ازدواج آسمانی امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س)؛ نماد ساده زیستی و همدلی

فریضه ازدواج نه تنها در دین اسلام كه در دین های دیگر نیز مورد ستایش قرار گرفته است و كمتر مسلمانی را می توان مشاهده كرد كه این حدیث پیامبر اسلام(ص) «ازدواج سنت من است پس هر كه از سنت من روی بر گرداند از من نیست.»را نشنیده باشد.
پیامبر اسلام(ص) خودشان نیز تلاش كردند، نه در سطح شعار بلكه در عرصه عمل نیز این سنت نیكو را گرامی دارند و با پیوند یگانه دختر خود با حضرت علی(ع) الگویی شایسته برای ازدواج امت خود به یادگار بگذارند. فاطمه(س) دختر پیامبر اسلام(ع) و از اصیل ترین خانواده های طایفه قریش به شمار می رفتند و این بانوی نمونه به «ام ابیها» مشهور و در همه حال یار و همدم پدر بزرگوار بودند و در كمالات اخلاقی و معنویات در عالی ترین مرتبه انسانیت قرار داشتند.
حال این بانوی بزرگ جهان اسلام با شخصیتی ازدواج می كنند كه از تمام دارایی های دنیا تنها یك شمشیر، زره و شتر در اختیار دارد. آنچه برای فاطمه(س) و پدر مهم است نه دارایی بلكه هم ترازی در ایمان و تقوا است؛ شرایطی كه علی(ع) در حد كمال از آن بهره برده بود. علی(ع) به دستور پیامبر(ص) با فروختن زره (پیراهن جنگی) خود توانست 500 درهم به دست آورد و مهریه همسر خود را پرداخت كند؛ مهریه ای اندك و ناچیز برای یكی از ماندگارترین پیوندهای تاریخ، بی شك بدون حكمت نیست.
با چنین پیوند ساده اما مستحكمی فرزندان پاكی همچون امام حسن(ع)، امام حسین(ع) و سپس دیگر امامان معصوم(علیهم السلام) پا به عرصه گیتی گذاشتند و هر یك با ماموریت خود در تاریخ جاودانه شدند.
بی تردید پیوند زناشویی هر چه به این الگوی موفق تاریخی نزدیگ تر باشد از گزند مصون خواهد ماند و دور شدن از آن می تواند به گسست و فروپاشی بنیان خانواده بیانجامد. اهمیت الگوگیری از ازدواج علی(ع) و فاطمه(س) با هدف تحكیم كانون خانواده سبب شد تا سالروز ازدواج آنها را به عنوان «روز ازدواج» نامگذاری كنند.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی به مناسبت سالروز ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) با «حجت الاسلام محمدباقر نادم» پژوهشگر امور دینی و معاون پژوهش و مطالعات راهبردی موسسه سیره شهدا به گفت وگو پرداخته است.

- در ادامه متن این گفت و گو را می خوانیم:
**ایرنا: ازدواج امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) در چه شرایطی و چگونه انجام گرفت؟
***حجت الاسلام نادم: پیوند آسمانی امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) درحالی انجام گرفت كه حضرت فاطمه(س) خواستگارهای فراوانی داشت و بیشتر آنها از سرشناسان و ثروتمندان زمان خود بودند، اما با پیشنهاد حضرت رسول(ص) دختر بزرگوار ایشان(س) تنها به حضرت علی(ع) پاسخ مثبت داد و میان دنیا و جاذبه هایش، با خدا و آخرت معامله كردند.
**ایرنا: چگونه جوانان امروزی می توانند با الگو قرار دادن زندگی شایسته حضرت علی(ع) و فاطمه(س) ازدواج موفقی را تجربه كنند؟
***حجت الاسلام نادم: موفقیت و خوشبختی در زندگی به تفاهم همه جانبه میان زوج ها بستگی دارد كه در دین از آن به «هم كفو بودن» تعبیر شده است. برخی به اشتباه این همسانی و كفویت را فقط در همدلی می دانند در حالی كه همدلی و علاقه و عادت به هم، در زندگی همه موجودات به صورت غریزی و جود دارد و آن چه از همدلی مهم تر است، همانا همدلی است. یعنی همسانی و كفویت درون و سرشت انسانی زوجین كه موجب مدارا و تفاهم همه جانبه در زندگی می شود.
