فرهیختگان بی شماری رسالت هدایت جامعه را به سمت آگاهی و شناخت بیشتر برعهده دارند؛ علامه محمدتقی جعفری از جمله این عالمان بنام است كه با آشنایی نسبت به میراث علمی گذشتگان در زمینه های مختلف، بنیانگذار دیدگاه ها و اندیشه ها نوینی در فقه، اصول، كلام، منطق، فلسفه و عرفان شد.
علامه محمدتقی جعفری در مرداد 1304 خورشیدی در خانواده ای باتقوا در تبریز دیده به جهان گشود. او قرآن و مقدمه برخی درس ها را از مادرش فراگرفت و دوره ابتدایی را در مدرسه اعتماد زادگاهش به پایان رساند و یادگیری علوم دینی را در مدرسه طالبیه این شهر ادامه داد.
این اندیشمند بزرگ در 15 سالگی به همراه برادرش به تهران رفت و از محضر استادان برجسته ای چون آیت الله محمدرضا تنكابنی و آقا میرزا مهدی آشتیانی، متن رسائل و مكاسب را فرا گرفت و سپس در 1322 خورشیدی رهسپار قم شد و در مدرسه دارالشفا به ادامه تحصیل ادامه پرداخت. او برای كسب دانش و معرفت بیشتر، وطن را به مقصد نجف اشرف ترك كرد و با اهتمام در فراگیری و مطالعه فراوان در 23 سالگی به درجه اجتهاد نایل آمد.
این عالم برجسته در زمان تحصیل از درس و بحث استادان برجسته ای همچون آیت الله سید ابوالقاسم خویی، میرزا حسن موسوی بجنوردی، سید عبدالهادی شیرازی، سید جمال الدین گلپایگانی، شیخ كاظم شیرازی، سید محمد هادی میلانی و سید محسن حكیم بهره برد.
این فیلسوف فرهیخته پس از مدتی به ایران بازگشت و بعد از اقامت در مشهد راهی تهران شد و در مدرسه مروی به تعلیم و آموزش پرداخت. این عالم فرهیخته 50 سال از عمر خویش را به تعلیم و تربیت دانش پژوهان و پژوهشگران حوزه و دانشگاه این مرزوبوم همت گماشت و دانشجویان بسیاری از علم و اندیشه های او بهره بردند.
آثار و نوشته های فراوانی از علامه جعفری به یادگار مانده است كه چاپ بیش از 80 اثر ارزشمند وی از آن جمله است. از دیگر نوشته های این فیلسوف می توان به وجدان، اخلاق و مذهب، جبر و اختیار، سخنی كوتاه در علم امام، رسائل فقهی، آفرینش و انسان، انسان در افق قرآن از نظر فردی و اجتماعی، تحقیقی در فلسفه علم، فلسفه دین، فلسفه زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام، رابطه علم و حقیقت، علم از دیدگاه اسلام و تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی اشاره كرد.
سرانجام علامه محمد تقی جعفری پس از سال ها تدریس و تالیف آثاری ارزنده در 25 آبان 1377 هجری خورشیدی در 75 سالگی دیده از جهان فروبست و دنیای علم و دانش را ترك كرد.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز درگذشت علامه محمدتقی جعفری به گفت و گو با «آیت الله محسن غرویان»از شاگردان علامه جعفری، استاد حوزه علمیه قم و عضو هیات علمی جامعه المصطفی العالمیه پرداخت.
- در ادامه متن گفت وگوی ایرنا را می خوانیم:
** ویژگی های اخلاقی و شخصیتی علامه محمدتقی جعفری را چگونه ارزیابی می كنید؟
آیت الله غرویان، علامه جعفری را واجد سه خصلت اصلی دانست و در تشریح آنها گفت: او تمام همت خود را برای فراگیری دانش به كار می بست و برای آنكه نسبت به حقایق عالم اشراف لازم را كسب كند كتاب های گوناگون، مكتب ها و شخصیت های مختلف جهان را مطالعه می كرد. اشتیاق و شوق بسیار برای كسب علم از خصوصیت های بارز او بود. ویژگی دیگر وی وابستگی و تعلق به دنیا، ظواهر و مظاهر دنیوی و مادی آن نداشت.
اندیشه و تفكر نوگرایانه از دیگر خصلت های علامه محسوب می شد و این اندیشمند بزرگ تلاش می كرد تا به دور از تعصب ها و برپایه عقل و عقلانیت درباره مسایل جهان بینی و فلسفی بیاندیشد، پس تمام مكتب ها و اندیشه ها را بررسی می كرد و تعصبی نسبت به هیچ كدام از فلسفه ها و مكتب ها نداشت و همواره در تلاش بود تا از میان اندیشه های مختلف، آن را كه صحیح تر است و مطابقت و هم خوانی بیشتری با جهان هستی دارد، انتخاب كند.
** علامه محمدتقی جعفری از اندیشه ها و آثار كدام یك از اندیشمندان پیش از خود الهام گرفته است؟
استاد حوزه علمیه قم؛ ملاصدرا، مولوی، حافظ و محی الدین ابن عربی را به عنوان اندیشمندانی نام برد كه علامه جعفری، بیشترین تاثیرپذیری را از آنها داشته است و اظهار داشت: علامه محمدتقی جعفری در اندیشه های فلسفی، پیرو اندیشه های صدرایی و ملاصدرا بود و در عرفان از مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، لسان الغیب حافظ شیرازی و محی الدین ابن عربی تاثیر می پذیرفت. آثاری كه این فیلسوف بزرگ در شرح مثنوی و نهج البلاغه نگاشته است نشانی از اثرپذیری او از این عالمان دارد و به دلیل آن كه وی در حوزه نجف تحصیل كرده بود و با فقه، كلام و فلسفه اسلامی آشنایی داشت و هدفش آن بود تا این اندیشه ها را با هم تركیب كند كه حاصل این اقدام، آرا و نظریه های علامه جعفری را تشكیل می دهد.
