت و به عبارتي ديگر هويت آنان هستند با گسترش زندگيِ صنعت زده ؛ هرچند كمرنگ تر از گذشته ولي كاربرد خود را حفظ كرده اند.
اين لباس ها سنتي شاد ، رنگارنگ و متنوع در خود نشانه هايي از ارتباط و تجارت مردمان منطقه با ساير نقاط جهان از شرق آسيا تا آفريقا و اُروپا را جاي داده و ريشه دار بودن مردمان اين ديار را در گذر تاريخ چند هزار ساله نشان مي دهند ، پيشنه اي كه كشورهاي همسايه حاشيه خليج فارس غبطه و حسرت داشتنش را مي خورند.
لباس هاي زنان هرمزگان حتي يكي از جاذبه هاي گردشگري بوده و بنا به اطلاعات اداره كل ميراث فرهنگي هرمزگان گردشگران خارجي براي ديدن و تماشاي اين لباس هاي چشم نواز وارد اين منطقه مي شوند.
قيمت تمام شده يكي از مهمترين مولفه ها در تعيين ميزان تهيه و استفاده از كالا وخدمات محسوب مي شود و به طور طبيعي با افزايش قيمت ها ميزان خريد و استفاده نيز كاهش مي يابد و لباس هاي محلي هرمزگان نيز از اين قانون جدا نيستند.
در اين سال ها افزايش تورم و شرايط اقتصادي حاكم بر جامعه، بر قدرت خريد مردم اثر گذاشته به گونه اي كه صنعتگران و دوزندگان لباس هاي سنتي عنوان مي كنند همان تعداد اندك باقيمانده از مشتريان لباس هاي محلي و سنتي خواهان تهيه قسطي لباس هستند.
خريداران اين لباس ها نيز قيمت هاي بالاي تهيه لباس سنتي را دليل بر كاهش تقاضاي خود براي خريد و چشم پوشي در استفاده از اين لباس ها عنوان مي كنند.
لباس هاي سنتي بانوان هرمزگان داراي اجزاء مختلفي است كه زنان استان به خوبي توانسته اند برخي ازآنها را از گذر زمان سالم عبور داده و امروز برسانند كه ازبين آنها مي توان به كَندورهِ ، شلوار بندري ، اُروني ، جلبيل ، برقع ، چادر بندري ، گَوَن ، بادِله ، نيم بادله ، كلوش و لَچَك اشاره كرد.
كَندورهِ يك نوع لباس سنتي است كه قد آن تا نزديك به زانو رسيده و از پهلو به پايين گلابتون دوزه يا خوس دوزي شده و اطراف آن تا دور يقه اين تزيينات ادامه دارد ، شلوار بندري كه در گذر سال ها توسط مردم اين استان محفوظ مانده و قد بانوان را بلند تر نشان مي دهد از مُچ پا تا زانو تنگ بوده و از زانو تا كَمر به خود حالت لوزي شكل مي گيرد و داراي تزيين هاي زيبايي است.
لَچَك نيز نوعي كلاه است كه با زيورآلات تزيين شده و بخشي از پيشاني تا پشت سر را به صورت هلالي در بر مي گيرد و زنان براي حجاب و حفظ سر از گرماي آفتاب از آن استفاده مي كرده اند، اُورني نيز نوعي روسري بوده كه با گل هاي ريز و درشت و پولك و گلابتون و نخ هاي طلايي و نقره اي تزيين مي شود و داراي رنگ هاي شاد و متنوعي است.
هرچند بيشتر بانوان كشور از چادر مشكي استفاده مي كنند ولي زنان هرمزگاني چادرهاي رنگارنگ و شاد با گل هاي ابريشمي و زيبا را افزون تر مي پسندند وبكار مي برند و علاوه بر اين رنگ سياه در اين منطقه كه داراي آفتابي نزديك به عمود است گرماي بيشتري را جذب مي كند.