**ایرنا: ساده زیستی و درك طرف مقابل با الگوگیری از زندگی حضرت علی(ع) و فاطمه(س) چه تاثیری می تواند بر زندگی های زوج های امروزی بر جای گذارد؟
***حجت الاسلام نادم: به یقین تشریفات،‌ همانند تارهای عنكبوت است هر چه بیشتر باشد انسان را گرفتارتر می‌كند و به جان انسان قید و بند می زند، تا جایی كه او را خفه می‌كند و هستی اش را تباه می سازد. این محدودیت ها هر چه كمتر باشد، انسان راحت تر زندگی می كند. متاسفانه رشد فزاینده عوامل قدرت و ثروت و ترویج مصرف گرایی در عصر حاضر، خطر روی آوردن به زندگی تجملاتی و فرو رفتن در مرداب دنیا و گرفتار شدن در گرداب قرض و بدهكاری را افزایش داده است.
پیامبر گرامی اسلام(ص)، ازدواج دخترش را به ساده ترین و راحت ترین شیوه انجام دادند تا برای همه جوانانی كه در آستانه زندگی مشترك هستند، سرمشق نیكویی باقی بماند. چه زیباست كه جوانان، خانه گلی و ساده حضرت علی(ع) را كه امیر مؤمنان و فاطمه زهرا (س) كه سرور زنان تاریخ بشریت است با كاخ های سر به فلك كشیده مقایسه كنند و ببینند كدام بهتر و محبوب تر است؟ به یقین امروز موثرترین راهكار برای حل مشكل مالی و اقتصادی ازدواج، كم كردن تشریفات، خرج های اضافی، قناعت و رضایت دو طرف به یك زندگی ساده در حد ضرورت های اولیه زندگی به شمار می رود.
**ایرنا: برخورد پیامبر(ص) با حضرت علی(ع) به عنوان فردی كه حتی هزینه پرداخت جهیزیه را نداشت، چه تاثیری بر رفتار والدین برای انجام دادن ازدواجی راحت و آسان دارد؟
***حجت الاسلام نادم: بی تردید هیچ پدر و مادری نیست كه به دنبال خوشبختی فرزندان خود نباشد و اگر از آنها سوال كنید، خواهند گفت كه بالاترین آرزوی آنها خوشبختی و سعادت فرزندانشان است كه ثمره و حاصل زندگی آنها محسوب می شوند. از طرفی بهترین الگو برای سعادت و موفقیت ما مسلمانان و شیعیان، سیره و زندگی اهل بیت(ع) و سفارش های نورانی آنان به شمار می رود كه همواره ما را به ساده زیستی، رهایی از دل بستگی به دنیا، نداشتن تجملات و تشریفات زاید زندگی سفارش می كنند، پس بجاست كه والدین با الهام از داستان ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) نگاه و بینش خود را نسبت به مقوله ازدواج عوض كنند و با نگاهی بی پیرایه و آسمانی به این سنت آسمانی بنگرند. آنگاه دیگر قناعت و ساده زیست را بی كلاسی و تحجر نمی انگارند و فرار از تجمل و اسراف برایشان یك هدف مقدس و حركتی مجاهدانه جلوه می كند و می توانند یك مراسم آسان و پرمعنویت را جایگزین جشن های سنگین، سخت و پرهزینه كنند. فقط باید نگاه خانواده ها تبدیل شود به اینكه نخست، ساده زیستی منافاتی با آراستگی ندارد، شاید بعضی این تصور را داشته باشند، ساده زیستی با آراستگی ظاهری، در تضاد است، در حالی كه میان این دو هیچ گونه منافاتی وجود ندارد. می توان هم ساده بود و هم آراسته. اسلام بر لزوم آراستگی مسلمانان تأكید كرده است. چنان كه پیامبر اكرم(ص) همراه با سادگی و دوری از تجملات دنیایی، پاك و پاكیزه، خوش بو و معطر بودند؛ چنان كه وقتی از مسیری می گذشت، رهگذرانی كه پس از وی از آن جا می گذشتند، از بوی خوش آن حضرت می فهمیدند كه پیامبر از آن جا عبور كرده است و دوم ساده زیستی تضادی با مد و عصر تكنولوژی ندارد. ممكن است، این توهم پیش آید، در این زمانه كه عصر تكنولوژی و پیشرفت است، ساده زیستی ممكن نیست چون تكنولوژی در ذات با فزون خواهی و گسترش همراه است و یكی از اقتضاهای آن، ترویج مصرف گرایی و ارزش بودن آن محسوب می شود؛ اما باید گفت، تكنولوژی، محصول اندیشه و عمل انسان است و پدیده ای خود مختار نیست و نمی تواند انسان را به دنبال خود بكشاند. البته در این كه یكی از ویژگی های تكنولوژی، ترویج مصرف گرایی است، تردیدی نیست، اما این خواست انسان است كه اگر به دنیا روی آورد، برای خود مصرف های نو می آفریند و در پی ایجاد نیازهای دروغین می افتد. انسان می تواند از فایده های تكنولوژی بهره بجوید ولی اسیر آن نباشد.
