ریزگردها آب و خاك و حیات را به مخاطره افكنده اند /درنگ جایز نیست

این نقش از یكسو متاثر از میزان تخریبی است كه از ریزگردها بر عرصه های طبیعی عارض گشته و از طرفی ناشی از اهمیت محوری طرح های مقابله و پیشگیرانه جویانه حوزه منابع طبیعی برای مهار این بحران است.
براساس این مبنا خبرنگار ایرنا گفت وگو تشریحی با مدیركل اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام انجام داده است كه متن زیر به عنوان ماحصل آن ارائه می شود:
رضا احمدی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار كرد: موضوع ریزگردها مبحث مهم و تاثیرگذاری است چرا كه سلامت جمعیت انسانی، جانوری و گیاهی را درمعرض آسیب قرار داده و برای حفظ طبیعت درنگ یك ساعته هم جایز نیست.
وی اقدام های سازنده و اصلی برای مقابله با ریزگردهای غرب كشور باید در كانون و منشا ریزگردها كه عمدتا در بیابان های عراق است صورت بگیرد كه این اقدام های زیست محیطی و مقابله با ریزگردها با توجه به وضعیت عراق جزء اولویت های این كشور نیست.
وی یادآور شد: بروز ریزگردها حاصل تغییرات اقلیمی و جغرافیایی، روند فزاینده بیابانی شدن كره زمین، كمبود منابع آبی، كاهش آبهای زیرزمینی، گرم تر شدن هوای زمین در تسریع ایجاد ریزگردها تاثیرگذاری مستقم دارد.
وی با بیان اینكه شكل گیری ریزگردها دارای سه فرایند برداشت، حمل و رسوب یا ترسیب ریزگردها است، گفت: مرحله برداشت ریزگردها از كانون شكل گیری توسط باد حمل و به دیگرمناطق منتقل می شود و در مقصد رسوب می كند.
*** اداره كل منابع طبیعی استان ایلام پیشانی مقابله با ریزگردها است
** احمدی با بیان اینكه در سریع ترین زمان ممكن باید تیم های كارشناسی وعملیاتی با تامین اعتبارات لازم برای مقابله با ریزگردها و كاهش اثرات آن وارد عمل شوند، تاكید كرد: برای مقابله و كنترل ریزگردها دستگاه ها و نهادهای متعددی دخیل هستند و در این میان اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مهمترین دستگاه اجرایی در این زمینه است كه اقدام های موثری را در این راستا انجام داده و این روند همچنان ادامه دارد.
وی اظهار كرد: اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام به عنوان یكی از دستگاه های متولی مبارزه با ریزگردها با وجود كمبود منابع مالی و اعتبارات تلاش ها و اقدام های موثر زیادی را در حوزه استان ایلام برای ترسیب و مقابله با گرد و غبار انجام داده است.
مدیر كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام افزود: از سال 87 كه استان ایلام مورد هجوم جدی و مداوم ریزگردها قرار گرفت تاكنون این اداره كل بالغ بر 20 هزار هكتار عملیات اجرایی جنگل كاری، تولید نهال های مقاوم (به ویژه درختان پهن برگ ) در خصوص رسوب ریزگردها انجام داده است.
وی با اعلام اینكه تمام این اقدامات در داخل استان انجام گرفته، تاكید كرد: از سال 87 تاكنون كه ریزگردها به طور جدی استان ایلام و دیگر نقاط كشور را درگیر كرده هیچ اقدامات پیشگیرانه ای در كانون تشكیل ریزگردها یا محل برداشت آن واقع در كشور عراق صورت نگرفته و تمام فعالیت های مقابله ای در حوزه داخلی بوده است.

*** كانون های بیابان زای داخلی مستعد تولید گرد و غبار باید احیا شوند
** وی با اشاره به كانون های بیابان زای استان یادآور شد: 145هزار هكتار كانون بیابانی در شهرستان دهلران قرار دارد كه تاكنون از این میزان 30 هزار هكتار آن در قالب مبارزه با بیابان زایی مورد نهال كاری وایجاد پوشش گیاهی قرار گرفته است.