يكي از بانوان در اين خصوص به خبرنگار ايرنا گفت: لباس هاي سنتي هرمزگان چون بايد به وسيله دست دوخته شود و در اين مسير كمتر از چرخ خياطي استفاده مي شود قيمت به نسبت بالايي نيز دارند و بسياري از بانوان نيز ين مطلب را عنوان مي كنند.
معصومه شهبازي ادامه مي دهد: البته با توجه به كارهايي كه صنعتگران بر روي اين لباس ها انجام مي دهند ممكن است قيمت از نظر فروشندگان بالا نباشد.
به گفته بانويي ديگر، لباس سنتي آماده در بازار گران است و خود فرد بايد نسبت به دوخت آن اقدام كند كه همين موضوع باعث شده بيشتر افراد به سمت استفاده از مانتو و شلوار روي آورند.
عصمت غلامي بيان مي كند: هزينه تهيه مانتو وشلوار به مراتب پايين تر و مقرون به صرفه تر از خريد و سفارش لباس هاي سنتي زيبا و فاخري است كه بخشي از گذشته مردم استان را در خود بازتاب داده اند و به عنوان مثال قيمت جلبيل كه نوعي روسري خوس دوزي شده بانوان استان مي باشد از پنج ميليون ريال آغاز مي شود.
سميه نخلي ، بانويي ديگر نيز قيمت لباس هاي سنتي را وابسته به منطقه اي مي داند كه فرد اقدام به تهيه آن مي كند و مي تواند قيمت يك پيراهن در منطقه اي يك ميليون ريال و در منطقه اي ديگر همان پيراهن دو ميليون ريال كمتر و يا بيشتر باشد و با توجه به شرايط اقتصادي كنوني خريد آن به صرفه نيست.
بانويي ديگر لباس سنتي زنان هرمزگان را بخشي از هويت و فرهنگ مردمان درگذر زمان مي داند كه با استفاده از آن مي توان ساكنان اين استان را از ساير نقاط كشور و حتي جهان تشخيص داد.
مريم دادي نژاد ابراز داشت : شايد قيمت خريد يك پيراهن مردانه 600 هزار ريال باشد ولي قيمت تهيه يك دست پيراهن زنانه كمتر از يك ميليون ريال نيست.
وي ادامه مي دهد: لباس هاي سنتي زنان داراي كاربردهاي مختلفي است و حتي به عنوان نشانه از سوي خانواده داماد به عروس هديه داده مي شود كه قيمت هر دست مي تواند بين 10 ميليون ريال و يا كمي كمتر و بيشتر باشد.
مديرعامل تعاوني نقش و نگار الماس هرمز كه در زمينه توليد لباس هاي سنتي فعاليت مي كند نيز مي گويد : قيمت لوازم و مواد اوليه تاثير چنداني در افزايش قيمت لباس ها ندارد و موضوع اصلي در اين زمينه زماني است كه صنعتگر براي تزيين صرف مي كند.
فرخنده بادروج ادامه مي دهد : براي كاستن قيمت ها از ميزان استفاده وسايل تزئيني مانند گلابتون در كارهايي كه براي شهرستان ها ارسال مي شود مي كاهيم تا بدين وسيله در زمان صرفه جويي شود.
بادروج ابراز مي دارد : بر اساس برآوردهاي صورت گرفته از شركت در نمايشگاه ها بيشتر افراد خواهان استفاده از طرح ها و رودوزي هاي سنتي هرمزگان بر روي روسري ، مانتو و شلوار هستند كه اين كار صورت گرفت و مشتري خوبي نيز دارد.
اين مديرشركت تعاوني دوخت لباسهاي سنتي زنان هرمزگان بيان مي كند : به نظر بنده يكي از راهكاري هاي ترويج پوشش محلي زنان استان ، تنوع بخشيدن به دوخت ها و استفاده از طرح هاي سنتي بر روي روتختي ، بالش ، كيف و ساير وسايل كاربردي است.