علامه جعفری بیش از 100 هزار بیت شعر را از حفظ داشت و در میان شاعران بیشتر از مولوی تاثیر می پذیرفت و به مثنوی مولانا علاقه ویژه ای داشت و شعرهای آن را تفسیر می كرد و معتقد بود كه بسیاری از سروده های مولوی تفسیر آیه های قرآن است و به پیوند میان عرفان و قرآن را در سروده های مولوی معتقد بود و بسیار هم از آنها بهره می برد.
** علامه محمدتقی جعفری در چه حوزه هایی، صاحب رای و اندیشه بود؟
عضو هیات علمی جامعه المصطفی العالمیه، علامه جعفری را فقیه، فیلسوف، مفسر و عارف دانست و بیان داشت: وی در تمام زمینه های هستی و انسان شناختی، فلسفه، اخلاق و مبانی سیاست صاحب نظر بود و ضمن آشنایی با مكاتب روز، مطالعات عمیق و گسترده ای در این عرصه داشت و با نامه نگاری با برتراند راسل و آلفرد نوث وایت‌هد(از فیلسوفان بزرگ غرب) به تبادل نظر با آنها می پرداخت و در مجموع به دلیل برخورداری از جامعیتی ویژه به عنوان یك اسلام شناس جامع و یك فیلسوف بزرگ معروف شد.
**در ارتباط با آثاری كه از این اندیشمند بزرگ به یادگار مانده است توضیح دهید و برجسته ترین نوشته علامه جعفری كدام است؟
*** استاد حوزه علمیه قم، آثار علامه محمدتقی جعفری را بسیار گسترده و متنوع توصیف كرد كه تمام آنها نشانگر تنوع فكری و توسعه اندیشه او است و افزود: مهمترین اثر این فیلسوف، شرح نهج البلاغه و شرح مثنوی محسوب می شود كه در آن، اندیشه های نوینی را در عرصه های مختلف فكری و فلسفی، مطرح می كند و كتاب وجدان یكی دیگر از شاهكارهای این اندیشمند بنام به شمار می رود و علامه جعفری در بحث جبر و اختیار به عنوان یكی از مباحث پیچیده كلام، مطالب مفیدی را بیان كرده است.
** محوری ترین اندیشه های علامه محمدتقی جعفری كدام هستند؟
آیت الله غرویان با اشاره به سه اندیشه محوری این اندیشمند بزرگ گفت: حقیقت محوری یكی از اعتقادهای راسخ علامه به شمار می رفت و او همواره در پی كسب و یافتن حقیقت بود. عدالت خواهی وجه دیگری از اندیشه های علامه را تشكیل می داد و وی به شدت از شخصیت حضرت علی(ع) تاثیر می پذیرفت و در آثارش نیز این مساله به وضوح قابل مشاهده است. انسان شناسی محور سوم افكار علامه محسوب می شود و او در كتاب وجدان و در دیگر نوشته هایش نشان می دهد كه طالب یافتن حقیقت انسان كامل و بیدار است.
** چه ویژگی هایی سبب شد تا این اندیشمند فرهیخته را علامه بنامند و علت جامعیت علامه جعفری را بیان كنید؟
عضو هیات علمی جامعه المصطفی العالمیه با اشاره به این كه وی را به لحاظ گستره معلومات و مطالعاتش علامه نامیده اند، اظهار داشت: او در تمام حوزه های اسلامی و علوم انسانی صاحب نظر بود و با توجه به تسلط و اشراف كاملی كه به مبانی تفكر اسلامی، فلسفه الهی، جامعه شناسی، روان شناسی، حقوق، سیاست و تعلیم و تربیت داشت از منظر یك فیلسوف متكلم و فقیه اسلامی آنها را نقد و بررسی می كرد.
وی در پایان جوانان را به تلاش برای الگوبرداری از شخصیت علامه فراخواند و بیان كرد: امیدواریم كه نسل جوان بیشتر از آثار و اندیشه های این عالم بزرگ استفاده كنند و استادان رشته های معارف، فلسفه و كلام دانشجویان خود را به آرا، اندیشه ها و آثار علامه جعفری ارجاع دهند و دانشجویان را تشویق كنند تا پایان نامه هایی با محوریت اندیشه های علامه جعفری و تطبیق و مقایسه آن با دیگر فیلسوفان و اندیشمندان جهانی بنویسند.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهسا شریفی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**2059**9131
*ایرنا مقاله كانالی برای انعكاس مقاله های اندیشكده ها- پژوهشكده ها - دانشكده ها - مراكز تحقیقاتی و رسانه های ایران و جهان*
Irnaarticle@
تهران- ایرنا- علامه محمد تقی جعفری از اندیشمندان و فلاسفه بزرگ است؛ اندیشمندی كه با رویكردی مبتنی بر استدلال، منطق و خردگرایی، آثار ماندگاری در حوزه های مختلف چون حكمت، اصول و كلام پدید آورد؛ دانش پژوهی كه با استقلال اندیشه و با تكیه بر حقیقت جویی حلقه اتصال فلسفه شرق و غرب شد.