ذی الحجه آخرین ماه سال قمری به شمار می رود و در آن رویدادهای مباركی در تاریخ اسلام رقم خورده است كه از جمله مهم ترین رخدادهای آن می توان به مباهله پیامبر اسلام(ص) با مسیحیان نجران اشاره كرد. واژه مباهله از «بَهل» گرفته شده و به معنی رها كردن و برداشتن قید و بند است و در معنای كلی، نفرین و لعنت تعریف می شود.
رویداد مباهله هنگامی به وقوع پیوست كه فرستاده خداوند برای انجام دادن رسالت خویش با فرستادن نامه به كشورهای مختلف به دعوت همگان به دین اسلام پرداختند و نجران یكی از شهرهای منطقه حجاز و از جمله سرزمین هایی محسوب می شد كه پیامبر اكرم(ص)، مسیحیان آن دیار را به این دین آسمانی دعوت كردند اما آنان پس از دریافت این دعوتنامه با نفی سخنان حضرت محمد(ص) بر درستی باورهای خویش اصرار ورزیدند و این امر سبب شد تا ماجرای مباهله به وقوع بپیوندد.
بنابراین پیامبر اسلام(ص) به همراه اهل بیت(ع) برای اثبات آن كه شریكی برای خداوند وجود ندارد و پروردگار یكتا و بی همتا است، به فرمان آفریدگار در مدینه برای انجام دادن مباهله به مسجد الاجابه در بیرون از شهر مدینه رفتند اما نجرانیان با مشاهده شكوه و جلال معنوی و الهی این بزرگواران بهت زده شدند و پس از دیدن این شرایط با مشورت و اتفاق آراء تصمیم گرفتند برای آن كه دچار عذاب پروردگار نشوند به مباهله ورود پیدا نكنند و هر سال هزینه ای را به عنوان «جزیه» به حكومت اسلامی بپردازند و این چنین عظمت و حقانیت اسلام بر تمامی جهانیان اثبات و صداقت گفتار حضرت محمد(ص) بیش از گذشته آشكار شد.
این واقعه به یقین در تقویت ایمان مسلمانان و تضعیف روحیه منافقان و مخالفان تاثیری بسزایی داشته است و اهمیت آن سبب شد تا مسلمانان به انجام دادن اعمال بسیاری در این روز چون غسل كردن، روزه گرفتن، دو ركعت نماز، خواندن دعای مباهله، زیارت امیرالمومنان(ع) و احسان به فقیران سفارش شوند.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز مباهله پیامبر اكرم(ص) با مسیحیان نجران به گفت و گو با «فرزانه حكیم زاده» استاد سیره اهل بیت(ع) و پژوهشگر حوزه علمیه جامعة الزهرا قم پرداخته است.
حكیم زاده درباره معنای واژه مباهله گفت: مباهله به معنای نفرین كردن است اما در اصطلاح این واژه به هر نفرینی گفته نمی شود. در واقع هنگامی كه دو تن با یكدیگر بحث و مناظره ای دارند، یك شخص به یقین در این مناظره برحق خواهد بود اما زمانی كه به نتیجه ای در آن دست نیابند و طرف باطل نیز به هیچ وجه زیرا بار حق نرود، در این صورت مباهله صورت می پذیرد.
استاد حوزه علمیه جامعة الزهرا قم در ارتباط با شأن نزول آیه مباهله در سوره عمران از سوره های مدنی بر حضرت محمد(ص) بیان داشت: در این سوره از معارف والای اسلامی، دستورهای جاودان این دین آسمانی و سرگذشت برخی قوم ها و افراد سخن به میان آمده است و آیه 61 از سوره مباركه آل عمران، آیه مباهله محسوب می شود كه پروردگار یكتا در این آیه می فرماید: «همانا مثل عیسی در نزد خدا، همچون مثل آدم است كه او را از خاك آفرید و سپس به او فرمود: «موجود باش!» او هم فورا موجود شد. بنابراین ولادت مسیح بدون پدر، هرگز دلیل بر الوهیت او نیست. اینها حقیقتی است از جانب پروردگار تو، بنابراین از تردیدكنندگان مباش. هرگاه بعد از علم و دانشی كه درباره عیسی مسیح به تو رسیده، باز كسانی با تو به محاجه(بحث و دشمنی كردن) و ستیز برخیزند، به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت كنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما نفوس خود را دعوت كنیم، شما هم نفوس خود را؛ آن گاه مباهله كنیم و لعنت خداوند را بر دروغ گویان قرار دهیم».
