ساعت 12:31 يازدهم شهريورماه امسال حفره اي با عمق هشت و قطر پنج متر در اتوبان ستاري- خيابان پيامبر- ايجاد شد.
در اين حادثه يك دستگاه پژو 206 به داخل حفره افتاد و خودرو سواري پرايد كه در آستانه سقوط بود، مهار شد؛ همچنين دو خط لوله تغذيه گاز پلي اتيلن مسدود و گاز 1200 مشترك به مدت چهار روز قطع شد.
پس از حادثه هفت دستگاه آمبولانس، دو دستگاه اتوبوس آمبولانس و شماري اورژانس موتوري براي تخليه ساكنان از محل حاضر شدند كه تخليه خانه سالمندان با مشكل روبرو شد.
خوشبختانه حادثه آسيب جاني به همراه نداشت و مي‌توان گفت مانند حادثه فرونشست زمين در محله شهران منطقه پنج شهرداري تهران به دليل اينكه در ساعت هاي اوليه بامداد بود و بار ترافيكي وجود نداشت، با حضور به موقع مسئولان و سازما‌ن‌هاي ذيربط ختم به خير شد و تلفات جاني سنگين نداشت.
با اين همه خطر فرونشست، همواره مناطق تهران را تهديد مي‌كند و در روزهاي گذشته شاهد اين پديده در ميدان قيام و خيابان مولوي تهران بوديم.
** فرونشست زمين در تهران 90 برابر حد بحران اتحاديه اروپا
فرونشست زمين در تهران 90 برابر حد بحران اتحاديه اروپاست و هر روز يك ميليمتر از زمين تهران نشست مي كند كه با 36 سانتيمتر نشست ساليانه بين كشورهاي جهان ركورددار است.
به منظور بررسي علت هاي اين حادثه در آغاز بايد تفاوت دو مفهوم فرونشست و فروچاله را بيان كرد.
فرونشست، پديده‌اي مرفولوژيكي است كه تحت‌تاثير حركت فررو زمين پديد مي‌آيد كه در يك بازه زماني و به طور تدريجي زمين به حالت قائم رو به پايين حركت مي‌كند اما درباره اين حادثه كه به صورت ناگهاني و در سطح كوچكي از زمين اتفاق افتاده، استفاده از واژه فروچاله مناسب‌تر است.
فرونشست زمين به علت هاي مختلف همچون انحلال تشكيلات زيرسطحي، تراكم رسوب در اثر استخراج سيالات، فرسايش مكانيكي زيرسطحي، سطوح شيبدار، انقباض خاك‌هاي رسي، ايجاد حفره در اثر انحلال، ريزش سازه‌هاي زيرزميني، برداشت آب‌هاي زيرزميني و... رخ مي دهد.
** دلايل نشست هاي تهران
درباره حادثه اتوبان ستاري مي توان سه دليل مطرح كرد كه تاييد هر كدام به بررسي بيشتري نياز دارد.
دليل اول برداشت بي رويه آب از منابع زيرزميني و قنات‌هاست كه به كاهش سطح آب هاي زيرزميني و افزايش تنش خاك به سبب خالي شدن آب درون حفرات منجر مي شود.
اين اتفاق به مرور زمان به نشست كردن خاك، پر شدن حفرات و ايجاد شدن گراديان هيدروليكي مي انجامد كه در نتيجه شسته شدن ذرات خاك و حركت آنها به داخل چاه و قنات را به دنبال دارد.
دليل دوم وجود آب هاي زيرسطحي در اثر عواملي مانند نشت سيستم آبرساني و فاضلاب است كه همراه با اختلاف تراز شمالي- جنوبي شهر تهران و نفوذپذيري و تخلخل خاك باعث ايجاد گراديان هيدروليكي و در نتيجه، حركت آب بين خلل و فرج مي شود.
اين امر باعث شسته شدن خاك با دانه بندي ريزتر و خالي شدن فضاي بين خاك و افزايش تخلخل در خاك و به اصطلاح پديده لانه روباه مي شود و پديده فرونشست را تشديد مي كند.
دليل سوم كه چندان دور از واقعيت به نظر نمي رسد، حفاري هاي مترو و وجود تونل مترو نزديك محل حادثه است.
اين حفاري‌ها در عمق ناشي از ماشين هاي حفاري به لرزش خاك‌هاي دانه اي و متراكم‌شدن آنها و نشست سقف تونل منجر مي شود.
همچنين وجود تونل‌ها در زير زمين نيز باعث افزايش گراديان هيدرولكي و پديده آب شستگي مي‌شود. در اين حادثه نيز كارگران مترو گفته‌اند به دليل نشت خاك به داخل تونل مترو خط 6، از داخل تونل فرار كردند.
حادثه فروچاله منطقه شهران نيز در مجاورت عمليات حفاري خطوط مترو رخ داده بود.
تاكنون علت اصلي حادثه فرو نشست زمين در اتوبان ستاري به طور قطع مشخص نشده است و شايد بتوان گفت مجموعه‌اي از سه دليل بالا به صورت زنجيره‌اي از حوادث به اين حادثه منجر شده‌است.
-------------------------------
*كارشناس ارشد دانشگاه علم و صنعت- تارنماي وزارت راه و شهرسازي
تهران- ايرنا- فرونشست زمين در اتوبان ستاري شايد ناشي از زنجيره‌اي از سه دليل برداشت بي‌رويه آب از منابع زيرزميني و قنات‌ها، وجود آب‌هاي زيرسطحي در اثر عواملي مانند نشت سيستم آبرساني و حفاري‌هاي مترو باشد.
