به گزارش روز یكشنبه گروه علمی ایرنا از سازمان حفاظت محیط زیست، مسعود باقرزاده كریمی با اشاره به هدف شكل گیری كمیته ملی كنوانسیون رامسر، افزود: یكی از مهمترین اهداف این كمیته، پیگیری تخصصی و فنی چالش ها و تهدیدهای تالابی در كشور و ارائه راهكارهای مناسب برای رفع آنها است.
وی افزود: در همین راستا، در جلسه اخیر این كمیته، موضوع سنبل آبی به عنوان یكی از مهمترین چالش های تالابی در كشور به ویژه در تالاب هایی همچون انزلی و عینك رشت استان گیلان، همچنین مسئولیت ها و بایدها و نبایدهای موجود در این حوزه، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
باقرزاده با بیان اینكه یكی از مهمترین تهدیدها در خصوص سنبل آبی به عنوان علف هرز مهاجم، خرید و فروش آن به عنوان گل زینتی در ایران به ویژه در شهر‌های رشت، انزلی، لنگرود، قزوین، زنجان، گرگان و تهران است، گفت: سنبل آبی، طبق گزارش اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) یكی از 10 علف هرز مهاجم دنیا و طبق گزارش برنامه محیط زیست ملل متحد، مهمترین گیاه مهاجم آبزی دنیا است.
** سنبل آبی تهدیدی برای تنوع زیستی جهان
معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست اضافه كرد: سنبل آبی از جمله گونه های مهاجم بیگانه است كه به علت سرعت بالا در تكثیر و گسترش آلودگی نقاط مختلف، تهدیدی برای تنوع زیستی، توسعه اقتصادی و رفاه انسان به شمار می آید.
باقرزاده خاطرنشان كرد: تغییرات آب و هوایی منجر به گسترش سنبل آبی در مناطقی شده كه پیش از این نمونه ای از آن مشاهده نشده بود.
** سنبل آبی، یكی از مشكلات مهم آینده در بخش كشاورزی
به گفته رئیس كمیته ملی كنوانسیون رامسر، علف هرز سنبل آبی، یكی از مهمترین مشكلات آینده در بخش كشاورزی است زیرا به تنهایی می تواند تمام مشكلات قابل تصور سایر علف های هرز در كشاورزی را به صورت یكجا ایجاد كند.
باقرزاده افزود: سنبل آبی، شیطان سبز یا اهریمن نیلگون؛ مهمترین علف هرز آبزی و پر‌هزینه ترین علف هرز دنیا است كه به دلیل زیبایی و معرفی به عنوان گل زینتی به سرعت در حال تكثیر است.
معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینكه سنبل آبی می تواند در دوره 10 تا 15 روزه، رشد دو برابری داشته باشد، اظهار كرد: رشد سریع و تنوع روش های تكثیر از جمله ساقه های هوایی، استولون (ازدیاد به وسیله ساقه رونده) و بذر، خطر این علف هرز را چند برابر می كند.
وی توضیح داد: طول عمر 15 تا 30 سال، بذردهی و جوانه زنی آن در طول سال های متمادی، زیست توده 10 تا 100 برابری نسبت به گیاهان زراعی كه حدود 400 تا 500 تن زیست توده در هكتار است و هدردهی 13 برابری آب نسبت به سطح آزاد آب از جمله ویژگی های انحصاری و خطرناك سنبل آبی است.
** برزیل و حوزه آمازون زادگاه اصلی سنبل آبی
وی با بیان اینكه زادگاه اصلی سنبل آبی، برزیل یا حوزه آمازون است، اظهار كرد: این علف هرز در زادگاه اصلی خود به دلیل فعالیت دشمنان طبیعی مشكل ساز نیست اما خروج آن از زادگاه اصلی كه برای نخستین بار در سال 1884 و همزمان با برگزاری نمایشگاه جهانی گل و گیاه در لوئیزیانای آمریكا رخ داد، تهدید بسیار بزرگی در سطح جهان محسوب می شود.