این پژوهشگر امور دینی علت وقوع مباهله را چنین برشمرد و عنوان كرد: گروهی از مسیحیان منطقه نجران در شهر مدینه، خدمت پیامبر اسلام(ص) رسیدند و چنین گفتند: «آیا فرزندی را كه بدون پدر به دنیا آمده باشد، دیده اید؟» خداوند متعال در پاسخ به پرسش آنها، آیه 59 از سوره آل عمران را نازل فرمود و به آنها اعلام كرد كه عیسی(ع) همانند حضرت آدم(ع) محسوب می شود كه بدون پدر و مادر به وجود آمده است. وقتی كه گروه مسیحی بر ادعای خود اصرار ورزیدند، حضرت محمد(ص) برپایه دستور الهی این افراد را به مباهله فراخواند. آنان تا فردای آن روز از پیامبر(ص) مهلت خواستند. روحانی بزرگ مسیحیان به آنها چنین گفت: «شما فردا به حضرت محمد(ص) نگاه كنید. اگر برای مباهله با فرزندان و اهل خود آمد، از مباهله با او بترسید و اگر با اصحاب خود آمد، با او مباهله كنید، زیرا در این صورت چیزی در بساط ندارند». فردای آن روز خاتم پیامبران(ص) همراه حضرت علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و حضرت فاطمه(س) برای مباهله آمدند و با مسیحیان نجران به گفت و گو در ارتباط با توحید پرداختند و در این مناظره فرمودند كه خداوند یكتا فرزندی ندارد و حضرت مسیح(ع) پسر پروردگار نیست اما نجرانیان، سخنان رسول نبی(ص) را درباره اینكه خداوند منزه از داشتن فرزندی است، نپذیرفتند. پس از آن پروردگار آیه مباهله را بر رسول خدا(ع) نازل و فرمان مباهله با آنان را صادر كرد.
وی در ادامه افزود: پس از نازل شدن این آیه حضرت محمد(ص)، امام علی(ع) را به عنوان نَفس(جان)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را به عنوان فرزندان و حضرت فاطمه(س) را نمونه واژه نسائنا(زنان ما) در آیه مباهله نامیدند. بنابراین ایشان عزیزترین خاندان خویش را با خود در این گفت و گو به همراه بردند و پیشاپیش آنان حركت كردند و به مكانی نزدیك مسجد مدینه رسیدند. تمامی مسلمانان و مسیحیان در این محل گردهم آمده بودند، سه رییس مسیحیان به همراه تعدادی از اهالی نجران و یمن در این مناظره حضور یافتند. یكی از مسیحیانی كه از دور شاهد وارد شدن رسول خدا(ص) بود، با مشاهده چهره ایشان به دیگران گفت كه من چهره هایی را مشاهده می كنم كه بسیار نورانی و مصمم هستند. در اینجا مصمم به این معنا است كه در حقانیت خود یقین دارند و برحق محسوب می شوند.
بنابراین آنان عنوان كردند: «شك نداریم كه آنان هر خواسته ای داشته باشند، اجابت خواهد شد و خداوند دعاهای آنان را مستجاب می كند و اگر دست به دعا بردارند به یقین هیچ مسیحی دیگر در زمین باقی نخواهد ماند». بنابراین مسیحیان از مباهله خودداری كردند.
