آيين هاي محرم در حسينيه ايران(بخش سوم) شده گرداني، شب فاتحه، جارزدن و علم بندي

به گزارش ايرنا، شَدِّه برداري رسم و سنتي بسيار كهن بوده كه از قديم الايام در ماه محرم انجام ميشده؛ اين رسم براي برآوردن حاجت عزاداران و ابراز همدري با شهدا و اسراي كربلا انجام ميگرفته كه البته اين رسم در معرض فراموشي است و تنها در احمد آباد اردكان همچنان در حال انجام است.
فلسفه مذهبي اجراي مراسم شَدَّه برداري به 2 دسته كلي تقسيم مي شود؛ عده اي از متوليان اجراي اين آيين معتقدند پارچه هاي آويزان به شَده نمادي از لباس و البسه به يغما رفته ياران امام حسين (ع) در صحراي كربلا، توسط سپاهيان يزيد است.
بر اين اساس، پس از كوچ دادن اسيران و بازماندگان خاندان امام حسين (ع) به شهر كوفه، امام سجاد (ع)، يزيد را مورد خطاب قرار دادند و فرمودند پدر بزرگوارم امام حسين (ع) را به واسطه اينكه با شما بيعت نكردند به شهادت رساندي اما به چه دليل سپاهيانت لباسهاي تن شهدا و اسرا را ربودند.
بعد از اين خطابه يزيد مجبور شد فرمان امام سجاد را اجرا كند و به سپاهيان شمر دستور داد همه لباسهاي به غارت رفته خاندان امام حسين (ع) را به امام سجاد (ع) تحويل دهند و اين آيين (شده برداري) حادثه تحويل دادن لباس خاندان امام حسين را باز گو و روايت مي كند.
عده اي ديگر معتقدند كه پارچه هاي آويزان به شده نمادي از رخت دامادي شاهزاده علي اكبر فرزند امام حسين (ع) است كه در رخت دامادي ايشان را به شهادت رساندند.
باتوجه به اينكه مراسم شَدَّه برداري احمدآباد زمينهاي كشاورزي وقفي دارد مستاجر اين زمين موظف است همه تداركات بستن شَدِّه امام حسين (ع) را در روز ششم محرم مهيا كند تا زنان محل بتوانند در آن خانه آيين بستن شَدِّه را به پايان برسانند و روز هفتم محرم با پختن آش امام حسين يا شربت از عزاداران امام حسينه در خانه اش پذيرايي كنند.
احتمالا اين آيين جزو يكي از آيينهاي مذهبي بوده كه ريشه ايراني داشته و پس از اسلام رنگ و لعاب اسلامي، به خود گرفته است.
اين آيين از ديرباز در بخشهايي از بلوك ميبد به خصوص بفروييه، ده آباد و روستاي قديم احمد آباد از توابع اردكان برگزار مي شد. برگزاري اين آيين در بلوك ميبد به كلي منسوخ شده اما در 2 محله بالا، وسط (پايين سابق) احمد آباد كه از ديرباز، هرسال اين آيين برگزار مي شده است تنها محله وسط (پايين قديم) احمد آباد، هنوز تا به امروز اجراي اين آيين برپا است.
** شب فاتحه در عقدا
آيين شب فاتحه از جمله رسم هاي مختص شهر عقداست و در هيچ كجاي استان به اين شكل ديده نمي شود و باتوجه به اينكه براي طلبيدن آمرزش روح رفتگان آن شهر و به طور كلي همه مسلمانان شيعه علي (ع) است هرساله برگزار مي شود.
هرساله بافرارسيدن ايام عزاداري وسوگواري خامس آل عبا حضرت اباعبدالله حسين(ع)، آييني با عنوان فاتحه خواني كه در اصل فاتحه 12 امام ناميده مي شود، درشب اول ماه محرم و سال نوقمري در محل حسينيه بزرگ عقدا برگزار مي شود.
قدمت برگزاري اين آيين و به خصوص فاتحه خواني دقيق مشخص نيست اما از آيين سنتي و كهن شهر عقدا به شمار مي رود كه در نوع خود كم نظير و شايد بي نظير است و چون در يكي از بندها از تمامي امامان ياد و نام برده مي شود به فاتحه دوازده امام مشهور است.
در اين شب، همه مردم عقدا و گاهي از نقاط دور و نزديك در محل حسينيه جمع مي شوند و علم هاي عزا و سياه رنگ حسين از حسينيه بالا و حسينيه پايين به طرف مركز تجمع حركت داده مي شود و با احترام به قاري فاتحه، آيين و سال نو و ماه عزاداري آغاز خواهد شد.
