تامین غذای سالم و ایمن برای همگان

غذا از نخستین نیازهای تمامی موجودهای زنده محسوب می شود كه نقش اساسی آن در زندگی و رشد و نمو انكارشدنی نیست و همین امر از عوامل پیشرفت در عرصه صنعت و كشاورزی به شمار می رود.

پروردگار نیز در قرآن كریم با توجه به این نیاز مهم انسان و دیگر موجودات، برخی از سوره ها را با عنوان خوراكی ها نام گذاری كرده و در بعضی از آیه ها به خواص خوردنی ها و در برخی دیگر به حیوان های پدیدآورنده غذاهای مناسب و مطلوب آدمی اشاره كرده است.

همین نیاز نخستین انسان باعث شد تا مشغولیت ذهنی بیشتر مردم جهان دستیابی به غذا باشد. كمبود غذا و مواد غذایی كه بدن به آن نیاز دارد برای بسیاری از مردم جهان، مشكلی بزرگ محسوب می شود زیرا با آلودگی و تخریب محیط زیست مسایل گوناگونی به وجود آمده كه در كاهش منابع غذایی جهان مؤثر است. «گرما، خشكسالی، فرسایش خاك، بارش باران های اسیدی و سیاست های بعضی از كشورهای قدرتمند در برابر كشورهای در حال توسعه» از جمله عوامل گرسنگی و سوء تغذیه مردم جهان به شمار می رود.

البته نباید فراموش كرد كه فقر نیز یكی از عوامل مهم ایجاد سوء تغذیه است. این مهم سبب ایجاد ناتوانی جسمی و ذهنی می شود اما فقر تنها علت این معضل نیست و عوامل فرهنگی، اجتماعی، بهداشت و سلامت عمومی جامعه در ایجاد این امر موثر هستند.

در ایران نیز به منظور تدوین سیاست ها و برنامه های اجرایی غذا و تغذیه، جدول ملی تركیبات غذایی ایران به عنوان یك ضرورت و دستاورد ملی در مطالعات و بررسی های تغذیه ای منتشر و در دسترس سیاستگذاران و متخصصان قرار گرفته و این جدول شامل تركیبات مواد غذایی خام و پخته است كه مهمترین ابزار و منبع اطلاعاتی برای تعیین و برآورد ارزش تغذیه ای مواد غذایی مانند پروتئین، چربی، انرژی و ... محسوب می شود.

سازمان خواربار و كشاورزی ملل متحد(فائو) كه در 1945میلادی به وسیله 44 كشور عضو سازمان ملل متحد و با هدف زدودن فقر و گرسنگی در جهان تشكیل شد، در بیستمین كنفرانس خود در نوامبر 1979میلادی، 16 اكتبر سالروز تاسیس این نهاد را «روز جهانی غذا» نام‌گذاری كرد كه همه ساله مراسمی در بیش از 150كشور جهان برای بزرگداشت آن برگزار می‌شود و از طرف فائو شعاری در زمینه های همچون سوء تغذیه، گرسنگی و راه های بر طرف كردن كمبود مواد غذایی و كاهش گرسنگان جهان تعیین می شود كه در سال جاری عنوان «شعار آب و هوا در حال تغییر است، كشاورزی و غذا نیز باید تغییر كند» انتخاب شده است.

جمعیت جهان به‌طور مداوم همزمان با این تغییرات اقلیم در حال رشد است و انتظار می رود تا ۲۰۵۰ میلادی به 9.6 میلیارد تن برسد، پس برپایه این روند بایستی كشاورزی و نظام ‌های غذایی با این تغییرها هماهنگ شوند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت16 اكتبر روز جهانی غذا با «خدیجه رحمانی» استاد تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی به گفت و گو پرداخته است.
رحمانی با اشاره به نقش تغذیه در سلامت انسان ها گفت: با توجه به اینكه مواد غذایی تاثیر بسزایی در سلامت جسمی، روانی و اجتماعی انسان ها دارد و برای تضمین این مهم افراد باید از تغذیه سالم و صحیح برخوردار باشند. به همین سبب هرگونه اختلال در دریافت مواد مغذی از غذاها به سوءتغذیه نیز منجر می شود. همچنین تغذیه خود نیز عامل بروز بسیاری از بیماری ها شده و برپایه دیدگاه عموم، لاغری بیش از اندازه به معنای سوء تغذیه است در صورتی كه ایجاد هر گونه كمبود در ریز مغذی های بدن، این مشكل را در افراد ایجاد می كند. بنابراین هر گونه كمبود یا استفاده زیاد مواد مغذی در بدن را سوءتغذیه می گویند.

استاد دانشگاه شهید بهشتی بیان داشت: از دوران نخستین تا كنون كشورهای استعمارگر سعی می كردند تا كشورهای ضعیف را از لحاظ غذایی به خودشان وابسته كنند و آنها را به طرف تك محصولی شدن هدایت می كردند تا از لحاظ تغذیه نفوذ كاملی بر آنها داشته باشند. به همین سبب بحران غذا همیشه به عنوان یك مساله مهم و جدی در دنیا مطرح بوده است كه اكنون به شكل دیگری یعنی مواد غذایی تراریخته وجود دارد؛ یعنی دست كاری های ژنتیكی كه در مواد غذایی صورت می گیرد، باعث بروز سوءتغذیه و انواع بیماری ها می شود. همین امر باعث شد تا اطمینان در سلامت مواد غذایی به عنوان یك اصل مهم در سلامت جامعه مطرح باشد.