حكیم زاده درباره دلیل خودداری مسیحیان از مباهله تصریح كرد: پرهیز آنان از این امر نشان می دهد كه خود می دانستند سخن شان حقیقت ندارد زیرا خداوند بدون اینكه حجت تمام شود هرگز فردی را مواخذه و عذاب نمی كند. پس از اینكه مسیحیان از مباهله خودداری كردند، با حضرت محمد(ص) به مصالحه پرداختند و قرار شد تا زیر سایه حكومت اسلامی زندگی كنند و هر ساله جزیه بپردازند و این چنین از امنیت و آزادی هایی كه می خواهند، برخوردار شوند. در واقع صلح نامه ای به خط حضرت علی(ع) نوشته و مقرر شد كه در برابر پرداخت مالیاتی اندك، از جان و مال آنان و مردم نجران در برابر دشمنان، محافظت كنند. در این هنگام جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد و آیه تطهیر را بر ایشان خواند: «همانا خداوند اراده فرمود از شما اهل بیت پلیدی را برطرف فرماید و شما را پاكِ پاك كند». پس از امضای صلح نامه حضرت محمد مصطفی(ص) فرمودند: « پروردگار عذاب سایه شوم خود را بر سر نمایندگان نجران گسترده بود و اگر از در مباهله وارد می شدند، صورت انسانی خود را از دست داده و با آتشی كه در بیابان بر افروخته می شد، می سوختند و دامنه عذاب به سرزمین نجران هم كشیده می شد.»
استاد حوزه علمیه جامعة الزهرا قم با بیان اینكه از مباهله پیامبر اكرم(ص) نكته های مهمی را می توان به دست آورد، اظهار داشت: آموزه های مهم رویداد مباهله، اثبات حقانیت دین اسلام و پیامبری رسول خدا(ص) به شمار می رود. در آن زمان كه نخستین سال های بعثت بود، بزرگان مسیحیت با رفتار خود ثابت كردند؛ سخنان خاتم پیامبران(ص) حق و صحیح است و خود حقیقت ها را تحریف كرده اند كه در غیر این صورت از مباهله پرهیز نمی كردند. البته مساله مهم تر اثبات جایگاه اهل بیت(ع) به ویژه جایگاه امیرالمومنان(ع) بود زیرا حضرت علی(ع) جانشین برحق حضرت محمد(ص) و گنجینه علم محسوب می شد، در واقع در آیه مباهله ایشان به انفسنا تعبیر شد كه نفس و جان پیامبر و از مقام و عصمت والایی برخوردار است. همچنین مباهله جایگاه ارزشمند حضرت فاطمه(س) در این دین الهی اسلام را نشان می دهد كه نزدیك ترین و محبوب ترین بانوی اسلام نزد پیامبر اكرم(ص) به شمار می رود.
این پژوهشگر امور دینی در پایان گفت: رویداد مباهله برای مسلمانان بسیار مهم است زیرا هنگامه تثبیت اعتقادهای آنان محسوب می شود و به این دلیل كه موقعیت اهل بیت(ع) را در جامعه به ویژه در میان اندیشمندان مسلمان، چنان استحكام بخشید كه حتی مخالفان آن بزرگواران نیز نتوانسته اند از عنوان نام آنان در این میان خودداری كنند و بدین شكل خداوند متعال به این وسیله حق را اجرا كرد. البته اكنون افرادی كه خواهان دانستن بیشتر درباره رویداد تاریخی مباهله هستند باید بیش از پیش به مطالعه درباره این روز بپردازند تا بتوانند با دریافتن نكته های بسیار مهم در مناظره حضرت محمد(ص) با مسیحیان، بر دانش خویش در زمینه علوم دینی بیافزایند و از بصیرت بسیار در دین شناسی برخوردار شوند.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: فاطمه مهدوی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9128**2002**9131
تهران- ایرنا- مباهله واقعه ای بزرگ در تاریخ اسلام است. رویدادی ارزشمند كه وقوع آن سبب شد تا بار دیگر نور این دین الهی در جهان هستی بدرخشد و اینگونه عالمیان، اثبات حقانیت پیامبری حضرت محمد(ص) و منزلت و فضیلت اهل بیت(ع) را به نظاره بنشینند.