**ایرنا: رفتار و برخورد آن دو بزرگوار با یكدیگر چگونه بود و چه درس هایی را می توان از آنان در ارتباط با نوع برخورد با همسر اموخت؟
***حجت الاسلام نادم: همسرداری امری دو جانبه است كه با الهام گرفتن از زندگی امام علی(ع) و فاطمه زهرا (س) می توان بهترین الگوها را گرفت. بی شك در ازدواج این دو نور الهی ویژگی ها و درس هایی نهفته كه برای زندگی همه ما لازم و ضروری است. نسل جوان و خانواده هایشان با اطلاع از نحوه ی ازدواج این دو بزرگوار می توانند در بسیاری از توقع ها و آداب و رسوم اشتباه و دست و پاگیرشان بازنگری كرده و زندگی آنها را الگو قرار دهند.
قرآن در سوره« نساء» آیه 34 درباره ویژگی های همسر خوب چنین توصیه می كند: «همسری را اختیار كنید كه صالح و درستكار (در قبال همسرانشان) مطیع و متواضع باشند و همچنین در غیاب (همسرانشان) در قبال آن چه خدا برای آنان قرار داده‌است، حفظ كننده خودشان و اسرار و اموال شوهرشان باشند». با نگاهی به زندگی حضرت زهرا(س) و علی(ع) به روشنی مشاهده می شودكه فرمان های الهی كلام وحی در زندگی آنها تجلی دارد.
به عنوان مثال در شب ازدواج، امام علي (ع) فاطمه زهرا(س) را نگران و گریان دید، فرمود: «چرا ناراحتي ؟ پاسخ داد: «پیرامون حال و رفتار خویش فكر كردم، به یاد پایان عمرم و منزلگاه دیگر به نام قبر افتادم كه امروز از خانه پدر به خانه شما منتقل شدم و روزي دیگر از این جا به طرف قبر و قیامت خواهم رفت، در این آغازین لحظه هاي زندگي، تو را به خدا سوگند مي دهم كه بیا تا به نماز بایستیم تا باهم در این شب خدا را عبادت كنیم». این پرهیز از خواسته های مادی و تلاش در جهت جلب رضایت الهی و در پس آن رضایت همسر نشان از فضای سراسر نور و معنویت خانه این نوعروس و داماد در نخستین شب زندگیشان دارد كه اگر جوانان ما از این روحیه ها الهام بگیرند می توانند، زندگی خود را با عبادت، بندگی و یاد معاد و قیامت آغاز كنند تا خدای ناخواسته زندگی ایشان بستر گناه و غفلت نشود.
**ایرنا: یكی از مسایل مهم در هر خانواده ای تربیت درست فرزندان است. آن دو بزرگوار چگونه به تربیت فرزندان خود همت گماشتند؟
***حجت الاسلام نادم: اسلام، شخصیت آینده كودك را مرهون تربیت و پرورش و مراقبت پدر و مادر می داند. تمام حركات و كردار و گفتار پدر و مادر بر روح حساس و لطیف فرزند تأثیر می گذارد.
بی شك توفیق بی مانندی كه اهل بیت(ع) و به ویژه حضرت زهرا (س)، به عنوان الگوی مادر مسلمان، در تربیت كودكان داشتند، ناشی از معرفت عمیق و صحیح ایشان از دستوراتی بود كه اسلام درباره انسان ارایه كرده است و روش تربیتی و اخلاقی حضرت فاطمه(س) بهترین شیوه و تجربه برای ساختن نسلی پاك و سعادتمند محسوب می شود. این بانوی برجسته تاریخ اسلام كه خود، تربیت یافته دامان وحی بود، به خوبی می دانستند كه در تربیت اسلامی از چگونگی شیر دادن به كودك، نگاه های محبت آمیز مادر و بوسه زدن بر لب های معصوم كودكان گرفته تا تمام حركات و اعمال و گفتارش، بر روحیه حساس آنها تأثیر می گذارد.
وجود پاك و روح بی آلایش او نسلی پاكیزه را به تاریخ هدیه و امامانی چون حسن(ع) و حسین(ع) و شیر زنانی چون زینب(س) و ام كلثوم(س) را تربیت كرد كه به حق آینه و نمایانگر حقیقت روح اسلام شدند و حقایق و معارف قرآن در وجودشان جلوه گر بود. این وظیفه بر دوش والدین است كه با به كار بستن شیوه های تربیتی آن حضرت، در تربیت و پرورش نسلی پاك همت گمارند تا از این رهگذر، سعادت جاودان خود و فرزندانشان را تأمین كنند.