وی افزود: وجود شن های روان در مناطق بیابانی كه درحالت كلی تهدیدی جدی برای امنیت روستاها محسوب می شود اما در استان ایلام كانون های بیابانی دارای شن های روان با استفاده از كاشت درختان مقاوم در برابر گرماو كم آبی محصور شده است و این پوشش گیاهی امنیت روستاها در برابر شن های روان را تامین كرده است.
احمدی عنوان كرد: هم اكنون در دهلران كه عمده بیابان های استان در این منطقه وجود دارد به مدد جنگل كاری های انجام گرفته توسط اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مردم این ناحیه اقدام به زراعت و كشت و كار كرده اند و اثرات ریزگردها نیز روند كندی دارد.
وی به اقدامات این اداره كل در زمینه آبخیزداری اشاره كرد و گفت: از سال 87 تاكنون 500 هزار هكتاراز نقاط مختلف مستعد بروز ریزگردها برای كاهش آثار این پدیده و برای اجرای طرح های آبخیزداری در دست مطالعه است كه تاكنون از این میزان در 250 هزار هكتار از نقاط استان طرح های آبخیزداری چون تورگینس، پخش سیلاب، بانگت كاری، پی تینگ همراه با بذركاری اجرایی شده است.

*** خانه از پای بست ویران است *** اقدام های داخلی برای مقابله با ریزگردها به تنهایی كافی نیست
** مجری طرح احیای جنگل های زاگرس تاكید كرد: هرچند در استان ایلام و دیگر استان های درگیر اقدام های پیشگیرانه در این زمینه صورت گرفته اما با این وجود حجم بالای برداشت ریزگردها در بیابان های عراق زیاد است و این طرح ها جوابگوی مقابله با این میزان ریزگرد نیست و باید اقدام های موثر در كشور عراق صورت بگیرد كه تاكنون اقدام خاصی از طرف دولت این كشور در این حوزه انجام نشده است.
احمدی یادآور شد: هم اكنون در نهالستان های مناطق گرمسیری استان ایلام متعلق به اداره كل منابع طبیعی نهال هایی مقاوم به شوری، گرما و كم آبی تولید می شود كه این اداره كل با همكاری بخش خصوصی این آمادگی كامل را دارد كه در صورت هماهنگی های لازم از سوی مسئولان دولتی ایران و عراق این نهال ها به كشور عراق حمل و در مناطق بیابانی ریزگرد زای این كشور كاشت شود.
وی افزود: این نهال ها در صورت ایجاد هماهنگی با بكارگیری دانش و فناوری روز دنیا وبا استفاده از توان كارشناسی نیروی انسانی این اداره كل و بخش خصوصی استان ایلام اراضی بیابانی و كانون های ایجاد ریزگردها در كشور عراق تثبیت و این مناطق بحران زا با كاشت نهال های مقاوم به گرما و كم آبی احیا شود.
وی با تاكید بر اینكه در كشورهای سوریه و عراق با توجه به شرایط خاصی كه دارند و ناامنی در مناطقی كه كانون ریزگردها است، گفت: برنامه های زیست محیطی در اولویت این كشورها نیست و فعالیت های پیشگیرانه داخلی به تنهایی كفایت نمی كند.
احمدی گفت: یكی دیگر از مواردی كه باید در نظر گرفته شود وجود سدهای متعدد و بزرگی است كه توسط كشور تركیه در بالادست رودخانه های دجله و فرات دراین كشوراحداث شده و حق آبه این روان آبها در عراق كاهش یافته و به تدریج باعث خشك شدن اراضی پایین دستی این رودخانه ها و بیابانی و سبك شدن خاك این مناطق در كشورعراق و شكل گیری ریزگردها شده است.

*** حیات گیاهی قربانی اصلی و بی دفاع ریزگردها شده اند
** احمدی در باره تاثیرریزگردها بر پوشش جنگلی توضیح داد: حیات گیاهی به علت ساختار آنها برخلاف دیگر موجودات زنده توان فرار و حركت از دست ریزگردها را نداشته و به طور مداوم در معرض هجوم گرد و غبار قرار دارد و به واقع حیات گیاهی آسیب پذیرترین موجودات زنده در برابر این پدیده مخرب هستند.
