«سیدمحمدحسین بهجت تبریزی» مشهور به شهریار سال 1285 در روستای «خوشگناب» تبریز چشم به جهان گشود. در خردسالی در مكتبخانه زادگاهش، قرآن، گلستان سعدی و دیوان حافظ را آموخت.
شهریار از خردسالی استعداد شگرفی در شعر و ادب داشت و به سرودن شعرهایی به زبان آذری و فارسی پرداخت. وی همزمان با سرودن شعر، به آموختن زبان فرانسه، علوم دینی و خوشنویسی همت گماشت. شهریار كه لحظه های زندگی خود را با سرودن شعرهایی ناب ثبت می كرد، توانست نظر بسیاری از ادیبان آن روزگار را جلب كند و بدین گونه سروده هایش در سیزده سالگی با تخلص «بهجت» در مجله ادب انتشار یافت.
وی پس از پایان دوره راهنمایی در تبریز، برای ادامه تحصیل راهی تهران و وارد مدرسه ی دارالفنون شد. این شاعر برجسته از همان ابتدای ورود به تهران با «ابوالحسن صبا» هنرمند برجسته موسیقی دیدار كرد و نواختن سه تار و مشقِ ردیف های سازی موسیقی ایرانی را از او آموخت. پس از دریافت دیپلم، در رشته پزشكی تحصیلاتش را دنبال كرد اما در سال پایانی تحصیل، این رشته را ناتمام رها كرد. پس از آن به استخدام دولت درآمد و روزگار گذراند.
از جمله آثار وی می توان به «دیوان اشعار» و منظومه آذری «حیدر بابایه سلام» اشاره كرد كه به عنوان یك شاهكار ادبی مورد توجه ادب دوستان قرار گرفته است. از این اثر تاكنون چند ترجمه به زبان فارسی و ترجمه های زیاد به زبان های زنده دنیا انجام شده است.
سرانجام شهریار در بیست و هفتم شهریور 1367 هجری خورشیدی درگذشت. پیكر وی را در «مقبره الشعرا» تبریز به خاك سپردند. سالروز در گذشت این شاعر مردمی را در تقویم رسمی كشور، روز شعر و ادب فارسی نام گذاری كردند.
***سبك و درونمایه شعری
یكی از ویژگی های برجسته شعر شهریار بیان ساده، روان و جاذبه كلام است. او در كنار سادگی و لطافت شعر، با كاربرد واژه های عامیانه در شعرهایش، تصویرهای زیبایی را خلق كرد. به عبارت دیگر شهریار با روح حساس و قریحه سرشار شاعرانه ای كه داشت، عواطف، تخیل و اندیشه های خود را به زبان مردم به شعر بازگو كرد. از این رو شعر او برای همگان قابل فهم و اثرگذار بود.
شهریار بیش از 28 هزار بیت شعر به زبان فارسی و سه هزار بیت به زبان آذری دارد. در سراسر اشعار وی احساسی شاعرانه موج می زند كه بر بال تخیلی پوینده و آفریننده در پرواز است.
شهریار در سرودن انواع گونه های شعر فارسی مانند قصیده، مثنوی، غزل، قطعه، رباعی و شعر نوِ نیمایی تبحر داشت. وی بیشتر از دیگر گونه‌های شعری در غزل سرآمد است؛ از جمله غزل‌های معروف او می‌توان به «علی ای همای رحمت» و «آمدی جانم به قربانت» اشاره كرد.
علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را/ كه به ماسوا فكندی همه سایه‌ی هما را
دل اگر خداشناسی همه در رخ علی بین/ به علی شناختم به خدا قسم خدا را
به خدا كه در دو عالم اثر از فنا نماند/ چو علی گرفته باشد سر چشمه‌ی بقا را
مگر ای سحاب رحمت تو بباری ارنه دوزخ/ به شرار قهر سوزد همه جان ماسوا را
برو ای گدای مسكین در خانه‌ی علی زن/ كه نگین پادشاهی دهد از كرم گدا را
بجز از علی كه گوید به پسر كه قاتل من/ چو اسیر تست اكنون به اسیر كن مدارا
بجز از علی كه آرد پسری ابوالعجائب/ كه علم كند به عالم شهدای كربلا را
نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت/ متحیرم چه نامم شه ملك لافتی را
***شهریار و مكتب رمانتیسم
تاریخ هنر و ادب اروپا در سال های نخستین سدهِ نوزدهم، شاهد ظهور مكتب ادبی نوینی با عنوان رمانتیسم بود. این مكتب ادبی نوظهور به سرعت توانست ادبیات ملل دیگر جهان را هم تحت تاثیر قرار دهد.
رمانتیسم اصطلاحی است كه تعریف چندان دقیقی در مورد آن ارایه نشده است. از ویژگی های آن می توان به تخیل ، احساس گرایی و تصویر سازی اشاره كرد.
