پایبندی به مبانی و معرفت دینی؛ رویكرد طاهره دباغ در حیات سیاسی و اجتماعی

مرضیه حدیدچی مشهور به طاهره دباغ در 1318 خورشیدی در همدان و در خانواده ای مومن و فرهیخته دیده به جهان گشود. ابتدا در مكتب خانه به فراگیری علم و دانش پرداخت و از حضور پدرش در یادگیری آموزه های قرآن و نهج البلاغه بهره های فراوان برد.

وی در 1333 خورشیدی به دلیل شرایط خانوادگی به تهران آمد و تحصیل علوم دینی خود را تا سطح(شرح لمعه) ادامه داد و در مسیر دانش اندوزی توانست تا از محضر استادانی چون حاج آقا كمال مرتضوی، حاج شیخ علی خوانساری، شهید آیت الله محمدرضا سعیدی و شهید سید مجتبی صالحی خوانساری كسب فیض كند.

این بانوی مبارز همزمان با تحصیل و علم آموزی به فعالیت های سیاسی نیز مبادرت می ورزید. مبارزه های سیاسی او با پخش و توزیع اعلامیه در 1340 خورشیدی آغاز شد و در این دوره به جمع دانشجویان مبارز دانشگاه های تهران پیوست.

طاهره دباغ كه در مبارزه های خویش علیه حكومت پهلوی از هدایت های آیت الله محمدرضا سعیدی استفاده می كرد با شهادت این عالم برجسته در 1349 خورشیدی به افشاگری علیه رژیم پهلوی شدت بخشید. ساواك سازمان اطلاعات و امنیت كشور در 1352 خورشیدی او را دستگیر كرد. كمیته مشترك این بانوی فرهیخته و دخترش(رضوانه) را زیر شدیدترین شكنجه ها قرار داد تا آن كه به سختی بیمار شد و مجبور به آزادی او از زندان شدند و دخترش همچنان در زندان بود اما پس از چند ماه بار دیگر دستگیر و زندانی شد و در این دوره از زندان به رویارویی فكری و ایدئوژیكی با گروه های ماركسیستی برخاست و در 1353 خورشیدی برای گسترش دامنه مبارزه های خود به خارج از كشور رفت و تا پیروزی انقلاب اسلامی در هجرت به سر برد.

این بانوی مبارز و انقلابی در پایگاه های نظامی در مرز لبنان و سوریه؛ آموزش های رزمی و چریكی را با موفقیت گذراند و در بسیاری از حركت ها و فعالیت هایی چون راهپیمایی، تظاهرات و اعتصاب های؛ معترضان خارج از كشور، مشاركت فعال داشت.

این فعال عرصه انقلاب پس از تبعید امام خمینی(ره) به پاریس در 1357 خورشیدی به جمع یاران ایشان پیوست و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به كشور بازگشت و مسوولیت های مختلفی از جمله فرماندهی سپاه همدان و مسوولیت بسیج خواهران، سه دوره نماینده مردم تهران و همدان در مجلس شورای اسلامی را برعهده گرفت و تدریس در دانشگاه علم و صنعت ایران و مدرسه عالی شهید مطهری و قایم مقامی جمعیت زنان جمهوری اسلامی از دیگر فعالیت های وی محسوب می شود.
وی اكنون به دلیل عارضه فشار خون در بیمارستان خاتم‌الانبیا‌ء تهران بستری است. پژوهشگر گروه اطلاع رسانی به سبب ارج نهادن به زحمت های و فداكاری های طاهره دباغ و نشان دادن گوشه هایی از مقاومت و از خودگذشتی های این بانوی مبارز و انقلابی با «اشرف بروجردی» از زنان فعال سیاسی، عضو شواری سیاست گذاری اصلاح طلبان و معاون پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و «محسن كاظمی» نویسنده كتاب «خاطرات مرضیه حدیدچی» به گفت و گو پرداخته است.