وی تاكید كرد: حیات درختان جنگلی در فضایی مملو از ریزگردها به علت اینكه این موجودات زنده قادربه حركت و مهاجرت به نقاط سالم و هوای پاك ندارند باعث مرگ تدریجی آنها می شود و سطح آسیب پذیری و استرسشان درمقابل انواع امراض و آفات را افزایش می دهد.
احمدی با بیان اینكه در میزان بالا و غلظت زیاد ریزگردها خسارت های سنگینی را به پوشش گیاهی منطقه زاگرس به ویژه درختان بلوط وارد ساخت، اظهار كرد: هردرخت بلوط در حالت عادی تنها توان جذب و ترسیب 100میكروگرم در متر مربع ذرات معلق در هوا و ریزگردها را دارد و یك هكتار جنگل می تواند 68 تن گرد و غبار را در خود جای دهد.
وی افزود: در حالی كه ریزگردها در مقیاس فعلی به صورت تن بر مربع به منطقه رویشی زاگرس وارد می شود و درختان توان جذب این مقدار زیاد گرد و غبار را ندارند و همین امر موجب كاهش قدرت ژنتیكی و خشكیدگی برگ و مرگ تدریجی این موجودات زنده بی دفاع می شود.
وی توضیح داد: برگ درختان دارای روزنه ها و منافذ بسیار ریزی است كه عمل فتوسنتز و جذب رطوب و مواد ریزمعلق در هوا را انجام می دهد كه با ورود مقادیرزیاد گرد و غبار راه این منفذها بسته و از عمل فتوسنتز برگ درخت كاسته و همین امر خشك شدن آن را در پی دارد.
مجری طرح احیای جنگل های زاگرس یادآور شد: اما در استان ایلام كه در واقع پیشانی و ورودی اصلی ریزگردها به كشور بوده پوشش جنگلی به ویژه درختان بلوط این استان در معرض آسیب بسیارجدی در برابر گرد و غبار غلیظ قرار گرفت به گونه ای كه 60 هزار هكتار از مناطق جنگلی استان دچار خشكیدگی مفرط شد.
وی گفت: بین 10 تا 11 درصد درختان بلوط استان ایلام به شدت خشك شدند و خشكیدگی سایر گونه های مختلف درختی نظیر زالزالك نیز قابل توجه است چرا كه ریزگردها با مسدود كردن روزنه های این درختان باعث كاهش تولید و فعالیت متابولیسمی آنها می شود.
مجری طرح احیای جنگل های زاگرس جنگل زدایی، خشكیدگی درختان و بروز انواع آفات درختی (سوسك چوب خوار یا بیماری ذغالی) و نیز شكل گیری ریزگردها را حاصل به هم خوردن تعادل اكوسیستم طبیعت به علت اقدام های عامل انسانی، كاهش نزولات جوی، افزایش دمای هوا و انقراض یا مهاجرت برخی وحوش و پرندگان به عنوان كنترل كننده های طبیعی ... دانست.
وی تاكید كرد: آدمی در مقابل تخریب عرصه های طبیعی برای توسعه صنعت یا كشاورزی باید چندین برابر تخریب را نهال كاری كند تا توازن و تعادل طبیعت حفظ شود چرا كه احیای مناطق تخریبی توسط خود طبیعت به سال های متمادی نیاز دارد و بی توجهی به بازسازی طبیعت و جنگل بیابان های خشك و غبارآفرین را در پی دارد.

*** تداوم ریزگردها خشكیدگی درختان و افزایش بیابان ها را در پی دارد
** وی با اشاره به حضور گاه وبیگاه ریزگردها درهوای استان تاكید كرد: اگراین روند ادامه یابد به تدریج درختان و پوشش گیاهی استان به علت توسعه خشكیدگی از بین رفته و به مرور مراتع و جنگل ها جای خود را به بیابان داده و همین امر موجب تسریع در روند بیابان زایی استان می شود.
احمدی متذكر شد: جنگل های زاگرسی ارزشی مهم همچون منابع غنی نفت و گاز و دریاچه اورمیه دارند كه اگر اكنون به وضعیت حاد آنها رسیدگی و توجه نشود به تدریج همین مناطق جنگلی به نقاطی بحرانی و تهدیدی جدی برای استان و حتی كشور تبدیل می شود.