بادروج اشاره مي كند: بيشتر بانوان هرمزگان پارچه ساتن را به دليل رنگ و زرق و برقي كه دارد مي پسندند ولي بانوان ساير نقاط كشور و حتي كشور عمان خواهان استفاده پارچه هاي ديگر به خصوص پارچه هاي نخي براي دوخت لباس هاي سنتي استان هستند.
وي اظهار مي دارد : لباس هاي سنتي هرمزگان مورد توجه بانوان ساير استان ها نيز قرار داشته براي مراسم هاي خود استفاده مي كنند اما به دليل قيمت بالا تمايل كمتري براي خريد دارند و خواهان اجاره اند كه فراهم كردن زمينه اين كار نيازمند هزينه و صرف زمان زيادي است.
وي ابراز مي دارد : همچنين به دليل سختي هايي كه رودوزي هاي سنتي دارد بسياري از افراد آنرا كنار گذارده اند و ارائه تسهيلات به آنان مي تواند مشوق خوبي براي شروع دوباره با كار كمتر و انگيزه بيشتر باشد.
مدير شركت تعاوني صنايع دستي گلابتون قشم نيز در اين خصوص مي گويد: با توجه به تغيير نگرش ها و ذائقه ها طرح ها و رنگ هاي بكار رفته در لباس هاي سنتي نيز بايد متحول و به روزتر شود و حتي از اين طرح ها بر روي مانتو و شلوارها و پوشاك مدارس و مهد كودك ها استفاده گردد كه اين مي تواند در گسترش استفاد از لباس هاي محلي موثر باشد.
فايقه عسكري كه به گفته خودش 25 سال در كار توليد لباس هاي سنتي است ادامه مي دهد : در حال حاضر از طرح ها و رودوزي هاي سنتي هرمزگان بر روي حاشيه دامن هاي سنتي قشقايي استفاده مي شود و در نمايشگاه هاي مد و لباس تهران مشتري ها لباس سنتي را خريداري ، مي پوشيدند و مي رفتند.
وي اشاره مي كند: لباس سنتي هرمزگان با توجه به رنگ ها و طرح هاي زيبايي كه دارد مي تواند با كمي نو آوري به عنوان لباس تابستاني نيز به مورد استفاده قرار گيرد.
صنعتگر صنايع دستي و خياط لباس هاي زنانه ديگري در اين خصوص به خبرنگار ايرنا گفت : لباس هاي سنتي بيشتر به صورت سفارشي و در منزل دوخته مي شود.
طاهره خدامي بيان مي كند : هرچند به نظر مي رسد ميزان سفارش لباس هاي سنتي از گذشته بيشتر شده ولي بسياري از مشتريان خواهان تهيه اين لباس ها به صورت اقساطي هستند.
وي ادامه مي دهد : لباس هاي بانوان هرمزگان داراي تنوع و رنگ هاي متفاوتي اند و زنان استان استقبال بيشتري از رنگ ها و طرح هاي شاد و جديد دارند.
خياط ديگري نيز مي گويد: دوخت لباس هاي سنتي زنان هرمزگان با توجه به نوع دوخت زمان بر بوده و كار زيادي نيز بر روي آنها انجام مي شود.
پروانه وظيفه دان اشاره مي كند: به عنوان مثال دوخت يك لباس سنتي كه درآن از سنگ استفاد شده و براي مراسم هايي مانند عروسي بكار مي رود 10 ميليون ريال و يا كمتر و بيشتر است.
فاطمه نَمُردي نيز مي گويد : قيمت لباس هاي سنتي به دليل زحمت هايي كه براي دوخت آنها كشيده مي شود بالا است و در منطقه سيريك چون بانوان منطقه خود خياط هستند ميزان فروش پايين است.
معاون صنايع دستي اداره كل ميراث فرهنگي ، صنايع دستي و گردشگري هرمزگان در اين خصوص به خبرنگار ايرنا مي گويد : قيمت لباس هاي سنتي زنان هرمزگان به نسبت كاري كه بر روي آنها از سوي خياط ها صورت مي گيرد بالا نيست.