باقرزاده در مورد نخستین گزارش های منتشر شده از طغیان و آلودگی ناشی از توسعه این گونه مهاجم نیز گفت: انتشار گزارش طغیان گیاه سنبل آبی و آلودگی شدید رودخانه فلوریدا در سال 1896 سبب شد تا در سال 1899 لایحه حراست و حفاظت از رودخانه ها و لنگرگاه ها و میزان بودجه تخصیصی برای این موضوع در كنگره آمریكا به تصویب برسد.
معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: روند رو به گسترش علف هرز سنبل آبی و آسیب های ناشی از آن بار دیگر كنگره آمریكا را بر آن داشت تا با مصوبه ای جدید تحت عنوان قانون نابودی كامل علف هرز سنبل آبی به هر وسیله ممكن همچون ساخت قایق و شناورهای مخصوص جمع آوری در سال 1902 برای مبارزه با این تهدید، اقدام كنند.
** شكست نیم قرن تلاش برای كنترل سنبل آبی
باقرزاده كریمی خاطرنشان كرد: اگرچه كنترل سنبل آبی، نقطه شروع كمك بخش دولتی به مدیریت گیاهان هرز آبزی در تاریخ است اما نیم قرن تلاش در كنترل سنبل آبی موجب نابودی آن نشد.
به گفته وی، عدم توانایی در كنترل سنبل آبی منجر شد، كنگره بار دیگر در سال 1959 با افزودن الحاقی جدید به قانون قبلی، مدیریت سنبل آبی را به بخش پدافند غیرعامل ارتش آمریكا واگذار كند.
** سنبل آبی ریشه تروریسم و فقر در آفریقا
باقرزاده با بیان اینكه سراسر قاره آفریقا-اقیانوسیه، پرتغال، فرانسه، بلژیك، چك، مجارستان، هلند، رومانی، اسپانیا، چین، هند، مالزی، بنگلادش، مكزیك و بسیاری نقاط دیگر از جمله مناطق آلوده به این علف هرز آبی هستند، گفت: خسارت ناشی از توسعه روزافزون سنبل آبی در دنیا به حدی است كه برخی از جامعه شناسان ریشه تروریسم و فقر در آفریقا را انتقال این گونه مهاجم غیربومی از آمریكا به آفریقا توسط كارگران می دانند.
وی ادامه داد: انتقال سنبل آبی از آمریكا به آفریقا، به دلیل اقلیم مناسب تر و نبود دشمنان طبیعی منجر به طغیان در زیستگاه جدید شد.
به گفته معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست، جامعه شناسان معتقدند سنبل آبی با هدر دادن آب و ایجاد محدودیت در فعالیت‌های كشاورزی موجب كاهش شدید تولیدات كشاورزی و فقر روزافزون مردم و به تدریج و به طور تاریخی گرایش به گروه‌های خلافكار و تروریستی در آفریقا را موجب شده است.
وی با اشاره به گسترش سریع علف هرز و ممانعت از حركت كشتی ها، حركت علف هرز شناور در اثر سیل و خسارت به الكترو‌پمپ های پمپاژ و كشتی ها، اتلاف حدود 7 تا 10 میلیارد مترمكعب آب رود نیل در سال و پیش بینی كاهش آب آن به یك دهم در مصر، اظهار كرد: وضعیت مشابه و بد‌تری در چندین كشور دیگر آفریقایی هم وجود دارد كه از آن جمله می توان به مهاجرت و آوارگی 900 هزار نفر ماهیگیر در كامرون اشاره كرد.
** سنبل آبی خسارت بارترین علف هرز در هند
باقرزاده افزود: بر اساس گزارش های منتشر شده، در هند نیز سنبل آبی به واسطه شناور بودن ریشه ها و جابه جایی آسان از طریق جریان آب و ورود به شالیزارها باعث خسارت وسیع به مزارع برنج شد تا جایی كه در حال حاضر از نظر اهمیت و خسارت علف های هرز در كشور هند، سنبل آبی و آزولا به ترتیب رتبه اول و چهارم را دارند.
