بشر از همان ابتدای زندگی در این كره خاكی همیشه در پی ایجاد ارتباط با یكدیگر بوده اند. نخست این ارتباط گیری به وسیله درآوردن صدا و برافروختن آتش میسر می شد اما با تكامل جوامع و شكل گیری زبان گفتاری و نوشتاری، سرعت بخشی به انتقال پیام ها اهمیت یافت. در نتیجه به تدریج چاپار جای پرنده های نامه بر و سپس پست و تلگراف جایگزین روش های پیشین شد.
پست به عنوان یك ابزار ارتباطی به نسبت مدرن میان جوامع، از پیشینه ای بسیار طولانی برخوردار است. كشورها با قراردادن بار مسوولیت نقل و انتقال بسته های خویش بر دوش ماموران پست از انجام دادن سفرهای پر هزینه جلوگیری می كنند. این امر افزون بر صرفه جویی در هزینه و زمان از ایجاد آلودگی هوا و خسارت های جانی جاده ای پیشگیری می كند.
در ایران نیز همانند بیشتر كشورهای جهان، پست از پیشینه ای تاریخی برخوردار است. تاریخچه استفاده از پست در كشورمان به سه هزار سال پیش و زمان حكومت هخامنشیان باز می گردد كه این امر پیشتازی كشور را در استفاده از این ابزار نمایان می كند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تدریج استفاده از شیوه های نوین در پست گسترش یافت و فعالیت های بی شماری در این حوزه ایجاد شد. به گونه ای كه اكنون می توان حذف ساختار سنتی پست و به كارگیری فناوری های تازه و متنوع همچون پست پیشتاز، پست مستقیم، سلف سرویس پستی، تحویل هوشمند بسته های پستی، پست تصویری، پست جواب قبول، پست یافته(این سرویس برای برگرداندن مدارك و اسناد یافته شده به صاحبانشان در راستای ارایه تسهیلات و خدمات رفاهی به هموطنان راه اندازی شده است)، صندوق شخصی، پست تلفنی 193، پست اكسپرس، پست خرید، پست رستانت، خرید اینترنتی، پست ویژه، پیك ویژه را از جمله دستاوردهای این اداره بر شمرد. اكنون حوزه پست با تثبیت جایگاه واقعی خود به عنوان یكی از مهمترین ابزارهای ارتباطی توانسته است همكاری دیگر نهادهای دولتی را به خود جلب كند و ارایه خدمات دولتی را از راه دفترهای پیشخوان انجام دهد.
از آنجا كه پست و نقل وانتقال های بسته ای در میان همه كشورهای جهان وجود داشته و دارد، این امر موجب شد تا از سده ها پیش، رایزنی هایی در كشورهای مختلف جهان برای تشكیل نخستین انجمن گسترش همكاری میان كاركنان پست آغاز شود. به دنبال این تلاش ها، سرانجام كشورها با نظارت و همكاری سازمان ملل متحد، با تصویب معاهده برن در 1874 میلادی اتحادیه عمومی پست را تاسیس كردند. اتحادیه جهانی پست دومین سازمان بین المللی جهانی از نطر قدمت و پیشینه محسوب می شود. نام این سازمان به منظور كمك به سازماندهی و بهبود بخشیدن خدمات پستی در سطح بین‌المللی در 1878 میلادی از «اتحادیه عمومی پست‌ها» به «اتحادیه جهانی پست» تغییر یافت و به این ترتیب از 1969 میلادی 9 اكتبر سالروز تاسیس اتحادیه جهانی پست به عنوان روز جهانی پست نامگذاری شد.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی به مناسبت روز جهانی «پست» با «صالح آچاك» مدیر گروه آموزش پست دانشكده علمی- كاربردی پست و مخابرات به گفت وگو پرداخت.
صالح آچاك با اشاره به دلایل نامگذاری روزی به نام پست گفت: پست از نظر تاریخی پیشینه ای بسیار طولانی دارد. در برخی از سندها آمده است كه ایرانیان باستان در زمان هخامنشیان بنیانگذار پست بوده اند. در آن دوره بیشتر هدف های نظامی و ارسال گزارش ها و اطلاعاتی از سراسركشور برای تصمیم گیری حاكمان در ارایه خدمات پستی مدنظر بود. با این حال با گذشت زمان و ایجاد تحول و پیشرفت در جامعه جهانی همراه با انقلاب صنعتی در كشورهای اروپایی، این كشورها به این فكر افتادند كه ارتباطات پستی را كه تا آن زمان محدود به مسایل داخلی كشورها بود، به صورت بین المللی گسترش دهند. بر این پایه در 1874 میلادی نمایندگان 15 كشور در پاریس فرانسه گرد هم آمدند و اتحادیه جهانی پست را پایه ریزی كردند.
