بازي هاي قومي بلوچي رو به فراموشي

دراين مطلب آمده است:بعضي از بازي ها و ورزش هاي خاص رايج در بلوچستان معروف به بلوچي گوازي است. گوازي واژه اي اصيل ايراني است كه به آن ليب بازي هم مي گويند، به نظر مي آيد كه اين بازي ها در فرهنگ بلوچي سابقه طولاني داشته باشد و بسياري از جنبه هاي فرهنگي اين قوم را مي توان از محتواي همين بازي ها دريافت كرد. يكي از كارشناسان زبان و ادبيات فارسي مي گويد: از آنجا كه بلوچ ها با اقوام مختلف ارتباط داشته و در مكان هاي جغرافيايي مختلف بوده اند بازي هاي زيادي آموخته يا اختراع كرده اند. البته بعيد نيست كه بسياري از اين آموخته هايشان را در طول اين مهاجرت تاريخي فراموش كرده باشند. «محمد اويس پيام» مي افزايد: بازي هاي قومي بلوچي كه هر كدام داراي يك يا چند ويژگي است با توجه به شرايط محيطي و امكانات بازي، سليقه و مهارت بازيكنان و اهداف موردنظر به دسته هاي گوناگوني تقسيم مي شوند بعضي از اين بازي ها مختص بلوچستان است و بعضي ديگر نمونه هايي در ايران و ديگر نقاط جهان دارد.
انواع بازي هاي بومي بلوچي
وي با اشاره به انواع بازي هاي بلوچي اظهار مي كند: از نظر تنوع و تعداد بازي هاي بلوچي زيادي وجود دارد كه از جمله آن مي توان از كپگ، كاتلي، پليلك، پشت مه پشت، هذك چير ديكا، چادرچير ديكا، مجول، تل، بوتگ چوند، چوك، لپار، نه داري، كستي، دهتك، سارگ، جوجو، چل، كلان شيتك و گول نام برد.
وي ادامه مي دهد: تقويت قدرت دوندگي با يك و يا دو پا، افزايش توان جسمي و تمركز حواس، نگهداري و مسئوليت پذيري، افزايش حس همكاري و همياري، تقويت بازوها، قدرت هدف گيري، سرگرمي، امتحان شانس، تقويت نيروي بدني در آب و بيرون از آب، افزايش توان حركت در آب، تقويت قدرت نشانه گيري، آزمايش و افزايش اطلاعات عمومي، زورآزمايي، قدرت، سرعت، چابكي، آزمون استقامت، قدرت وجسارت، افزايش قدرت تخمين، هوشياري، افزايش توان ديد چشم، ايجاد شور و هيجان، افزايش اعتماد به نفس، آمادگي بدني، دقت در عمل، هوش آزمايي، ايجاد تعادل، بردباري، هماهنگي در عمل، آشنايي با محدوديت و تنگناها، پرورش قواي ذهني، تقويت عضلات عمومي بدن و توان نشان دادن عكس العمل در موقعيت مناسب از اهداف استفاده از اين بازي ها بوده است.به گفته اين كارشناس، بازي جمعي كپگ نمونه اي از بازي هاي بومي منطقه است كه در آن با يك دست پاي مقابل را مي گيرند و با يك پا حركت و مبارزه مي كنند، شخصي به نام لت بايد به كمك نيروهاي خودي، خود را به هدف برساند. در اين مبارزه جمعي هر كس از افراد دو طرف كه به زمين بيفتد يا دستش از پايش كه آن را گرفته است رها شود از بازي اخراج مي شود، در هر لحظه از بازي اگر لت به همين سرنوشت دچار شود بازي بدون نتيجه به پايان مي رسد، اما اگر لت بدون شكست به هدف برسد تيم او برنده است و بازي بار ديگر به نفع گروه بنده تكرار مي شود تا زماني كه بالاخره تيم برنده ببازد و نوبت تيم حريف برسد. در اين نوع بازي تعداد بازيكنان هر تيم متغير است و مي تواند حتي تا 10 عضو داشته باشد.