**ایرنا: نقش زنان را در مبارزه با حكومت پهلوی چگونه ارزیابی می كنید و طاهره دباغ به عنوان یكی از این بانوان چه نقشی در این مبارزه ها داشت؟
***بروجردی با اشاره به نقش زنان و مبارزه های آنها در پیروزی انقلاب اسلامی گفت: زنان در جریان مبارزه های انقلابی نقش مهم و تاثیرگذاری داشتند؛ چرا كه شمار زیادی از آنها با رژیم پهلوی مبارزه می كردند كه نمونه بارز این زنان طاهره دباغ بود. او از نظر بافت و پایگاه خانوادگی خود در محیطی بسیار مذهبی رشد كرد و توانست با حفظ همان رویه دینی در عرصه مخالفت با رژیم پهلوی وارد شود.

تفاوت او با زنان دیگر مبارز در این بود كه تا قبل از وارد شدن به مبارزه، همسر و خانواده وی كارهای سیاسی انجام نمی دادند در حالی كه در خانواده بسیاری از زنان مبارز چهره های سیاسی وجود داشتند. راه مبارزه برای اسلام راهی بود كه او انتخاب كرد. البته آیت الله سعیدی به عنوان روحانی كه در جریان مبارزه های او قرار داشت، نقش موثری در تصمیم گیری های طاهره دباغ ایفا كرد چرا كه وی پس از حضور در كلاس های درس او، برای نخستین بار گام در مسیر انقلاب گذاشت.

***كاظمی نقش زنان در پیروزی انقلاب اسلامی، حفظ دستاوردها و پیشبرد هدف های آن را چشمگیر و اساسی دانست و گفت: در دوران مبارزه و فعالیت سیاسی علیه رژیم پهلوی، زنان به صورت مستقیم و غیرمستقیم در كارهایی مانند عملیات های مسلحانه، چاپ، تكثیر و توزیع اعلامیه، نوار و كتاب، شركت در راهپیمایی و اعتراض ها حضور داشتند كه به دستگیری، شكنجه و زندانی شدن آنها نیز منجر می شد، طاهره دباغ یكی از این بانوان مبارز بود كه آگاهانه و معتقدانه پای به میدان مبارزه گذاشت و در این راه سختی ها و مشقت های فراوانی را تحمل كرد.
طاهره دباغ از شاگردان و پیروانان آیت الله محمدرضا سعیدی به شمار می رفت كه با تمام وجود ظلم و ستم موجود رژیم پهلوی را درك كرده بود. آیت الله سعیدی در تشویق او به مبارزه علیه رژیم پهلوی نقش مهمی داشت چرا كه او را بانویی مستعد، شجاع و باشهامت می دانست و همین شناخت نیز باعث شد تا تكثیر، پخش اعلامیه ها و كارهای دیگر مبارزه ای به وی سپرده شود و به این صورت از 1346 تا 1349 خورشیدی به اقدام هایی چون بحث، درس و پخش اعلامیه پرداخت.
پس شهادت این روحانی انقلابی در خرداد 1349 خورشیدی، طاهره دباغ برای ادامه مبارزه با رژیم پهلوی با دیگر روحانیان مبارز به همكاری پرداخت و بخش دیگری از زندگی سیاسی او آغاز شد. این بانوی مبارز برای پخش اعلامیه، كتاب، نوار و ایراد سخنرانی و شناسایی افراد مومن و انقلابی به شهرستان های مختلف سفر می كرد و همچنین ارتباط خود را با دانشجویان دانشگاه های مختلف تهران گسترش داد و با كمك آنها به تكثیر و پخش اعلامیه در دانشگاه ها می پرداخت.