وی یادآور شد: هم مرزی 420 كیلومتری با كشور عراق و همجواری با استان خوزستان كه دارای كانون های بیابانی تولید كننده گرد وغبار داخلی است استان ایلام را در معرض ریزگردهای عربی و داخلی قرار داده و بی شك تداوم این روند تا 10 سال آینده حیات جنگلی استان را با مخاطره جدی مواجه كرده كه به نابودی حیات گیاهی استان ایلام می انجامد.
*** اقدام های مقابله ای منابع طبیعی استان مستلزم تامین اعتبار است
** وی در باره اعتبارات تخصیصی استان به مقابله با ریزگردها اشاره و اظهاركرد: هیچ گونه اعتبار خاصی از سوی سازمان جنگل ها و استان برای مبحث ریزگردها و اقدام های صورت گرفته اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری در این زمینه تخصیص نیافته است.
به گفته احمدی اعتبارات اقدام های صورت گرفته در بخش ریزگردها از منابع داخلی این اداره كل تامین شده و سعی ما بر این است كه با اتخاذ تدابیر موثر این منابع مالی محدود را برای ادامه فعالیت های پیشگیرانه از ریزگردها مدیریت كنیم.
وی از آنجا كه كشورایران از لحاظ اقلیم جغرافیایی جزء مناطق گرم و خشك و بیابانی و با پوشش اندك جنگلی و مرتعی با روند افزایشی بیابان زایی است ، گفت: دولت برای كاهش این پدیده مخرب باید اقدام به توسعه پوشش جنگلی و تثبیت خاك های بیابانی و محصور كردن این اراضی با كاشت نهال مقاوم كند.
وی یادآور شد: برای مقابله با بیابان زایی و كاهش اثرات مخرب این پدیده باید بین 30 تا 60 درصد اراضی كشور جنگل كاری شود در حالیكه روند كاهش پوشش جنگلی و جنگل زدایی در كشور بسیار پیش رونده است.

*** توصیه ها و پیشنهاد های آقای مدیركل
وی راه علاج مقابله داخلی با ریزگردها و نیز بیابان زایی را افزایش جنگل و نهال كاری و اجرای طرح های آبخیزداری برشمرد و خواستار تزریق اعتبارات ویژه و تعیین ردیف بودجه معین برای این حوزه شد و یادآوری كرد: در سطح بین الملل نیز مجامع جهانی باید با همراهی و همكاری جدی كشورهای درگیر با مساله ریزگردها با این پدیده مخرب كه سلامت تمام موجودات زنده به ویژه انسان را به خطر می اندازد مقابله كنند.
به گفته مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام اقدام هایی چون مالچ پاشی، بادشكن زنده و غیر زنده و برنامه هایی از این دست می تواند تا حدودی موثر باشد اما باید با اجرای عملیات تخصیص اعتبار و فرایند آبخیزداری و كاشت درخت به مقابله واقعی و عینی با این پدیده رفت.
به توصیه مجری طرح احیای جنگل های زاگرس استفاده از نیروی انسانی ماهر، با دانش و باتجربه در عرصه ها نسبت به ایجاد پوشش گیاهی و كاشت نهال با استفاده از گونه های مقاوم در برابر گرما، شوری و كم آبی كه موجب سنگین شدن دانه های خاك و افزایش رطوبت در مناطق بیابانی و مستعد بروز ریزگرد برای پیشگیری ومقابله با این پدیده مخرب موثر است.
وی افزود: اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری به عنوان متولی اصلی برای پیشگیری و مقابله با ریزگردها و یا كند كردن اثرات آن باید برنامه ها و فعالیت های آبخیزداری، تثبیت خاك، چنگل كاری و... انجام شود كه این اقدام ها نیازمند اعتبارات كلان است.
بر اساس گزارش های اداره كل حفاظت محیط زیست استان ایلام تاكنون 39 روز آلودگی ناشی از گرد و غبار را پشت سر گذاشته است.
7172/6034