به گزارش ايرنا، تا سه دهه پيش حدود 50 درصد مردم ايلام به صورت عشايري زندگي مي كردند و اكنون نيز بافت قابل توجهي از تركيب جمعيتي ايلام به زندگي عشايري اختصاص دارد اما بسياري از آداب و رسوم سنتي كه نمايش زيبايي از همبستگي اجتماعي ميان مردم بود از ياد و خاطره ها رفته و با گذر زمان و حركت به سمت مدرنيته بسياري از آنها دچار دگرگوني و تغيير شده اند كه داراي جنبه هاي مثبت و منفي است.
سيورانه، پرسانه، كاسه مسيوره، چمر، دستگيراني و اصطلاحات ديگري از اين قبيل از جمله سنت هاي پسنديده اي در اين استان هستند كه نماد تعاون و همياري بودند اما اكنون شايد بيشتر مردم معاني آنها را ندانند و بايد سراغ آنها را از قديمي تر ها گرفت.
از طرفي بسياري از مردم اين استان خاطره خود سنت هاي ناپسندي از جمله خراشيدن صورت، لغو مراسم هاي عروسي و شادي و سياه پوشان زنان و مردان در عزاي اموات تا چندين سال را نيز در ذهن دارند كه اكنون تا حدود بسيار زيادي به فراموشي سپرده شده است.
طبيعي است كه آداب و رسوم سنتي به عنوان عنصري فرهنگي در گذر زمان و در تقابل با مدرن شدن جامعه دستخوش تغييرات شود و خوب و بد آن كمرنگ شده يا به فراموشي سپرده شود اما مساله اينكه تلاش كنيم در اين مسير تنها عناصر نامطلوب از آداب و رسوم حذف شده و سنت هاي پسنديده حفظ و احيا شوند.
كارشناس و پژوهشگر مردم شناسي استان ايلام با بيان اينكه آداب و رسوم جزو فرهنگ است اما همه فرهنگ نيست، مي گويد: فرهنگ ثابت نيست و تغيير مي كند و تغيير فرهنگ ناشي از تغيير عناصر تشكيل دهنده آن از جمله آداب و رسوم است.
سعداله عزتي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا اظهار كرد: در تغيير فرهنگي عوامل درون و برون فرهنگي و محيط هاي فرا فرهنگي ناشي از مراودات، مبادلات و تماس هاي فرهنگي با جوامع ديگر نقش دارند.
وي با بيان اينكه فرهنگ راكد نيست و تغيير بخشي ذاتي از فرهنگ است و اگر تغيير نكند يعني جامعه مرده است، گفت: با اين وجود تغييرات فرهنگي بايد سمت و سوي توسعه اي داشته باشند به نحوي كه اصالت فرهنگ بومي خدشه دار نشود.
كارشناس و پژوهشگر حوزه مردم شناسي استان ايلام يادآور شد: قوم مداري فرهنگي يعني اينكه در مقابل ورود عناصر خارجي به فرهنگ خودمان به طور كلي مقاومت كنيم.
عزتي افزود: جلوگيري از ورود عناصر نامطلوب فرهنگي به شرطي امكانپذير است كه فرهنگ خود را نيك و برتر دانسته و آن را معياري براي ارزشيابي فرهنگ هاي ديگر قرار دهيم.
وي اضافه كرد: نتيجه مثبت اين رويكرد شكل گيري نوعي تعصب خاص نسبت به فرهنگ خودي در مقابل فرهنگ بيگانه است اما پيامد منفي نيز در پي دارد و مانع از تغيير و توسعه فرهنگي در جامعه مي شود.
كارشناس و پژوهشگر حوزه مردم شناسي استان ايلام گفت: آداب و رسوم به عنوان عنصري از فرهنگ در تمامي عرصه هاي سنت هاي مذهبي، بومي، اجتماعي و فرهنگي از تغيير مستثني نيست و با ورود عنصرهاي فرا فرهنگي به عرصه آداب و رسوم تغيير بديهي است.
عزتي تاكيد كرد: برخي از اين تغييرها چنان ژرف، فراگير و عميق هستند كه منجر به حذف و فراموشي آداب و سنن قديمي از عرصه فرهنگ مي شوند.
وي اظهار كرد: حذف برخي آداب و رسوم نه تنها به فرهنگ ضربه نمي زند بلكه به غناي فرهنگي و از بين رفتن سنت هاي ناپسند منجر مي شود.
وي اضافه كرد: به عنوان مثال در سال هاي گذشته در اين استان رسم بود كه زنان و مردان هنگام فوت يك نفر از اقوام بر روي سر و شانه هاي خود گل مي ماليدند و تا هفت روز زنان اجازه حمام كردن و مردان اجاز تراشيدن ريش نداشتند.