وی اشاره ای به آمار و ارقام منتشر شده در خصوص هزینه های بالای مبارزه با این علف هرز در كشورهای مختلف از سوی دولت ها و مردم به ویژه كشاورزان داشت و ادامه داد: به رغم خسارت های بسیار زیاد سنبل آبی و انجام هزاران تحقیق در صد‌ها مكان برای معرفی راهكاری به منظور بهره‌برداری اقتصادی از سنبل آبی، هیچ نتیجه ای در این خصوص كسب نشد.
وی ضمن یادآوری هم زیستی گیاهان با هم اظهار كرد: اما سنبل آبی به دلیل كارایی بالا در جذب عناصر غذایی و نور كه منجر به تولید زیست توده حجیم و متراكم و كاهش اكسیژن و نور در آب، همچنین ترشح تركیبات آللوپاتیك سمی می شود، نابودی تمام موجودات زنده را رقم می زند.
معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص مكان های پراكنش سنبل آبی، گفت: به جز آب های شور، این علف هرز می تواند در تالاب‌ها، آب بندان‌ها، مصب رودخانه ها، استخر‌ها از جمله استخرهای پرورش ماهی، مانداب های جنگلی، باتلاق‌ها و زیستگاه‌های آبی كم عمق، رودخانه های دارای جریان كند و هر مكان آبی غنی از عناصر غذایی رشد و گسترش یابد.
** عمر 20 تا 30 ساله بذر سنبل آبی
رئیس كمیته ملی كنوانسیون رامسر با بیان اینكه به رغم حمایت اولیه دولت ها برای مقابله با این علف هرز، در حال حاضر حساسیت ها به سنبل آبی كاهش یافته است، اظهار كرد: این در حالی است كه به دلیل قدرت بقاء 20 تا 30 ساله بذر این گونه مهاجم، تدوین برنامه ای جامع و طولانی مدت برای ریشه كنی یا مدیریت این علف هرز ضروری است.
به گفته وی، طراحی یك رویكرد چند بخشی با مشاركت بالاترین سطح سیاسی و اداری دولتی كه اهمیت موضوع را بپذیرند، همچنین برخورداری از برنامه ای كه به وضوح نقش هر بخش دولتی و خصوصی (بهره برداران، شورای شهر و روستا و مردمان بومی) را در مبارزه با سنبل آبی تعیین كند در كنار افزایش آگاهی مردم بومی و ذینفعان در مورد خطرناكی ذاتی آلودگی به سنبل آبی كه مانع رونق تكثیر و خرید و فروش آن به دلیل انتفاع مالی می شود و تجهیز مردم به اقدامات كنترلی مناسب، از جمله توصیه های سازمان خواربار و كشاورزی ملل متحد (FAO) برای برای مدیریت سنبل آبی است.
** 1390 تولد سنبل آبی در ایران
معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص تاریخچه ورود سنبل آبی به ایران با استناد به گزارش رسمی كشور منتشر شده در نشریه رستنی ها ISI، اظهار كرد: سال 1390 برای نخستین بار سنبل آبی در آب بندان عینك رشت مشاهده شد.
وی توضیح داد: وجود سنبل آبی در آب‌بندان عینك رشت اگرچه خساراتی همچون نابودی تمام گیاهان و جانوران از جمله انواع گیاهان آبزی و ماهی، مار، قورباغه و لاك پشت را در پی داشت ولی منجر به كاهش بوی نامطبوع برای ساكنان عینك شد.