**ایرنا: طاهره دباغ از چه شیوه های اعتراضی در برابر رژیم پهلوی استفاده می كرد و دوران مبارزه را چگونه پشت سر گذاشت؟
*** بروجردی با اشاره به این كه طاهره دباغ، صاحب هشت فرزند بود اما در مخالفت با حكومت پهلوی تردید نكرد، اظهار داشت: وی با حضور در جمع همسران ارتشی های رژیم پهلوی برای آنها كلاس های درس، قرآن و ... برگزار می كرد و بسیاری از مباحث سیاسی را به صورت غیرمستقیم با آنها در میان می گذاشت و این امر نشان می دهد كه او تا چه اندازه برای دستیابی به آرمان های اسلام دغدغه داشت و در جهت پیروزی و به ثمر نشستن انقلاب اسلامی فداكاری می كرد. مهمترین ویژگی كه می تواند یك انسان را به جایگاهی برساند كه از تمام هستی و زندگی خود دست بكشد و گام در راه مبارزه بگذارد، عشق به مبانی و معرفت دینی است كه طاهره دباغ به عنوان یك بانوی مسلمان و مبارز از این ویژگی برخوردار بود؛ چرا كه او برای اعتلای دین و معرفت شناسی حاضر شد تا تمام زندگی خود را هزینه كند و همین رویكرد و شخصیت مصمم در مبارزه بود كه سبب شد تا وی به عنوان یكی از معتمدان امام خمینی(ره) انتخاب شود.

***كاظمی با بیان این كه در 1352 خورشیدی برای نخستین بار طاهره دباغ دستگیر شد، گفت: ماموران ساواك، شبانه او را در خانه و در برابر چشمان فرزندانش دستگیر و روانه كمیته مشترك كردند. در آنجا وی شكنجه های زیادی را تحمل كرد و به گفته خود او با ورود به كمیته مشترك «شكنجه ها با سیلی و توهین و به تدریج با شلاق و باتوم و فحاشی جان فرسا شروع شد. چند بار دست و پایم را به صندلی بستند و كلاهی آهنی یا مسی بر سرم گذاشته و بعد جریان الكترسیته با ولتاژهای متفاوت به بدنم وارد می كردند كه موجب رعشه و تكان های تند پیكرم می شد. شلاق و باتوم، كار متداول و هر روز بود كه گاهی به شكل عادی و گاهی حرفه ای صورت می گرفت. در مواقع حرفه ای آنقدر شلاق بر كف پاهایم می زدند كه از هوش می رفتم. بعد با پاشیدن آب هوشیارم كرده و مجبور می كردند تا راه بروم كه پاهایم ورم نكند. دردی كه بر وجودم در اثر این كار مستولی می شد، طاقت فرسا و جانكاه بود.» به این ترتیب این بانوی فداكار در زندان های رژیم پهلوی متحمل سخت ترین شكنجه ها شد و هیچ گاه دست از مبارزه بر نداشت.

ماموران ساواك برای افزایش فشار روحی و روانی بر طاهره دباغ، دخترش را كه در آن زمان در مدرسه رفاه درس می خواند را دستگیر كردند و به كمیته مشترك بردند. ماموران ساواك برای دومین بار نیز او را دستگیر و در كمیته مشترك اقدام به ضرب و شتم و شكنجه این بانوی مبارز كردند و این كار چهار ماه به صورت وحشیانه ادامه و پس از آن به زندان قصر انتقال یافت.

وی در زندان قصر با همكاری دیگر بانوان انقلابی، مراسم احیای شب های قدر، دعا و قرآن خوانی برگزار می كرد و به عنوان چهره ای محبوب و برجسته در زندان معروف شد. سرانجام وی را پس از یك سال و چهار ماه تحمل شرایط سخت زندان با حال زار و در اوج ضعف جسمانی و بیماری از زندان آزاد كردند. ماموران رژیم پهلوی امیدوار بودند دباغ در خارج از زندان جان خود را از دست بدهد تا انقلابی ها نتوانند از مرگ وی در زندان استفاده تبلیغاتی كنند.

