در اين مطلب مي خوانيم: وسواس نوعي اختلال اضطرابي است كه با ميل پايان‌ناپذير و مهارنشدني به تكرار برخي از اعمال و رفتارها بروز مي‌كند.
وسواس در همه افراد تا حدودي وجود دارد اما زماني يك بيماري تلقي مي‌شود كه زندگي عاديِ آنها را مختل كند.
وسواس فكري-عملي نوعي اختلال اضطرابي است كه با ميل پايان‌ناپذير و مهارنشدني و نياز دائمي به تكرار اعمال كليشه‌اي به صورت تقريبا غيرارادي بروز مي‌كند. رفتارهايي چون ميل به جمع‌آوري اشياي غيرضروري، اعمال تكراري چون شستن دست و كنترل چندباره شير اجاق گاز از شكل‌هاي بروز وسواس هستند.اين اختلال اضطرابي فرد را به دام افكار تكراري و آيين‌هاي رفتاري مي‌اندازد و قادر است او را به كلي از زندگي عادي بازدارد.
آمارها نشان مي‌دهند شمار افرادي كه از گونه‌هاي مختلف وسواس رنج مي‌برند بيشتر از اسكيزوفرني، اختلال دوقطبي و اختلال هراس است. وسواس ممكن است در دوران كودكي ريشه داشته باشد اما اغلب موارد در دوران نوجواني و اوايل بزرگسالي بروز مي‌كند.
كارشناسان بر اين باورند كه 2 عامل استعداد نوروبيولوژيك و محيطي هم‌زمان مي‌توانند باعث ايجاد افكار ناخواسته و ناخوانده شوند. فرد با تكرار الگوهاي رفتاري اجباري سعي در آرام كردن اين افكار ناخوشايند دارد. اولين نشانه‌هاي وسواس تجربه افكار يا تصوراتي است كه آزاردهنده و بي‌دليل هستند و اضطراب ايجاد مي‌كنند.
وسواس در صورت عدم درمان به يك بيماري مزمن تبديل مي‌شود كه گاه سالهاي مديد ادامه پيدا مي‌كند، گرچه ممكن است شدت علائم آن به مرور زمان كاهش يابد. درمان دارويي و رفتاري و گاه تركيبي از اين 2 در رفع اين بيماري موثر هستند.
*علائم وسواس: اولين نشانه‌هاي وسواس تجربه افكار يا تصوراتي است كه آزاردهنده و بي‌دليل هستند و اضطراب ايجاد مي‌كنند.
اين افكار ناخواسته كه به‌طور پياپي تكرار مي‌شوند در حقيقت راهي براي رهايي از ترس‌هاي ناشي از امكان بروز اتفاقات ناخوشايند يا آلودگي و ناپاكي هستند. گاه اين افكار تمامي ذهن فرد را درگير و عملكرد روزانه او را مختل مي‌كند.
بيمار مبتلا به وسواس مي‌داند كه اين افكار ساخته و پرداخته ذهن خود اوست و به همين دليل مايل است با افكار و اعمال ديگري آنها را از ذهن خود خارج كند.
جملاتي همچون «اين ظرف كاملا تميز نشده است و بايد آن را دوباره بشويم» يا «گمان كنم در را قفل نكرده‌ام» يا «مي‌دانم كه آن نامه را بدون تمبر فرستاده‌ام» بارها از دهان افراد دچار وسواس شنيده شده است. رفتارهاي تكراري گاه با يك عمل ذهني چون شمارش همراه هستند. وسواس در موارد حاد ممكن است باعث شود فرد از خانه خارج نشود. امكان و شدت بروز اين بيماري در مردان و زنان يكسان است.
*دلايل بروز وسواس: كارشناسان 'انجمن ملي سلامت رواني' در آمريكا معتقدند وسواس از عوامل بيولوژيك و نيز محيطي شامل تجربيات و رفتارهاي اكتسابي در دوران كودكي و الگوهاي فكري غلط ناشي مي‌شود.
واكنش مثبت بيماران مبتلا به وسواس به داروهاي افسردگي چون SSRI يا بازدارنده‌هاي بازجذب سروتونين (دسته اي از داروهاي افسردگي كه براي درمان افسردگي و برخي از انواع اختلالات اضطرابي و اختلالات شخصيتي به‌كار مي‌روند) بيانگر اختلال عملكرد سيستم پيام‌رسان‌هاي عصبي (نوروترانسميترها) سروتونين است.
پژوهش‌ها نشان مي‌دهند كه ممكن است يك نقص ژنتيك در ديگر سيستم‌هاي پيام‌رسان‌شيميايي در مغز در بروز وسواس دخالت داشته باشند.
داروهاي حاوي سروتونين همانطور كه از نامشان پيداست، از بازجذب يا دفع سروتونين در مغز جلوگيري مي‌كنند. سروتونين ماده‌اي است كه نزد عوام به عنوان جاري‌كننده 'حال خوب' شناخته شده است.
وسواس ممكن است با افسردگي، اختلال در عادات غذايي يا اختلال كم‌توجهي همراه باشد و احتمال دارد با ناهنجاري‌هايي چون تيك‌هاي عصبي يا صوتي و خودبيمارانگاري نيز خود را نشان دهد.
مطالعات 'انجمن ملي سلامت رواني' نشان مي‌دهد كه تركيبي از دارو-روان‌درماني بهترين اثر را بر جوانان مبتلا به وسواس دارد.
*درمان وسواس: معمولا يكي از روش‌هاي روان‌درماني يا دارودرماني و يا هر دو به‌طور هم‌زمان براي بيماران مبتلا به وسواس تجويز مي‌شود ولي ممكن است بيماران به يكي از اين درمان‌ها بيش از ديگري واكنش نشان دهند.
مطالعات 'انجمن ملي سلامت رواني' نشان مي‌دهد كه تركيبي از دارو-روان‌درماني بهترين اثر را بر جوانان مبتلا به وسواس دارد. داروهايي كه براي درمان اين درد تجويز مي‌شوند معمولا يكي از انواع حاوي SSRI است.
تحقيقات اين انجمن نشانگر اين است كه اين داروها بسامد يا شدت اختلالات وسواس را در نيمي از بيماران كاهش داده است اما قطع اين داروها اغلب منجر به بازگشت بيماري مي‌شود.
كارشناسان از روش‌هايي چون حساسيت‌زدايي، بازداري فكر، غرقه سازي تجسمي و شرطي‌سازي آزارنده براي درمان بيماري استفاده مي‌كنند.
*وسواس و كودكان: به گزارش امانت به نقل ازايسنا، حدود يك سوم بيماران مبتلا به وسواس از كودكي به اين ناهنجاري و اختلال دچار شده اند. رفتارهاي تكراري كه در كودكي بروز مي‌كند چون شستشوي دست، كشيدن مو يا جويدن ناخن راهي براي كاهش يا رهايي از اضطراب است. اما اين رهايي ديري نمي‌پايد و اضطراب دوباره بروز مي‌كند. روان‌درماني بهترين روش درماني براي كودكان به‌شمار مي‌آيد.
منبع: هفته نامه امانت آذربايجان غربي
8137/2093**دريافت كننده: سيده فاطمه سجادي**انتشاردهنده: صابر چهرقاني
هفته نامه امانت در شماره اين هفته خود، مقاله اي در خصوص اختلال رواني وسواس منتشر كرده است.