سهراب بناوند بر خلاف آنچه در مشاهدات ميداني ديده مي شود و بدون استناد به هيچ گونه آماري مدعيست تمايل مردم هرمزگان به استفاده از لباس هاي سنتي رو به گسترش است و مشكل اصلي در اين بخش، ورود لباس هاي خارجي به بازار است كه عرصه را بر لباس هاي سنتي هرمزگان و بازار پوشاك استان تنگ كرده است.
وي اشاره مي كند: لباس هايي در اين بازار وجود دارد و عرضه مي شود كه پوشيدن آن در شان هيچ انساني نبوده و بايد جلوي آن گرفته شود.
معاون صنايع دستي اداره كل ميراث فرهنگي هرمزگان يادآور مي شود : لباس هاي سنتي زنان هرمزگان بسيار فاخر و زيبا بوده و نسبت به زحمت هايي كه هنرمندان خياط هرمزگاني براي توليد آن ازخود نشان مي دهند ارزان نيز است.
وي اظهار داشت : لباس داراي شاخه هاي مختلفي است و افزون بر 60 هزار نفر در توليد صنايع دستي فعاليت دارند كه 65درصد آنان در زمينه توليد البسه سنتي و زيرمجموعه هاي آن مانند شك بافي ، خوس دوزي و گلابتون دوزي فعاليت مي كنند.
بناوند اشاره كرد : لباس هاي محلي هرمزگان به صورت چمداني به كشور هاي حاشيه خليج فارس صادر مي شود ولي به صورت رسمي آماري وجود ندارد.
وي اشاره كرد : خوس و شَك هرمزگان مي تواند در استفاده اي نوين به روزرساني شده و روي مانتو و شلوار دوخته شود.
با وجود تمام مشكلات ياد شده، ترويج و تسهيل توليد و استفاده از لباس هاي سنتي و محلي بندري مسيري بن بست نيست و مي توان راهكارهايي براي آن پيشنهاد داد.
هم اكنون روال تهيه لباس هاي بندري به اين صورت است كه يك نفر از ابتدا تا انتها تمام مراحل طراحي و دوخت و توليد آن را بر عهده مي گيرد و اين روند به طور معمول و بسته به نوع لباس بين يك هفته تا يكماه به طول مي انجامد كه خود به خود ،توليد كننده را ناچار به افزايش قيمت مي كند تا نسبت به زمان صرف شده ،توجيه و صرفه اقتصادي داشته باشد.
اين در حاليست كه ميراث فرهنگي مي تواند با برپايي كارگاه ها و تعاوني هاي توليد لباس هاي سنتي زمينه سري دوزي و كاهش زمان توليد و در نتيجه كاهش قيمت را فراهم كند.
در حال حاضر تنها دو تعاوني به اين روش عمل مي كنند كه براي جمعيت حدود 800هزار نفري زنان هرمزگان كافي نيست.
برخي نيز خواهان استفاده از ابزارها و مشوق هاي فرهنگي بوده و با توجه به تطابق اين لباس ها با حدود شرعي و عرفي،راهكارهايي مانند اختصاص يك روز در ماه به استفاده از اين لباس ها در مكان هاي عمومي را پيشنهاد مي دهند.
ارائه تسهيلات نيز مي تواند انگيزه از دست رفته صنعتگران اين عرصه كه بسياري به دليل سختي هُنَر رودوزي را رها كرده اند به آنان برگرداند.
كمك به بازاريابي داخلي و خارجي نيز از ديگر ظرفيت هاي فراموش شده اين بخش است.
هرچند نمايشگاه و فروشگاه دائمي صنايع دستي هرمزگان مهجور و گمنام مانده و حتي همسايه هاي آن نيز از وجودش بي خبرند اما در صورت تبليغ و خروج از گمنامي كنوني مي تواند بستري براي عرضه مستقيم ميراث معنوي و فرهنگي هرمزگان باشد.
3219/2094