سال ۱۳۸۶ عمليات اجرايي سد خرسان ۳ شروع شد. سدي كه بر روي رودخانه خرسان و در فاصله تقريبي ۵۰ كيلومتري از مركز شهرستان لردگان چهارمحال و بختياري در دست اجراست و درياچه آن در استان كهگيلويه و بويراحمد قرار مي گيرد.
خرسان 3، پس از سدهاي كوثر، مارون و چمشير چهارمين سدي است كه پشتش به كهگيلويه و بويراحمد است و درياچه آن زمين‌هاي اين استان را به زير آب فرو مي برد. اين در حالي ست كه تاكنون بيش از صد محوطه باستاني در منطقه محل احداث سد شناسايي شده است و هم اكنون نيز گروه باستان شناسان پژوهشكده باستان شناسي كشور در اين منطقه در حال كاوش هستند.
در همين زمينه با دكتر حميده چوبك ؛ رئيس پژوهشكده باستان شناسي كشور كه براي بازديد از گروه كاوش به ياسوج (مركز استان كهگيلويه و بويراحمد) سفر كرده است، گفتگويي داشتيم كه ماحصل آن را در ادامه مي خوانيد.
دكتر چوبك، يكي از وظايف پژوهشكده باستان شناسي را در كنار برنامه هاي باستان شناسي و پروژه هاي بزرگ و بلند مدت، انجام برنامه هاي پژوهشي طرح هاي عمراني دانست و با اشاره به اولويت اين گونه برنامه‌ها در كنواسيون‌هاي يونسكو گفت: بررسي و مطالعات آثار باستاني كه ممكن است با انجام عمليات اين گونه طرح‌هاي عمراني در معرض خطر قرار گيرد، بايد به طور دقيق انجام شود.
**لزوم انجام مطالعات ميراث فرهنگي قبل از شروع هر پروژه عمراني در كشور
رئيس پژوهشكده باستان شناسي كشور، پيمايش و گمانه زني تمام منطقه را اولين و مهمترين گام بررسي باستان شناسي عنوان كرد و افزود: طبق قانون مصوب سال ۱۳۸۴، قبل از شروع هر پروژه عمراني در كشور بايد طرح‌هاي مطالعات ميراث فرهنگي اش به طور كامل انجام شود.
اين عضو هيئت علمي پژوهشكده باستان شناسي، در همين رابطه گفت: در صورتي كه آثار مكشوفه در اين بررسي‌‌ها مهم باشد، در همان مرحله اول پژوهشكده اجازه اجراي پروژه عمراني را نخواهد داد و در برخي طرح‌هاي ديگر كه جنبه زير ساختي و توسعه اي دارد، وارد كاوش هاي نجات بخش خواهيم شد به اين معنا كه آثار شناسايي و از محل خارج مي شود و در صورت امكان نسبت به جابجايي آثار در يك محل ديگر اقدام خواهد شد.
**شناسايي بيش از 100 محوطه باستان شناسي در منطقه سد خرسان 3
دكتر چوبك، ۹۰درصد طرح هاي عمراني انجام شده را داراي پيش بيني مطالعات باستان شناسي دانست و گفت: در مورد سد خرسان سه هم كه بر روي رودخانه خرسان زده مي شود، بررسي‌هاي مرحله اول انجام و بيش از صد محوطه باستان شناسي در اين منطقه شناسايي شد كه با ادامه مطالعات و مشخص شدن گستره زياد محوطه ها، مشخص شد كه بيش از ده محوطه بايد مورد كاوش قرار بگيرد.
دانشيار پژوهشكده باستان شناسي، با اشاره به انجام نخستين مرحله مطالعات در سال ۱۳۹۱ اظهار كرد: در اين مطالعات كه نتايج بسيار خوبي نيز به همراه داشت آثاري از گورستان‌هاي هزاره سوم پيش از ميلاد شناسايي شد، كه تسلسل فرهنگي و گاه نگاري آثار مكشوفه هنوز حل نشده باقي مانده است.
**سد خرسان؛ از تهديد تا فرصت
اين پژوهشگر ميراث فرهنگي، سد خرسان سه را هم يك تهديد و هم يك فرصت دانست و گفت: اگرچه طرح سد خرسان سه تهديدي بود براي آثار باستاني منطقه محسوب مي شود، ولي اين فرصت هم براي ما بوجود آمد تا بتوانيم به اطلاعاتي بسيار ارزشمند از تمدني شكوفا در اين منطقه دست يابيم و فرصتي جدي براي شناسايي و ادامه مطالعات در اين حوزه بوده است.
**لزوم فعال سازي يك فاز مطالعاتي ديگر قبل از عمليات سدسازي
خانم چوبك، با اشاره به وقفه اي كه از سال ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۵ در كاوش‌هاي اين منطقه تاريخي بوجود آمد، اظهار كرد: با يك گسترده جغرافيايي بسيار مهم فرهنگي روبرو هستيم كه اين كاوش‌هاي محدود نمي تواند پاسخي براي شناسايي و به دست آوردن ارزش‌هاي اين منطقه باشد و پيش بيني ما اين است كه فاز مطالعاتي ديگري قبل از انجام عمليات سدسازي در اين منطقه فعال كنيم.