همچنین نوع فرآیندهایی كه در غذاها انجام می شود مواد غذایی مغذی را با تغییر روبرو می سازد و همین امر اثر مهم و جدی بر سوءتغذیه افراد و در نهایت جامعه می گذارد كه از نمونه های بارز آن می توان به انواع فست فودها اشاره كرد، این نوع از غذاها تنها كالری بدن را تامین می كند و فاقد هرگونه مواد مغذی هستند و مواد مضر آنها بسیار بیشتر از غذاهای دیگر است.

این استاد تغذیه در ادامه انواع شیرینی ها و شكلات ها را از جمله مواد غذایی مضر دانست و اظهار كرد: نوع چربی هایی كه در تهیه این نوع از مواد استفاده می شود بسیار بیشتر از دیگر مواد غذایی است. باید دانست، اینك شكر، نمك و چربی سه عامل عمده بیماری های قلبی و عروقی، سرطان و دیابت هستند كه در جامعه بروز پیدا كرده است كه در ایران پس از حوادث بالاترین آمار مرگ و میر را به خود اختصاص داده اند. نقش مواد غذایی در بروز بیماری ها از دو دیدگاه عوامل عفونی یا باكتریایی و دیگری كاهش ارزش مواد غذایی بررسی می شود. به همین دلیل سیاستگذاران حوزه تغذیه باید نهایت تلاش خود را انجام دهند تا مواد غذایی سالم و ایمن در دسترس افراد قرار بگیرد.

وی با اشاره به الگوی نامناسب مصرف مواد غذایی در ایران توضیح داد: در دهه های پیش فقر اقتصادی و فرهنگی و نبود آگاهی در زمینه مواد غذایی، علت نامناسب بودن الگوی غذایی جامعه بود اما اكنون عوامل روانی و اجتماعی باعث بروز سوءتغذیه و استفاده از الگوی نامناسب غذایی شده است زیرا جهان به هر مقدار كه به طرف صنعتی شدن پیش می رود به همان اندازه نیز مصرف غذاهای صنعتی رواج پیدا می كند كه ارزش غذایی بسیار كمتری نسبت به غذاهای دیگر دارند.

موضوعی كه در الگوی غذایی سالم به آن توجه شده استفاده از غذاهای سالم و تازه است كه این امر می تواند ارزش تغذیه ای زیادی داشته اما انواع غذاهای صنعتی كه در حال حاضر به دلیل سهولت در دسترسی از آنها استفاده می شود، فاقد این مهم هستند.

رحمانی درباره مصرف مواد غذایی در ایران یادآور شد: انستیتوهای تغذیه ای در ایران نشان می دهد كه تنها یك چهارم جامعه از مواد غذایی صنعتی به میزان مناسبی استفاده می كنند در صورتی كه نیمی از افراد دریافت كالری بسیار بالایی دارند و این موضوع سبب افزایش وزن و در پی آن بروز بیماری های مختلف می شود. به همین دلیل، الگوی مصرف مواد غذایی در ایران نیاز به اصلاح دارد كه در این امر رسانه ها می توانند نقش موثری ایفا كنند.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی درباره جایگزینی مواد غذایی سالم به جای دارو، تصریح كرد: برای اینكه بتوان یك الگوی غذایی مناسب را ارایه داد باید مواد غذایی را از نظر ارزش تغذیه ای به گروه های اصلی نان و غلات، سبزیجات، گوشت، حبوبات و لبنیات تقسیم كرد و برای اینكه همه مواد وارد بدن افراد شود بایستی روزانه از هر گروه به مقدار لازم استفاده كنند و اگر در دریافت این مواد غذایی اختلالی به وجود آید بدن به طرف بیماری های متعدد سوق پیدا می كند. به همین دلیل استفاده از این غذاهای اصلی در هر وعده غذایی می تواند از بروز بیماری جلوگیری كند و جایگزین دارو شود. باید توجه داشت كه این مواد باید سالم و ایمن باشد تا مشكلی در تامین نیازهای ضروری ایجاد نشود.

وی در پایان جلوگیری از اسراف مواد غذایی را از راهكارهای جلوگیری از سوءتغذیه و فقر دانست و گفت: توجه به اسراف مواد غذایی یكی از مساله های مهم و حایز اهمیت است كه می تواند توزیع و دسترسی مواد غذایی را برای جامعه یكسان و از دور ریز آن جلوگیری كند. متاسفانه به دلیل های مختلف عده ای از افراد جامعه بیش از نیاز خود مواد غذایی تهیه و از كالری آن استفاده می كنند و عده ای دیگر به سبب فقر با سوء تغذیه روبرو هستند. از این نظر باید گفت، در جامعه اسراف از خرید تا مصرف وجود دارد كه اگر در جامعه دستور اسلام درباره تغذیه رعایت شود در سلامتی افراد بسیار موثر خواهد بود.
سیاست گذاران و برنامه ریزان غذایی باید توجه زیادی به غذاهای تراریخته نشان دهند و فرهنگ سازی درست، جامعه را با الگوی صحیح غذایی آشنا كنند.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهدی احمدی** انتشار دهنده: شهربانو جمعه
**پژوهشم**9370**2002**9131
*ایرنا مقاله كانالی برای انعكاس مقالات اندیشكده ها - پژوهشكدها - دانشكده ها - مراكز تحقیقاتی و رسانه های ایران وجهان*
Irnaarticle@