این بانوی مبارز پس از مدتی برای ادامه مخالفت با استبداد حاكم با مدارك و پاسپورت جعلی از ایران خارج شد و مدتی در انگلیس زندگی كرد و از آنجا به سوریه و مكه رفت و به پخش اعلامیه در میان حجاج پرداخت و با تماس هایی كه با ایرانیان برقرار می كرد از اوضاع و احوال كشور باخبر می شد. در همین مدت نیز به دیدار امام خمینی(ره) در نجف اشرف شتافت و از آنجا با اجازه امام(ره) برای آموزش های نظامی چریكی به لبنان رفت. از اقدام هایی كه وی در این دوره انجام داد حضور در فلسطین و شركت در چند عملیات نامنظم علیه اسرائیلی ها بود. سرانجام نیز به محل اقامت امام(ره) در پاریس رفت و امور اندرونی بیت ایشان را بر عهده گرفت.

**ایرنا: طاهره دباغ پس از پیروزی انقلاب اسلامی در چه مسوولیت هایی به ایفای نقش پرداخت و چگونه توانست منشا اثر واقع شود؟
***بروجردی با اشاره به خدمات سیاسی دباغ بعد از پیروزی انقلاب اسلامی گفت: او با پیروزی انقلاب در پست هایی از جمله فرماندهی سپاه پاسداران همدان و مسوولیت بسیج خواهران، سه دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی و ... را بر عهده داشت. وی همیشه عكس هایی را از نیروهایش كه در عملیات های مختلف شهید شده بودند با خود همراه داشت و با نگاه كردن به این عكس ها خاطره های دوران حضور در سپاه را برای خود زنده نگه می داشت.

***كاظمی با بیان این كه طاهره دباغ پس از بازگشت امام خمینی(ره) به ایران، مدتی را در پاریس ماند، اظهار داشت: وی با تماس هایی كه با مدرسه رفاه برقرار می كرد، اخبار و وقایع داخل ایران را از آنها می گرفت و آنها را برای انعكاس به رسانه های خارجی می داد و سرانجام در 16 اسفند 1357 خورشیدی پس از چند سال دوری و مبارزه به ایران وارد شد. طاهره دباغ در كتاب خاطرات خود هنگام ورود به ایران اینگونه می گوید: «خانواده و فامیل از دیدنم اشك از چشمانشان جاری بود، زبان از بیان احساس درونی قاصر بود، فقط اشك بود كه سخن می گفت. باورم نمی شد كه می توانم بعد از گذشت سه سال و هفت ماه دوباره بر روی خاك مقدس ایران گام بردارم و بار دیگر چشمانم با دیدار فرزندانم فروغی دوباره یابد. وقتی كه پای در خیابان های شهر تهران گذاردم فضای باور نكردنی در مقابلم بود. انقلاب و حماسه از سر و روی شهر می بارید.»

این بانوی مبارز پس از به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی نیز در مسوولیت های بسیاری قرار گرفت و همیشه فردی متعهد و دلسوز برای نظام جمهوری اسلامی ایران بود. وی تمام فراز و نشیب های زندگی را برای دستیابی به نظامی مبتنی بر اسلام، تحمل كرد و همچنان خود را با ارزش ها و معیارهای انقلاب اسلامی وفق داد. او در مسایل سیاسی روز نیز معتدل بود و هیچگاه دچار افراط و تفریط نمی شد و همیشه در خط امام خمینی(ره) گام برمی داشت. افرادی همچون طاهره دباغ همواره به عنوان الگوهایی زنده برای جامعه مطرح هستند.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهدی احمدی** انتشار دهنده: شهربانو جمعه
**پژوهشم9370**2059**9131
ایرنا مقاله كانالی برای انعكاس مقاله های اندیشكده ها - پژوهشكده ها - دانشكده ها - مراكز تحقیقاتی و رسانه های ایران وجهان*
Irnaarticle@