وي انجام مطالعات باستان شناسي اين منطقه را نيازمند فعاليت حداقل 10 گروه مطالعاتي با صد باستان شناس جوان دانست، و عنوان كرد: در فاز اول 6 گروه داشتيم كه حدود ۱۲۵ميليون تومان اعتبار اوليه تخصيص داده شد و فاز دوم را در حال حاضر با باقيمانده همان اعتبار فاز اول به پيش مي بريم، ولي حداقل حدود يك ميليارد تومان لازم است كه بتوانيم با استفاده از همكاري‌هاي بين المللي و انجام مطالعات ژئوفيزيك و به طور درست برآورد كاملي از تمامي آثار باستاني اين استان داشته باشيم.
**درخواست بانوي باستان شناس از خبرنگاران
اين بانوي باستان شناس، بر اهميت اين موضوع كه كل استان بايد تحت پوشش نقشه باستان شناسي و بررسي‌هاي كاوشي قرار گيرد، تأكيد كرد و از خبرنگاران خواست كه اهميت اين موضوع را انعكاس دهند.
خانم چوبك، وظيفه پژوهشكده را مطالعات فرهنگي عنوان و اظهار كرد: در شوراي فني معاونت ميراث فرهنگي در مورد مجوز طرح‌هاي عمراني واقع در محوطه‌ها و عرصه‌هاي تاريخي تصميم گيري نهايي مي شود.
لزوم سرمايه گذاري در طرح‌هاي پژوهشي باستان شناسي
اين كارشناس باستانشناسي مركز باستان شناسي كشور، با تاكيد بر لزوم سرمايه گذاري در اين گونه طرح‌هاي پژوهشي و با اشاره به وجود زيست گاه‌هاي موقت و دائم در طول هزاران سال در دو طرف منطقه سد، گفت: ما گستره اي از آثار دوره‌هاي مختلف تاريخي را به دست آورديم كه نشان دهنده تداوم و گستردگي زماني زياد استفاده از اين زيست گاه‌ها بوده است و حداقل هزاران هزار آثار باستاني را در اين منطقه پيش بيني مي كنيم كه فقط بخشي از آن شناسايي شده و مورد مطالعه قرار گرفته است.
وي افزود: انتظار داريم بودجه‌هاي بلند مدت سواي از طرح هاي عمراني در اختيار ميراث فرهنگي استان قرار گيرد، تا براي آبادي اين آبادي‌هاي باستاني سرمايه گذاري كنيم.
رئيس پژوهشكده باستان شناسي كشور، همچنين با اشاره به گستره ارزشمندي از آثار دوران ساساني كه در كاوش هاي فصل گذشته در اين منطقه باستاني به دست آمد، گفت: اين نشان دهنده پتانسيل اين منطقه به عنوان يك جايگاه تاريخي بوده است كه بايد به عنوان يك ارزش در برنامه‌هاي مديريتي مورد استفاده قرار گيرد.
**با تشديد قوانين بايد جلوي سرقت و تخريب آثار باستاني را بگيريم
اين دكتراي باستان شناسي دوره اسلامي، با اشاره به بخش حفاظت از آثار تاريخي به عنوان يكي ديگر از وظايف پژوهشكده، سرقت و تخريب آثار را يكي از معضلات ميراث فرهنگي كشور دانست و گفت: با تشديد قوانين بايد جلوي اين كار گرفته شود و لزوم سرمايه گذاري در بخش ميراث فرهنگي و باستان شناسي در برنامه ششم توسعه بايد بيشتر مورد توجه قرار گيرد تا بتوانيم جلوي سرقت و از بين رفتن آثار تاريخي را بگيريم.
**تنگ سروك و شهر تاريخي دهدشت در ليست موقت ثبت جهاني
اين بانوي باستان شناس، تعداد آثار ثبت شده جهاني كشور را ۱۷ اثر اعلام كرد و افزود: حدود ۱۰۰ اثر در ليست موقت ثبت جهاني داريم، كه بايد پرونده مربوط به آنها تهيه شود كه از استان كهگيلويه و بويراحمد نيز تنگ سروك و شهرتاريخي دهدشت در اين ليست موقت قرار دارد.
دكتر بروجني از همكاران خانم چوبك در پژوهشكده باستان شناسي كشور، نيز با اشاره به اين موضوع كه درباره فرهنگ هزاره سوم اطلاعات كمي از منطقه زاگرس داريم، گفت: پيشينه اشياء به دست آمده در منطقه سد خرسان سه در كاوش هاي اخير را در جنوب شرق ايران ديديم. كه اين نكته مي تواند نشان دهنده يك ارتباط در هزاره سوم بين زاگرس نشينان و جنوب شرق ايران باشد.
**ييلاقات تمدن بزرگ هخامنش منطقه سد خرسان سه بوده است
همچنين يك كارشناس ميراث فرهنگي استان كهگيلويه و بويراحمد، امسال را دومين سال كاوش هاي باستان شناسي در منطقه سد خرسان سه دانست و گفت: كل محوطه كه در دره رودخانه بشار تا خرسان است يك گستره زماني خيلي دراز مدت از دوره اسلامي تا هزاره سوم مي باشد، كه در طول زمان تا به امروز مورد توجه و اهميت بوده است.
علي اصغر آتش فراز، استقرار در اين منطقه را برخلاف مناطق گرمسيري فصلي دانست و گفت: اين منطقه ييلاقي بوده و ييلاقات تمدن بزرگ هخامنشي هم مي تواند اينجا باشد.
6110
پايگاه خبري خبرنما در گفت و گويي با رئيس پژوهشكده باستان شناسي كشور به بررسي نشانه هاي تمدن و فرهنگ در چند هزار سال پيش در منطقه سد خرسان 3 در مرز كهگيلويه و بويراحمد و چهارمحال و بختاري پرداخته است.