باقرزاده، ورود سنبل آبی به پشت سد و گسترش در آب بندان ها و شبكه های آبرسانی شالیزارها را از جمله نگرانی های مهم اعلام كرد و افزود: پیش بینی می شود، به دلیل نقش آب بندان‌ها و شبكه های آبرسانی در زراعت برنج استان و اقتصاد مردم، افزایش هزینه نگهداری و لایروبی برای سازمان آب و مردم از جمله خسارت های آتی سنبل آبی در گیلان باشد.
** سنبل آبی سازگار با اكوسیستم گیلان
وی، سازگاری خوب این گونه با اكوسیستم گیلان و عدم ایجاد محدودیت جدی سرما برای رشد آن را تهدیدی بزرگ دانست كه می تواند منجر به كاهش كارایی كانال های انتقال آب به ویژه در آبیاری تناوبی، استقرار سنبل آبی و اتلاف آب، همچنین افزایش هزینه لایروبی شود.
معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست اضافه كرد: استقرار سنبل آبی در تالاب سبب نابودی اقتصاد منطقه یعنی ماهیگیری و توریسم خواهد شد كه سرانجام مهاجرت مردم حاشیه تالاب های درگیر، همچنین افزایش حاشیه نشینی و سایر آسیب های اجتماعی را به دنبال خواهد داشت.
** مكان های گرمسیر مستعد‌ترین مناطق برای تهاجم سنبل آبی
به گفته وی، تالاب های عینك و ملاسرا به صورت گسترده، انزلی به صورت پراكنده، كیاكلایه لنگرود به صورت لكه ای از جمله مكان های درگیر كنونی و پشت سد سپیدرود، مازندران، گرگان، خوزستان، بوشهر و به طور كلی مناطق گرمسیر كشور به دلیل تابش بیشتر و دمای بالاتر از جمله مستعد‌ترین مناطق كشور برای تهاجم سنبل آبی در آینده هستند.
باقرزاده به روش های پیشنهادی سازمان خواربار و كشاورزی ملل متحد (FAO) برای مبارزه با سنبل آبی اشاره و اظهار كرد: روش های مكانیكی دستی یا ماشینی، شیمیایی با استفاده از علف كش‌ها و بیولوژیكی با بهره گیری از حشرات، قارچ‌ها و موارد مشابه از جمله روش هایی است كه طی این سال ها، كارشناسان فائو در ده ها كشور آفریقا و اقیانوسیه و سایر كشورهای درگیر برای مبارزه با سنبل آبی آموزش داده‌اند.
** ضرورت مبارزه بیولوژیك برای مقابله با آزولا
معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست ضمن تاكید بر این موضوع كه هنوز گسترش علف هرز سنبل آبی در ایران به حدی نرسیده كه بخواهیم وارد مبارزه بیولوژیك شویم، تصریح كرد: اما در حال حاضر روش بیولوژیك برای مقابله با آزولا ضروری است.
وی ادامه داد: بر اساس بررسی‌های اولیه، عوامل بیولوژیك در كشور ما وجود ندارد و البته موفقیت روش كنترل بیولوژیك نسبی است.
به گفته وی استفاده از كنترل مكانیكی نیز محدودیت هایی دارد ولی در حال حاضر بهترین شیوه مقابله با سنبل آبی در ایران است ولی باید روی سایر روش ها نیز تحقیق و بررسی صورت گیرد، در سطح جهانی نوامبر 1902 نقطه آغاز استفاده از علف كش‌ها در اكوسیستم های آبی است ولی این اقدام در ایران باید بعد از بررسی های لازم صورت پذیرد چون محل های گسترش سنبل آبی در كشور اغلب زیستگاه های با ارزش تالابی هستند و
كارایی مبارزه مكانیكی پیش از گل دهی علف هرز است.
معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به حجم وسیع و شدت درگیری با علف هرز سنبل آبی در تالاب عینك رشت، اظهار كرد: مبارزه مكانیكی تا پیش از زمان گلدهی كارایی كافی دارد و پس از آن باید تركیبی از روش های شیمیایی و مكانیكی به كار برد.
