نداي 570 ساله يا حسين از تكيه اعظم برغان

به گزارش ايرنا، روستاي برغان در محدوده جغرافيايي ساوجبلاغ و كرج امروزي واقع شده و قدمتي طولاني تر از كرج دارد.
بازار و خانه هاي قديمي آن را آثار دوره قاجاري است. عمر برخي از درختان كهنسال روستا به بيش از 1000 سال مي رسد و نشانگر سابقه كهن اين روستاست.
حسنيه اعظم در بالا محله برغان اثر تاريخي ارزشمندي است كه قدمت آن بر اساس نوشته كتيبه سنگي سر در به بيش از 5 قرن مي رسد.
اطراف حسينيه رواق هايي در دو طبقه احداث شده كه علاوه بر ديورها با تيرچه هاي چوبي منبت كاري شده از همديگر جدا شده اند. اين رواق ها محل استقرار عزاداران و تماشاچيان تعزيه هاست.
اضلاع شرقي و غربي حسينيه داراي پنج رواق و ضلع شمالي رواقي ايوان مانند و وسيع دارد كه به خان نشين معروف است.
سقف هاي چوبي فقط رواق ها و خان نشين را پوشانيده و قسمت وسط حسينيه كه در آن سكوي اصلي اجراي مراسم تعبيه شده، بدون سقف بوده است كه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري تهران در حال حاضر همه بنا را با سوله فلزي پوشش داده تا از صدمات وارده در امان باشد.
منبر قديمي اين حسينيه كه به شدت فرسوده و پوشيده شده است. در گوشه يكي از رواق ها نگهداري مي شود. سر در اين حسينيه در سال 1367 تعمير و نوسازي شده است.
مدير مجمع تعزيه استان البرز كه خود يكي از اهالي برغان است در گفت وگو با خبرنگار ايرنا به بررسي تاريخچه تعزيه در اين استان پرداخت و گفت: برغان منطقه اي بود از تلاقي چهار استان فعلي كشور شامل گيلان، مازندران، ري (تهران) و قزوين كه از زمان علويان كه در سلسله جبال البرز حكومت مي كردند و شيعه مذهب هم بودند اين منطقه شكل گرفت.
مصطفي كرمي افزود: بارانداز و محل داد وستدهاي آن زمان در بازار برغان بود و اين وضعيت تا دوران صفويه ادامه پيدا كرد و در دوران شاه طهماسب در ايران بناهاي خشت و گلي زياد ساختند و به دليل شيعه مذهب بودن اين حكومت، حدود 570 سال پيش در سنه 931 هجري شمسي در برغان دو تكيه اعظم برغان و تكيه شهداي برغان را ساختند.
وي با اشاره به اينكه از همان ابتدا اين دو مكان را براي تعزيه خواني بنا كردند و نظير اين بناها را در ايران نداريم ، بيان داشت: 200 سال بعد از اين در دوران قاجار تكايايي مثل تكيه دولت به شكل حسينيه اعظم برغان ساخته و از آن كپي برداري كردند اما ابتدايي ترين بناي تعزيه خواني تكيه اعظم برغان و تكيه شهداي برغان است.
وي اظهار داشت: تكيه ي شهدا در ابتداي انقلاب به دليل عدم رسيدگي تخريب شد ولي تكيه ي اعظم را براي اينكه همچون يك زيارتگاه براي مردم محل بوده و مردم منطقه به آن اعتقاد زيادي داشته و يك خلوتكده اي است كه مردم در آن حاجت مي گيرند حفظ كردند.
وي گفت: دليل حاجت گرفتن مردم در اين تكيه اين است كه حدود 570 سال است كه از اين بنا صداي 'ياحسين' به آسمان مي رود.
كرمي يكي از عنايت هاي سيدالشهدا (ع) بر اين بنا اين موضوع دانستند كه هيچ جايگزيني تاكنون براي اين بنا نتوانسته اند احداث كنند زيرا اگر مي خواستند جايگزيني با سازه هاي بتوني بر آن داشته باشند مي گفتند حداكثر عمر آن 100 تا 200 سال بود.
وي ادامه داد: ولي اين بناي خشت و چوب 570 سال است كه مقاومت مي كند و در ايام محرم جايگاه هزاران نفر عاشق و دلداده ابي عبدالله (ع) است كه در اين جا تجمع مي كنند و از اقصي نقاط كشور هم تعزيه خوان ها و تعزيه دوست ها و تعزيه شناس ها در ايام محرم در اين بنا جمع مي شوند واز اين فضاي معنوي استفاده مي كنند.