شهریار از جمله شاعرانی است كه سعی كرد اندیشه های رمانتیكی را در ادبیات سرزمین خویش بارور سازد. آثار وی به حق آیینه تمام نمای لطیف ترین مضامین و مفاهیم رمانتیكی است.(1)
در واقع شهریار در شعرهایش به صحنه آرایی و فضاسـازی رمانتیـك تاكیـد ویژه ای داشت. او از این نوع صحنه آرایی به «نقاشی و تابلوسازی» تعبیر می كـرد و معتقـد بود كه در ادبیات گذشته ما این گونه تصویر سازی سابقه نداشته است. منظور او از تصویر سازی نیز ارایه تصویری كم و بیش دقیق از منظره و موضوعی اسـت كـه شاعر درصدد توصیف و بیان آن است. بـه اعتقـاد او تفـاوت صحنه آرایی و تابلوسازی رمانتیك با شعر كلاسیك در آن است كه توجه نقاشـی و تصـویرگری كلاسیك منحصر به نقطه مورد نظر است و به اطراف و جوانب آن كاری ندارد. حـال آن كـه در رمانتیسم همه جوانب در نظر گرفته می شود و نقطه مـورد توجه با برجستگی خاص بـه تصویر در می آید.(2)
یكی از ویژگی های رمانتیسم در راستای نقد تمدن و نكوهش نمودهای آن است كه در زندگی پرتصنع شهری به جلوه درمی آید. در واقع رمانتیسم منادی بازگشت به طبیعت و زندگی ساده و بی آلایـش روسـتایی و شـبانی است. این رویكرد ویـژه بـه طبیعـت، آثـار رمانتیـك را از توصـیف هـای ستایشگرایانه طبیعت و مناظر پرنقش و نگار و بكر آن سرشـار كـرده اسـت. در شعر شهریار ایـن ویژگـی بـه صـورت آشكاری جلـوه گـر اسـت. از این رو در كنار توجهِ درونگرایانه و همدلانه از طبیعت و عناصـر آن در بسـیاری از سـروده هـایش، در صحنه آرایی ها و صور خیال نیز، عناصر طبیعت سهم چشـمگیری دارد.(3)
***نقد و بررسی
شهریار یك شاعر فطری است؛ شاعری انساندوست كه به كرامت انسان اعتقاد دارد. او در طول سال ها زندگی ارزشمندِ خویش توانست محتوا و زبان را با هم پیوندی عمیق دهد و خاستگاه عاطفی شعر را پیدا كند.
به باور بیشتر منتقدان، تازگی مضمون، بهره بردن از صور خیال و سادگی شعرهایش او را از بسیاری شاعران معاصر متمایز كرده است.
«شهریار نعمتی» مدرس و پژوهشگر بر این باور است كه شهریار بزرگ‌ترین نماینده مكتب رمانتیسم در شعر ایران است و اثبات آن در تاثیری كه بر شعرای پس از خود گذارده مشهود است.(4)
«شفیعی كدكنی» ادیب و شاعر برجسته معاصر معتقد است كه شهریار به طور ذاتی رمانتیك بود، پس نیازی به خواندن بیانیه مكتب رمانتیسم نداشت. او همه عمر در «خیال» زیست و با «تخیل» شاعرانه خویش، ما را به فضاهایی برد كه دیگر شاعران هم عصر او، با آن فضاها بیگانه بودند.(5)
*پی نوشت ها:
1- غیبی، عبدالاحد، پورمحمود، رباب، «بررسی تطبیقی مضامین رمانتیسم در اشعار ابراهیم ناجی و محمد حسین شهریار»، فصلنامه لسان مبین (پژوهش ادب عربی)، سال دوم، دوره جدید، شماره چهارم، تابستان 1390، ص123
2- صدری نیا، باقر، «جلوه های رمانتیسم در شعر شهریار»، نشریه دانشكده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، پاییز 1382، ص140
3- همان
4-«شهریار» بزرگ‌ترین نماینده مكتب رمانتیسم در شعر ایران است»، تارنمای خبرگزاری مهر
5- شفیعی كدكنی، محمدرضا، «شهریار و مكتب رمانتیسم»، روزنامه اطلاعات، دوشنبه ۳۱ شهریور ۱۳۹۳
*گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**458**9279
تهران- ایرنا- «شهریار» از برجسته ترین شاعران معاصر است كه قطعه هایی ماندگار، بی بدیل و سرشار از احساس و تخیل را در زمینه های گوناگون اجتماعی، تاریخی و مذهبی سروده است. وی را از سرآمدان غزل معاصر می دانند كه توانست جانی دوباره به كالبد این قالب شعری بدمد.