وی، مشخص نبودن متولی دولتی آب بندان‌ها در استان گیلان را یكی از چالش های مهم مبارزه با علف هرز سنبل آبی برشمرد و افزود: سازمان خوار و بار و كشاورزی ملل متحد (FAO) در سال 2005 توصیه نامه ای را برای مقابله با این گیاه منتشر كرد كه مدیریت یكپارچه برای اجرای به موقع و روش های تركیبی مقابله با سنبل آبی را اصل ضروری اقدامات دانسته بود.
وی، برخورداری از برنامه پایش مدون، برنامه جامع آگاهی رسانی، آموزش و مشاركت از مرحله شروع و تركیب روش های مكانیكی به جز روش هایی كه سبب قطعه قطعه شدن گیاه شود را از دیگر دستورالعمل های مقابله ای این برنامه اعلام كرد.
** ضرورت وضع قوانین سخت گیرانه برای مقابله با سنبل آبی
رئیس كمیته ملی كنوانسیون رامسر ضمن تاكید بر این نكته كه برای مهار سنبل آبی نیازمند وضع قانونی هستیم كه نابودی علف هرز به هر وسیله ممكن در همه مكان‌ها و ممنوعیت تولید، تكثیر، فروش و انتقال سنبل آبی را مورد حمایت قرار دهد، تصریح كرد: قوانین مصوبه كشور فیجی، استرالیا و آفریقا با بیش از 70 سال قدمت تولید، تكثیر و پرورش سنبل آبی را ممنوع اعلام كرده اند.
معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست خاطرنشان كرد: ضروری است برای مقابله با این گونه مهاجم و خطرناك، قوانینی مشابه قوانین موجود در خصوص مواد مخدر و كشت خشخاش وضع شود زیرا با یك تهدید ملی مواجه هستیم و برای حل آن به پشتوانه ملی نیاز داریم.
وی، تشكیل كمیته ای ملی با حضور نمایندگانی تام الاختیار از سازمان پدافند غیرعامل كشور، وزارت كشور، سازمان حفاظت محیط زیست كشور، سازمان حفظ نباتات استان كشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج كشاورزی، قوه قضائیه، نیروی انتظامی، موسسه تحقیقات برنج كشور، پژوهشكده آبزی‌پروری، شركت آب منطقه ای، آب و فاضلاب، استانداری، اداره كل حفظ نباتات استان گیلان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج كشاورزی را از دیگر اولویت ها و ضرورت های مقابله با این تهدید در گیلان برشمرد.
وی اشاره ای نیز به اقدامات انجام شده در این زمینه داشت و گفت: جمع آوری دستی سنبل آبی از سطح تالاب عینك و تالاب انزلی توسط سازمان های مردم نهاد، استانداری و اداره كل حفاظت محیط زیست گیلان و سایر دستگاه های استان، طراحی و انتشار پوستر آگاهی رسانی، برگزاری جلسه در كمیسیون بهداشت شهرداری رشت، حضور اعضای انجمن عكاسان رشت با هدف پوشش خبری، رایزنی با دانشگاه گیلان برای برگزاری كارگاه های آموزشی و اطلاع رسانی در این زمینه، جمع آوری مكانیزه توسط پیمانكار برگزاری جلسه در تالار گفت و گو در مجتمع عینك همزمان با روز جهانی محیط زیست از جمله این اقدامات است.
باقرزاده با تاكید بر ضرورت ایجاد عزم ملی در این حوزه، تصریح كرد: انجام نشدن به موقع و درست اقدامات مقابله ای می تواند این تهدید ملی را به فاجعه ای ملی تبدیل كند.
علمی 9014**1834
تهران- ایرنا- معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست گفت: به رغم خرید و فروش سنبل آبی به عنوان گیاه زینتی، طبق گزارش برنامه محیط زیست ملل متحد، این گونه مهمترین گیاه مهاجم آبزی دنیا است كه تنوع زیستی دنیا را با خطر مواجه كرده است.