وي يكي ديگر از دلايل معنويت اين تكيه را حضور و زندگي شخصيت هاي بزرگ ديني ما در اين جا محل دانست و گفت: شخصيت هايي همچون آيت الله محمدتقي برغاني ملقب به شهيد ثالث، آيت الله محمدصالح برغاني، آيت الله فرشته، آيت الله ملائكه، آخوند شهيدي و ... در حجره هاي اين حسينيه تدريس مي كردند و مذهب تشيع را ترويج مي كردند.
مدير مجمع تعزيه استان البرز افزود: اين ها بهانه اي شد كه اين بنا تا امروز مستحكم بماند و امروز هم افتخار البرز باشد.
وي تصريح كرد: در سال 90 موزه مردم شناسي كه سرمايه بزرگي براي روستاي برغان است، در اين بناي مذهبي داير كرديم، كه آداب زندگي روستايي در اين موزه به نمايش گذاشته است.
كرمي گفت: وزير فرهنگ و ارشاد وقت، همزمان با افتتاح اين موزه حدود 200 ميليون تومان بودجه اختصاص دادند كه با اين بودجه توانستيم لمبه هاي حسينيه را بزنيم تا اين حسينيه سمبل استان البرز شود.
وي در خصوص تاريخچه تعزيه و تعزيه خوان هاي برغاني، گفت: ابتدايي ترين نسخ تعزيه در ايران به اين منطقه تعلق دارد و به همين دليل تعزيه خوان هاي بسيار قوي نيز در اين منطقه از ابتدا زندگي مي كردند و دليل اين موضوع استقرار ابتدايي ترين بناي تكيه تعزيه خواني كشور در اين منطقه است.
اين تعزيه خوان قديمي برغاني ادامه داد: نسخ تعزيه در دوران قاجار را آيت الله محمدتقي برغاني نوشتند و بعد به همين ترتيب نسخه نويس هاي ديگري بودند ولي اكنون قزوين ادعا مي كند اين نسخ به ما تعلق دارد كه اين ادعا به اين دليل است كه در زمان هاي قديم برغان و طالقان زير نفوذ آن منطقه قرار داشت.
وي افزود: در روستاهاي برغان، تاليان، جلنگه دار و ديگر روستاهاي اقماري برغان همان نسخه ي ابتدايي خوانده مي شود كه در هيچ جاي ديگري اين نسخه ها خوانده نمي شود و در ديگر مناطق كشور نسخه هاي مير انجم، اصفهان و... خوانده مي شود كه كپي برداري شده از نسخه برغان است.
وي گفت: نسخه ي برغان در برغان خوانده مي شود كه اكنون نسخه ي قزوين هم به آن مي گويند و نسخه ي تهران نسخه ي ميرانجم است و نسخه ي هاي ديگر كشور مير اعضا و نسخه ي اراك هست.
كرمي از جمله تعزيه خوان هاي قديمي برغان را مرحوم ناظم در دوران قاجار و مرحوم ميرحاجي بارك الله عنوان كرد و افزود: حاجي بارك الله وقتي پيش پادشاه زمان در تكيه دولت مي خواند چون اسمش را نمي دانست مي گفت حاجي بارك الله.
وي از ديگر خوانندگان برغاني را ملامحمدبكايي، ميرزا ابوالقاسم بكايي، مرحوم نعيمي و ملاغلام حسين عنوان كرد كه در تمام كشور در مناطق تعزيه خيز از وجود اينها استفاده مي شد.
مدير مجمع تعزيه استان البرز يكي از مشكلات منطقه برغان و استان البرز در سال هاي اخير را صرف بودجه ي سنگين براي استفاده از تعزيه خوان هاي غيربومي در ايام محرم و صفر دانست و بيان داشت: تا چند سال پيش كه استان تشكيل نشده بود توان مطرح كردن خود را نداشتيم و ناچار از خوانندگان قوي غيربومي مثل اصفهان، اراك، تفرش، قزوين و...استفاده مي كرديم.
وي با اشاره به اينكه در حدود 33 نقطه استان در ايام محرم و صفر تعزيه خواني انجام مي شود، گفت: هزينه اي بالغ بر دو ميليارد تومان در اين دو ماه به تعزيه خوان هاي غريب داده مي شود.

***حسينيه اعظم برغان سكوي پرتاب قوي ترين تعزيه خوانان
كرمي در ادامه گفت: در سال 90 موفق شديم تعزيه ي كشور را با ثبت در يونسكو جهاني كنيم و نيمي از اين موفقيت مرهون تعزيه خوانان برغاني هستيم و افتخار ما اين است كه تعزيه جهاني شده است.