مجموعه خصلت های روحی و روانی مادر، عامل مؤثری در شكل گیری شخصیت كودك است. برتری و شایستگی های روحی و روانی حضرت زهرا(س) عامل مهمی در شكل گیری شخصیت كودكان بزرگوارش بود، چنان كه در زیارت حضرت سیدالشهدا(ع) می خوانیم: «اشهد انك كنت نورا فی الاصحاب الشامخه والارحام المطهره لم تنجسك الجاهلیه بانجاسها و لم تلبسك من مدلهمات ثیابها».
**ایرنا: پیامبر(ص) چه ویژگی هایی را در حضرت علی(ع) دیدند كه موجب شد با وجود تهیدستی ایشان، این بزرگوار را به دامادی برگزینند؟
***حجت الاسلام نادم: امام علی(ع) با توكل به خدا با دستی خالی از مال دنیا اما قلبی سرشار از محبت الهی قدم در مسیر خانه ای گذاشت كه هزاران تن از مشهورترین افراد از خواستگاری آن جواب رد شنیده بودند اما توكل امیرالمومنین او را در راه هدفش استوار كرد و برای عمل به سنت الهی و جلب رضایت خداوند از این اقدام نهراسید. ایمان و تقوای الهی بالاترین سرمایه حضرت علی(ع) بود كه از همه بیشتر وجود نازنین پیامبر اسلام(ص) به این حقیقت واقف بودند و علی(ع) را بهترین هم تراز و همسر برای دختر خود یافتند. از طرفی، اخلاص و یكرنگی علی(ع) از همان نخستین برخورد با خانواده همسرش آشكار بود، آنگاه كه پیامبر(ص) سوال كردند سرمایه ات چیست؟ پاسخ داد از این دنیا یك شمشیر و زره و شتر دارم.
این برای جوانان عزیز درس است كه اگر در سخت ترین شرایط با صداقت، اخلاص و با هدف جلب رضایت خدا به او توكل كنند و دل به دریا بزنند خداوند هم ضمانت می كند كه آنها را سرمایه دار و بهرمند سازد آنچنان كه خداوند در سوره نور آیه 32 می فرماید: «و زنان و مردان مجرد خود و بردگان و كنیزان درستكارتان را همسر دهید. اگر تنگدست باشند، خداوند آنها را به فضل خویش بي‌نیاز خواهد كرد، و خدا گشایشگر داناست».
**ایرنا: چه دلایلی موجب شده است كه امروز ساده زیستی از زندگی جوانان خارج شود و مسایل مادی جای معنویات را پر كند؟
***حجت الاسلام نادم: جوانان باید باور داشته باشند كه سادگی در امر ازدواج به معنای ساده لوحی و سطحی نگری نیست بلكه صداقت و كمال محسوب می شود و رافت و بخشش موجب پرهیز از قید و بندهای دست و پاگیر و تشریفات اشتباه و تجملات در زندگی است.
**ایرنا: راهكار شما برای ترویج فرهنگ ساده زیستی و ازدواج آسان چیست؟
***حجت الاسلام نادم: عروس و داماد شایسته آنهایی هستند كه ارزش های دینی را سرلوحه زندگی خود قرار می دهند، در زندگی به عقاید و نظرات طرف مقابل ارزش می گذارند و تفاوت های فردی یكدیگر را می پذیرند. آنهایی كه با صداقت و پاكدامنی به یكدیگر عشق می ورزند، اهل گذشت و مدارا هستند و به داشته های هم می اندیشند به یقین زندگی ایده آلی خواهند داشت.
بنابراین آنهایی كه مهریه زیاد و خرج و تجمل فراوان را عامل خوشبختی می دانند به طور قطع به سعادت مورد توجه دین دست نخواهند یافت. كمی مهریه موجب بركت و معنویت در زندگی می شود و قید و بندهای دست و پاگیر را در مسیر تشكیل خانواده كوتاه می كند، اعتماد همسران را به همدیگر بیشتر می كند و موجب تحكیم بنیان خانواده با تكیه بر معنویات و اخلاقیات می شود.
مهریه تجلی فطرت و طبیعت است و هدیه دادن به محبوب به عنوان اظهار محبت و علاقه از طرف فردی كه پیشقدم شده صورت می گیرد. پس با این نگاه فلسفه تعیین مهریه از نگاه اسلام تنها جنبه مادی و اقتصادی ندارد بلكه بسیاری از بعدهای معنوی و تربیتی لطیفی كه حاكی از پیوند محبت و عشق و تكامل است مد نظر اسلام قرار دارد. از طرفی مهریه كم ضمانت اجرایی بالاتری دارد، زیادی مهریه موجب به وجود آمدن تشریفات خاص و طولانی در مجامع قضایی می شود و بیشتر مواقع زیادی مهریه موجب بروز مشكلات بی شماری در دو طرف شده است كه این خود عاملی برای به تعویق افتادن سن ازدواج و سخت شدن شرایط خواستگاری به شمار می رود.
*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9368**9131