مدیر گروه پست دانشكده علمی كاربردی پست و مخابرات با اشاره به اهداف شكل گیری این سازمان در گذشته و دلایل ادامه فعالیت آن افزود: هدف از تشكیل اتحادیه جهانی، توسعه سرویس های پستی و تلاش در مسیر گسترش همكاری های بین المللی به ویژه در زمینه كمك های فنی به كشورهای مختلف است. اتحادیه جهانی در نظر دارد میان كشورهای مختلف هماهنگی ایجاد و با تصویب مقررات لازم روند دریافت و ارسال كالاها و بسته های پستی را آسان تر كند. ایران نیز پس از گذشت پنج سال از تشكیل اتحادیه جهانی پست در زمان ناصرالدین شاه قاجار و صدراعظمی امیر كبیر عضو این سازمان شد. كشورما از نظر بین المللی پیشینه طولانی در اتحادیه پست دارد. ایران در كنگره های این اتحادیه كه هر چهار سال یكبار برگزار می شود، به صورت فعال شركت می كند به گونه ای كه تعامل مناسبی میان ایران و كشورهای عضو اتحادیه به وجود آمده است.
وی درباره میزان پیشرفت پست در جهان و میزان همپایی ایران با پیشرفت های جهانی اظهار كرد: رویكرد كلی اتحادیه جهانی پست بر پایه سه بعد خدمات فیزیكی، الكترونیكی و مالی شكل گرفته است كه همه این آیتم ها از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی نوینی كه با توجه به گسترش فناوری ها در این زمینه به وجود آمده اند، تاثیر می پذیرد. در سال های گذشته اقدام های مناسبی در زمینه پیشرفت و توسعه سطح خدمات در ایران انجام شده است. مدیران ارشد شركت پست از نظر زیرساخت های الكترونیكی و همچنین شبكه حمل و نقل فیزیكی برای پست امكانات مناسبی در نظر گرفته اند، اما از نظر تجهیزات مكانیكی استفاده شده در بارآوری (تجزیه و آماده سازی) مرسوله های پستی كه در كشورهای پیشرفته استفاده می شود باید اقدام های اساسی صورت گیرد.
آچاك درباره موانع دستیابی به پیشرفت در زمینه تجهیزات مكانیكی در كشور تصریح كرد: یكی از موانع این پیشرفت، عدم صرفه اقتصادی ناشی از كمبود سرانه ترافیك پستی در جامعه به شمار می رود. بازارخدمات پست بسیار باز و متنوع بوده و هر گروه و صنفی، از پیك های موتوری گرفته تا شركت های حمل و نقل داخلی و خارجی به راحتی می توانند، وارد حوزه فعالیت های پستی شوند. این امر باعث می شود كه سهم بازار شركت پست محدود شده و در اثر كمبود منابع مالی امكان خرید و استفاده از تكنولوژی های نوین و یا سرمایه گذاری بر روی تحقیق و توسعه داخلی توجیه پذیر نباشد.
یكی دیگر از این موانع، كه به نوعی جزو چالش های فراروی دولت در بخش مدیریت كلان كشور محسوب می شود، تغییر برنامه ها و سیاست های شركت ها و سازمان های دولتی مثل پست در اثر تغییر مدیران عامل، اعضای هیات مدیره و تغییر دولت ها است. بنابراین باید تدابیری اندیشیده شود كه برنامه های نوسازی و تحول شركت پست مطابق با یك برنامه جامع پیش رفته و با تغییر مدیران ارشد، متوقف نگردد.
مدیر گروه پست دانشكده علمی كاربردی پست و مخابرات در پاسخ به این پرسش كه آیا می توان با قرار دادن پیك های موتوری و شركت های حمل و نقل زیر نظر سازمان پست، زمینه های پیشرفت این بخش را فراهم كرد، بیان داشت: خوشبختانه با تصویب قانون تبدیل شركت پست به شركت ملی پست، به نوعی تلاش دولت بر ساماندهی فعالان بخش پست شكل گرفته است. در اساسنامه جدید این شركت تدابیری به این منظور اندیشیده شد كه بر پایه آن، هر شخصیت حقوقی بخواهد در حوزه فعالیت های پست فعالیت كند، باید از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی مجوز داشته باشد. این موضوع كه فعالان حوزه پست ساماندهی، حیطه فعالیت آنها مشخص شوند و تا حد امكان قانونمند حركت كنند، می تواند از نظر برآورده كردن نیاز مشتریان در بازار اهمیت پیدا كند. همچنین شركت ملی پست و اپراتور هایی كه در آینده به پست می پیوندند راحت تر می توانند جایگاه خود را در این حوزه پیدا كنند.
او با تاكید بر این موضوع كه با روی كار آمدن شبكه های اجتماعی میزان خدمات پست نه تنها كاهش نیافته بلكه نیازهای جدیدی نیز در كنار آنها شكل گرفته است، افزود: ایجاد شبكه های اجتماعی و آسان سازی ارتباطات یك رویداد و تحول جهانی به شمار می رود. در گذشته ارتباطاتی كه هم اكنون از راه شبكه های اجتماعی، ایمیل و دیگر نرم افزارها صورت می گرفت، از راه پست انجام می شد. در كنار این موضوع باید دانست كه هرچقدر هم كه در بحث ارتباطات دیجیتالی پیشرفتی ایجاد شود باز هم توسعه جامعه و رفع نیازهای مردم به شبكه حمل و نقل و ارتباطات فیزیكی متكی است. فناوری های نوین همزمان كه می توانند برای خدمات سنتی پست تهدید محسوب شوند، اما فرصت های تازه ای نظیر تجارت الكترونیك، ایجاد و گسترش فروشگاه های اینترنتی و خرید و فروش كالا در فضای مجازی به وجود آورده اند. این فرصت ها جامعه را ناگزیر به استفاده از شبكه ارتباطی و فیزیكی پستی می كند.