از قدمت اين آيين سند مكتوبي به دست نيامده، اما طبق گفته ريش سفيدان و بزرگان محل و باتوجه به آنچه كه از پدران خويش به ياد دارند اين آيين از دوران قاجار برگزار مي شده و در سالهاي اخير بندهايي به آن اضافه شده است.
** جارزدن در عزاداري ماه محرم عقدا
در اين آيين، كه از جمله سنتي ترين آيينهاي شهر عقدا در اردكان است، ابتدا فانوس روشني را به وسيله طنابي به فرازبام حسينيه يا محل روضه خواني منتقل مي كنند تا چراغ راهي براي عموم يا به عبارتي نمادي از روشني راه امام حسين (ع) باشد.
سپس، پيش از شروع روضه خواني، افرادي درقالب دو گروه، اشعاري رابه صورت چاووشي همخواني مي كنندكه بدين صورت به اهل محله و آبادي نويد آغاز مجلس روضه خواني را مي دهند و پس از پايان كار، به عنوان مزد، تعدادي نان بين آنها تقسيم مي شود.
آيين جارزني ازقديمي ترين آيينهاي سنتي عقدا است كه بدون استثنا، پيش از شروع هر مجلس روضه خواني در حسينيه عقدا و هر مكاني كه درآن روضه برپا است، اجرا مي شود.
به گفته اهالي و ريش سفيدان محل هر زمان روضه اي براي خاندان اهل بيت برپا مي شد اين آيين نيز قبل آن وجود داشت و اينكه از چه زماني آيين جارزدن به وجود آمده اطلاعات چنداني دردست نيست.
آيين جارزدن در شهرهاي ديگر استان با اندكي اختلاف نيز برگزار مي شود اما برافروختن فانوس و برافراشتن بالاي حسينيه و يا مكاني كه روضه خواني در آنجا انجام مي شود، مختص شهر عقدا است.
برافروختن فانوس نشانه دهنده روشني راه امام حسين (ع) و به اين معني است كه هركس در اين راه قدم بردارد بدون شك به رستگاري خواهد رسيد و اينكه هركسي صداي جارزدن به گوشش برسد متوجه مي شود كه قراراست آيين روضه خواني برپا شود.
آيين جارزدن از جمله رسم هاي كاملا زنده شهر عقداست كه اشعار آن نيز سينه به سينه به نسل امروز منتقل مي شود و به گفته اهالي تا زماني كه روضه خواني اباعبدالله الحسين برگزار مي شود مراسم جارزدن نيز ادامه خواهد داشت.
** علم بندي طزرجان شهرستان تفت
آيين علم گرداني از روز تاسوعا آغاز مي شود و زنان و مردان روستا هركدام بخشي از علم را مي بندند سپس علم گردانان در محله مختلف علم را مي گردانند.
گرچه آيين هاي ماه محرم در اكثر شهرها و نقاط ايران با شكوه خاصي برگزار مي شود، اما برخي از فرهنگ هاي مذهبي خاص يك منطقه گرديده است كه مراسم علم گرداني روستاي طزرجان يكي از آنهاست.
در روز تاسوعا علم بندان با جمع آوري پارچه هاي نذري مردم، محله و علم خانه را آذين مي بندند. ريش سفيدان با نداي ذكر و صلوات چوب علم ها را يكي يكي سوهان كشيده و براي مراسم محيا مي سازند و با بستن پارچه ها، علم ها به نام مبارزان كربلا به ميانه جمع مشتاقان عزيمت داده مي شود.
با حركت دادن علم حضرت حسين (ع) و ابوالفضل عباس (س) همراه با هيات هاي عزاداري مراسم شور حسيني مي گيرد. علم داران در حسينيه روستا جمع شده و همراه با مراسم نخل برداري و دسته جات سينه زني به عزاداري اما مظلوم خود مي پردازند.
روستاي طزرجان در شهرستان تفت و در جنوب شرقي قله شيركوه قرار دارد و يكي از مناطق خوش آب و هواي اين شهرستان است كه علاوه بر داشتن آثار باستاني و تاريخي، جاذبه ‌هاي خاص اكوتوريستي نيز دارد.
7532/6197 خبرنگار: سعيد صادقي مقدم ** انتشار: محمدحسين فلاح تفتي