وي افزود: مثل بعضي هنرهاي آييني اديان ديگر كه ثبت يونسكو شده و جهاني شده، در اسلام، عالم تشيع، تعزيه را ثبت جهاني كرده است به طوريكه قبل از اين در اسلام و تسنن چنين چيزي نداشته ايم.
وي گفت: تعزيه اين هنر آييني شيعه را به ثبت يونسكو رسانديم، تعزيه خوانان قبل از اين هيچ ارزش و قربي نداشتند و بايد در كنار امامزاده ها و زمين هاي خاكي بايد گوشه و كنار بساط مي كردند و گدايي مي كردند ولي اكنون تعزيه به تالارها كشيده شده و به تكايا كشيده شده و مد نظر مسئولين كشور قرار گرفته است.
مسئول مجمع تعزيه استان البرز با اشاره به اينكه برغان خاستگاه بسياري از تعزيه خوانان برتر كشور است، افزود: استاد حكمت گلي از جمله اين افراد است به طوريكه سال گذشته در انگلستان و ديگر كشورها برنامه اجرا كرد.
وي تصريح كرد: از اين هنر آييني ايراني در اين كشورها بسيار استقبال مي شود كه اين ها افتخار ماست و ما البرزي ها بايد افتخار به اين كنيم كه حسينيه اعظم برغان يكي از جاهايي است كه سكوي وسط حسينيه سكوي پرتاب قوي ترين تعزيه خوانان است.
كرمي گفت: خيلي از تعزيه خوانان مطرح نبودند ولي به برغان آمدند و از اينجا حتي در ديگر كشورها مطرح شدند.
معاون هنري سينمايي اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان البرز نيز به خبرنگار ايرنا گفت: حسينيه اعظم برغان قدمتي حدود 600 سال دارد كه فضاي و چيدمان ساختمان اين حسينيه نشان از قدمت آن دارد.
ابراهيم شريفي افزود: فرهنگ و ارشاد استان براي سر و سامان دادن به گروه هاي تعزيه، سوگواره وفا را با حضور گروه هاي برگزيده تعزيه استان و ديگر استان هاي همجوار برگزار مي كند.
وي با اشاره به اينكه اين گروه هاي تعزيه تلاش هاي فراواني براي به روز شدن دارند، اظهار داشت: اين تلاش ها فرهنگ و ارشاد را بر آن داشت تا با استفاده از اساتيدي همچون داود فتحعلي بيگي و سيد محسن هاشمي كه از افراد برجسته در اين حوزه هستند، اقدام به برگزاري كلاس هاي آموزشي تعزيه بكند.
وي محل برگزاري اين دوره هاي آموزشي را در شهرستان ساوجبلاغ با توجه به مركزيت آن در برگزاري تعزيه دانست و گفت: تصحيح نسخ يكي از اصول مهم در تعزي است كه اين مهم در قالب سوگواره وفا هر ساله اتفاق مي افتد.
شريفي افزود: اين گروه ها هر ساله سعي مي كنند داشته هايشان را از لحاظ تكنيك، فني و نسخ به واقعيت ها نزديك كنند تا تعزيه تاثيرگذاري بيشتري داشته باشد.
وي اضافه كرد: اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي درصدد آن بر آمد كه يك انجمن براي گروه هاي تعزيه تحت همين عنوان تشكيل دهد ولي به دليل اينكه اين گروه ها در كشور زيرنظر انجمن نمايش ايران هستند به پيشكسوتان اين عرصه پيشنهاد تشكيل يك موسسه تك منظوره را در قالب يك مجمع داديم.
شريفي با اشاره به اينكه متاسفانه بانك اطلاعاتي كاملي از تعزيه خوان ها و گروه هاي تعزيه در استان وجود ندارد، گفت: نزديك به 30 گروه تعزيه در استان فعال هستند و بعضي از تعزيه خوان ها نيز در بعضي از گروه ها به صورت مشترك و يا فصلي فعاليت مي كنند ولي فقط حدود 10 گروه هستند كه به صورت ثابت و شناسنامه دار فعاليت مي كنند.
وي افزود: البرز يكي از تنها قطب هاي تاثيرگذار در تعزيه است و با توجه به همين اهميت، مقرر شده تا براي برنامه ريزي و ساماندهي فعاليت هاي اين گروه ها و تكميل بانك اطلاعاتي آنان يك فضايي به عنوان دفتر تعزيه خوانان استان ايجاد شود.
وي يكي از مشكلات بر سر اين برنامه ريزي ها را كمبود زيرساخت ها دانست.
6156/1535خبرنگار: نوشين طهماسبي**انتشار دهنده:داريوش غفاري