عزتي با بيان اينكه همچنين زنان و مردان صورت خود را خراشيده و تا سال ها لباس سياه بر تن مي كردند، يادآور شد: هم اكنون اين سنت هاي ناپسند از مراسم هاي عزا در اين استان حذف شده است.
وي ادامه داد: يكسري تغييرات فرهنگي باعث شده آداب و رسوم دست و پاگير در مراسم ختم و بزرگداشت اموات حذف شده و به برگزاري چند روز عزا در مساجد و تكيه ها محدود شود.
وي خاطر نشان كرد: همراه با حذف اين سنت هاي ناپسند تعدادي از آداب و رسوم مطلوب كه جنبه تعاون و همدلي با صاحبان عزا را داشت نيز حذف شده و يا بسيار كمرنگ شده است.
كارشناس و پژوهشگر حوزه مردم شناسي استان ايلام گفت: در گذشته اقوام و همسايگان كارهاي بر زمين مانده صاحبان عزا را انجام مي دادند اما اكنون زندگي ماشيني باعث شده كه روابط عاطفي ناشي از تعاون و همياري در مراسم هاي عزا از بين برود.
عزتي اظهار كرد: پرسانه (كمك مالي اقوام به صاحبان عزا) يكي ديگر از رسوم و سنت هاي پسنديده اي است كه در گذشته در اين استان رايج بوده اما اكنون بسيار كمرنگ شده است.
وي يادآور شد: در مراسم هاي عروسي نيز رسم (سيورانه) رايج بود كه كاركرد آن كمك مالي به تازه عروس و داماد بود كه اكنون اين رسم به پاتختي تغيير نام يافته و كاركردهاي فرهنگي نامناسبي ديگري از جمله فخر فروشي نيز به آن اضافه شده است.
وي گفت: وليمه دادن در عروسي نيز يكي از آداب و رسومي است كه بسيار مورد تاكيد دين مبين اسلام است اما اكنون در اين استان بسيار كمرنگ شده است.
كارشناس و پژوهشگر حوزه مردم شناسي استان ايلام افزود: وليمه علاوه بر اينكه سنت حسنه اسلامي است داراي كاركرد انسجام و وحدت بين اقوام عروس و داماد نيز هست كه هم اكنون به فراموشي سپرده شده است.
عزتي تاكيد كرد: نقش پدر و مادر در ازدواج فرزندان اكنون بسيار كمرنگ شده و به توافق دختر و پسر در محيط كار، تحصيل و كوچه و خيابان يا فضاهاي مجازي محدود شده است.
وي يادآور شد: در گذشته نظر و خواست پدر و مادر بسيار تعيين كننده بود به همين دليل ازدواج ها پايدار و طلاق بسيار كم بوده و عشق و محبت راستين بود و اصولا پديده اي بنام طلاق عاطفي وجود نداشت.
وي افزود: علاوه بر مراسم هاي عروسي و عزا سنت هاي پسنديده متعددي در گذشته در اين استان رايج بوده كه اكنون به دست فراموشي سپرده شده است از جمله اينكه اول بهار گله داران و دامداران اولين محصولات لبني و دامي خود را به منظور افزايش بركت در طول سال به خانواده هاي غيردامدار مي دادند.
عزتي اضافه كرد: كاسه مسيور (كاسه حاوي غذاي داغ) نيز يكي از سنت هاي قديمي مردم استان ايلام است كه افراد از غذاهاي پخته شده خود كاسه اي را به همسايه ها مي دادند كه اكنون بسيار كمرنگ و در جاهايي به طور كامل حذف شده است.
كارشناس و پژوهشگر حوزه مردم شناسي استان ايلام گفت: راهكار اصلي حفظ سنت هاي پسنديده اين است كه خود مردم و خانواده نسبت به ارزش و اهميت اين آداب و حفظ و احياي آنها توجه ويژه داشته باشند.
عزتي اظهار كرد: نقش و جايگاه اين سنت ها در حفظ شادابي و نشاط جامعه و ايجاد اتحاد و همدلي بين مردم بسيار حائز اهميت است و بايد در منابع و متون آموزشي رسمي از جمله مدرسه و دانشگاه گنجانده شود.
وي تاكيد كرد: خواص و نخبگان و تمامي كسانيكه دغدغه حفظ سنت هاي پسنديده را دارند در اين زمينه بسيار تاثيرگذار هستند و بايد وارد ميدان شوند.
6032/9002
ايلام - ايرنا - استان ايلام با پيشينه غني و طولاني از زندگي ايلي و عشايري داراي آداب و رسوم سنتي متعددي در زمينه هاي مذهبي، ديني، عروسي و عزاست كه بسياري از آنها هم اكنون زير غبار سال ها به فراموشي سپرده شده و يا بسيار كمرنگ شده است.