باتوجه به اینكه وجود نهادی دولتی برای داشتن پوشش نظارتی و حمایتی فروشگاه های آنلاین ضروری به نظر می رسید، در اساسنامه جدید شركت ملی پست این وظیفه به پست سپرده شده است و به این ترتیب این سازمان می تواند نقش یك همكار معتمد و مكمل برای فروشگاه های اینترنتی ایفا كند. از طرف دیگر شركت های پستی جهان به سمت ارایه خدمات لجستیك (مدیریت جریان كالا، اطلاعات و یا هر نوع منابع دیگر) گرایش پیدا كرده اند. این خدمات در سه حوزه حمل و نقل، انبارداری و تهیه و تدارك كالا و در نهایت رساندن آن به دست مشتریان صورت می پذیرد. به این معنی كه پست مجموعه ای كامل از خدمات، (كه به تولیدكنندگان داخلی و خارجی برای حمل و نقل و توزیع كالا كمك می كند) در خدمت مشتری قرار می دهد. پس پیام ها و نامه های شخصی كه در گذشته به وسیله پست ارسال و توزیع می شد اكنون جای خود را به نقل و انتقال كالاهای مصرفی مردم جامعه و واحدهای تولیدی بزرگ و كوچك داده و كماكان بازار خدمات پستی در حال توسعه است.
آچاك در ادامه درباره حوزه هایی كه در پست هنوز جای پیشرفت دارد، یادآور شد: بخشی كه پست ایران در آن فعالیت كمی داشته، موضوع پست مالی است. در بسیاری از كشورهای دنیا این سرویس پستی در نقاط روستایی و كم برخوردار و حتی در شهرها برای نقل و انتقال پول، افتتاح حساب های پس انداز و پرداخت تسهیلات فعالیت می كند. این حوزه نیز می تواند به نوعی در دستور كار قرار گرفته و جایگزین خدماتی شوند كه چرخه عمر خود را در پست به پایان رسانده اند.
مدیرگروه پست دانشكده علمی كاربردی پست و مخابرات در پایان به ترسیم آینده صنعت پست پرداخت و توضیح داد: آینده صنعت پست به نوعی با صنعت لجستیك در دنیا گره خورده است. تحقیقات زیادی درباره آینده صنعت لجستیك انجام شد. به عنوان نمونه شركت DHL (بزرگ‌ترین شركت پستی آلمان و زیر مجموعه شركت دویچه پست است كه خدمات لجستیك ارایه می دهد) تحقیقی درباره سناریوهای مختلف در زمینه آینده صنعت لجستیك تا 2050 میلادی انجام داده كه درآن كارشناسان و محققان به این نتیجه رسیده اند كه با در نظر گرفتن همه شرایط و توسعه فناوری ها، باز هم آینده اقتصادی جهانی متكی بر حمل و نقل فیزیكی و لجستیك خواهد بود. پس آینده شركت پست بسیار روشن است و به جرات می توان گفت كه راه های ارتباطی نوین نه تنها تهدیدی برای پست نیستند بلكه فرصتی برای پیشرفت این صنعت به شمار می روند. پست می تواند یك نقش بی همتا در تجارت الكترونیك، صنایع كوچك و متوسط، شركت های نوظهور و حتی زنجیره تامین صنایع مادر كشور ایفا كند. افزون بر آن، رویكرد دولت ها به طرف ایجاد و گسترش دولت الكترونیك بوده است و مسوولان درحال فراهم ساختن زمینه های لازم برای تحقق دولت الكترونیك هستند. شركت ملی پست ایران زیرساخت های الكترونیكی قابل قبولی دارد و می تواند در كل كشور از راه دفاتر آنلاین، خدمات دولت الكترونیك سازمان های دولتی را ارایه دهد. با توجه به همه این عوامل می توان انتظار داشت كه آینده شركت ملی پست ایران درخشان و رو به پیشرفت باشد.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: سیده مریم سیدان** انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9368**9131
تهران- ایرنا- اهمیت و ضرورت ارتباط گیری در جوامع مختلف به پیدایش و تقویت راه های ارتباطی از جمله پست انجامید. این ابزار پراهمیت و كاربردی در طول زمان با پیشرفت جهان، به روز رسانی شد و امروز با به كارگیری فناوری های نوین افزون بر سرعت بخشیدن به فرایند انتقال مكاتبه ها، بر روند تسهیل جابه جایی مرسوله ها تاثیر گذار است.