بازي هاي جمعي مردانه
وي اظهار مي كند: همچنين «كاتلي» بازي جمعي مردانه است كه در آن بازيكنان به دو گروه حداكثر 6 نفري تقسيم مي شوند افراد گروه آغازگر بازي تلاش مي كنند از خط هاي موازي كه به فاصله 3 متر از يكديگر كشيده شده است بگذرند و دوباره به جاي اول خود برگردند، هر كدام از خط ها كه در بازي به آن كشك مي گويند توسط يك نفر نگهداري مي شود، گروهي كه از خط ها مي گذرند بايد به قدري درگذشتن از خطوط مهارت و چالاكي داشته باشند كه هيچ عضوي از بدن افراد حريف امكان تماس با آنها را نداشته باشد، يك خط متقاطع كه همه خطوط موازي را قطع مي كند و به آن توكي مي گويند نيز توسط يكي از بازيكنان تيم خط نگهدار محافظت مي شود از ميان همه بازيكناني كه از تمام خطوط مي گذرند و دوباره به جاي اوليه خود برمي گردند حتي اگر يك نفر موفق به انجام اين كار شود كل تيم برنده به حساب مي آيد و گروه برنده ضمن كسب امتياز دوباره مي تواند بازي را آغاز كند.پيام ادامه مي دهد: «پشت مه پشت» هم نوعي بازي جمعي مردانه است كه در آن افراد يك تيم در كنار يكديگر در حالي كه پشتشان به يكديگر چسبيده است حلقه دايره واري را تشكيل مي دهند افراد تيم ديگر كه آغازگر بازي هستند به سرعت دور اين حلقه مي چرخند، تا در فرصت مناسب به يكي از افراد حلقه دست بزنند و او را از گروه خارج كنند.
افراد گروهي كه پشتشان به هم پيوسته است وظيفه حمايت از يكديگر را دارند به محض اينكه كسي از افراد حريف دست به يكي از اعضاي گروه بزند اعضاي گروه به هم پيوسته تلاش مي كنند كه آن شخص را بگيرند و نگهدارند. در صورتي كه موفق به اين كار شوند گروه به هم پيوسته برنده مي شود در صورتي كه موفق به گرفتن و نگهداري فردي كه عضوي از گروه به هم پيوسته را دست زده است نباشند اعضاي گروه به هم پيوسته يكي يكي از ميدان خارج مي شوند و وقتي كه همه افراد از صحنه خارج شدند گروه حمله كننده برنده مي شود و ضمن كسب امتياز حق آغاز مجدد بازي را دارد.
بازي بوتگ
وي اضافه مي كند: بوتگ هم بازي مردانه اي است كه در آن هر تيم حداكثر مي تواند4 نفر عضو داشته باشد در دو طرف در فاصله تقريبي 20 متر از هر طرف سيبل هايي از قسمت پهن شاخه درخت خرما كه كپتك نام دارد به تعداد 3 يا 4 عدد در هر طرف به حالت ايستاده مي گذارند، هر يك از بازيكنان دو تيم سه پاره سنگ را كه بتوانند آنها را از يك طرف به طرف ديگر هدف بگيرند و به كپتك ها بزنند و كپتك ها را سرنگون كنند انتخاب مي كنند بازي با قرعه كشي از سوي تيم ها آغاز مي شود.
وي مي افزايد: افراد تيم آغازگر تك به تك به نوبت با سنگ ها سيب ها را كه پشت سرهم قرار گرفته اند هدف گيري مي كنند، اگر افراد تيم آغازگر توانستند تمام سيبل هاي دو طرف را سرنگون كنند برنده مي شوند و اگر نتوانستند افراد تيم حريف وارد عمل مي شوند هر تيمي كه قادر به سرنگون كردن سيبل هاي دوطرف شود برنده و صاحب امتياز است و حق آغاز مجدد بازي را دارد.
وي خاطرنشان مي كند: اين بازي ها هر كدام با اهداف مشخص طراحي شده و مورد علاقه نوجوانان و جوانان بوده است اما بيشتر آنها در آستانه فراموشي است كه صرف نظر از جنبه هاي فرهنگي آن، زندگي مدرن باعث دوري از بازي هاي محلي و بي تحركي و شيوع انواع بيماري ها حتي در جوامع روستايي شده است.
8006**6081 دريافت كننده: نرگس تيموري ** انتشار دهنده: حيدر سراياني