وقف سرمایه ماندگار یك جامعه است

وقف سنت پسندیده ای محسوب می شود كه دین اسلام، افراد را به انجام دادن آن توصیه كرده است؛ مقوله ارزشمندی كه آثار و بركت های زیادی در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد.

واژه وقف به معنای ایستادن، به حالت ایستاده ماندن و آرام گرفتن به شمار می رود و در اصطلاح فقهی به حبس كردن مال، تصرف نكردن در آن و بخشیدن منفعت های آن در راه خیر گفته می شود.

میان وقف و شكوفایی تمدن اسلامی ارتباطی اساسی وجود دارد؛ حضرت محمد(ص) در تاریخ اسلام به عنوان نخستین واقف، مسجدهای قبا و النبی و حوائط سبعه(بُستان های هفتگانه) را وقف كردند و این امر بیانگر ماهیت فرهنگی این مهم در نگرش اسلامی است.

انفاق، احسان و نیكوكاری نسبت به مردم و خدمت به مصالح جامعه؛ از جلوه های این سنت نیك به شمار می روند كه پیشرفت در زمینه های علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را به دنبال دارد و چنانچه این امر در كشورهای اسلامی در مسیر درستی هدایت شود، می توان بسیاری از مشكل های مسلمانان را برطرف كرد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 1357 خورشیدی این مقوله اهمیت بیشتری یافت. بنابراین برای ساماندهی به این مهم در 1363 خورشیدی، سازمان اوقاف و امور خیریه به عنوان نهاد متولی امور موقوفات در كشور تشكیل و بر پایه مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، 27 صفر روز وقف نامگذاری شد تا این سنت پسندیده، رهگشای انسان در مسیر رفع مشكل ها و تنگناهای جامعه باشد. شعار روز وقف در سال جاری «همه واقف باشیم» با هدف گسترش فرهنگ وقف در كشور تعیین شده است.

هفته وقف امسال از هفتم آذر آغاز می شود كه به عنوان «وقف و رسانه» نامگذاری شده، هشتم آذر به نام «وقف و ترویج فرهنگ اهل بیت(ع)»، ۹ آذر ماه «وقف و ترویج فرهنگ قرآنی»، ۱۰ آذر «وقف و بقاع متبركه و زیارت»، ۱۱ آذر «وقف و حوزه های علمیه»، ۱۲ آذر «وقف و محرومیت زدایی» و ۱۳ آذر با عنوان «وقف و سلامت» نامگذاری شده است.

همچنین ۱۴ آذر به نام «وقف و خانواده»، ۱۵ آذرماه «وقف و اقتصاد مقاومتی» و ۱۶ آذر با عنوان «وقف و علم و فناوری» نامیده شده است.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز و هفته وقف با «حجت الاسلام جمال ایزدی» معاون فرهنگی و اجتماعی اداره كل اوقاف و امور خیریه خراسان رضوی به گفت و گو پرداخت.

- در ادامه متن گفت و گوی ایرنا را می خوانیم:
**ایرنا: پیشینه سنت وقف چیست و به چه دلایلی این مقوله مطرح شده است؟
*** ایزدی: این امر پیش از آن كه یك موضوع اسلامی باشد، یك مقوله انسانی محسوب می شود، بنابراین پیش از اسلام نیز وقف وجود داشته اما عنوان آن متفاوت بوده است. در قرآن آیه مستقیمی درباره وقف وجود ندارد اما در روایت هایی از ائمه معصومین(ع) می توان این موضوع را مشاهده كرد.
معنای لغوی آن به معنی حبس دایم است كه طرف ملك خود را برای همیشه حبس كند تا منافع خویش را در راه نیتی كه دارد، اختصاص دهد. با توجه به اینكه پیشینه وقف به پیش از اسلام بازمی گردد، باید دانست این امر تنها منحصر به این دین الهی نیست و در كشورهای غیراسلامی نیز این موضوع مشاهده می شود.

**ایرنا: چند نوع وقف وجود دارد و این مقوله به چه مواردی اختصاص می یابد؟
***ایزدی: این مهم شامل انواع گوناگونی است كه نخست می توان به وقف عام و خاص اشاره كرد. وقف عام، جنبه عام المنفعه دارد و همگان از آن بهره می برند. وقف خاص برای فرد خاصی وقف می شود و از ارزش بسیاری برخوردار نیست و شخص تنها برای اینكه مال را به صورت یكجا به فردی بدهد، وقف می كند تا بتواند از آن استفاده كند و نسل در نسل این امر ادامه خواهد یافت.

تقسیم دوم را می توان به وقف انتفاع و منفعت اختصاص داد. انتفاع یعنی از خودِ آن چه كه وقف شده است، استفاده می شود. همچون مسجد، حسینیه و ... اما در وقف منفعت از درآمد آن بهره می برند و برپایه نیت واقف عمل می كنند، یعنی آن را اجاره می دهند كه شامل مغازه، زمین كشاورزی و ... است.
نوع دیگر وقف را مستقل و گروهی می نامند. گاهی اوقات فرد خود به صورت مستقل وقفی را ایجاد می كند و ملك خویش را وقف می كند اما امكان دارد، یك شخص نتواند این امر را انجام دهد بنابراین گروهی با همكاری یكدیگر سهمی را اختصاص می دهند و به صورت جمعی به این سنت عمل می كنند.

**ایرنا: میان وقف و صدقه چه تفاوتی وجود دارد؟
***ایزدی: نخست باید دانست انفاق از یك مفهوم گسترده برخوردار است و مصادیق بسیاری دارد كه شامل صدقه، وقف، كار خیر و... می شود. صدقه عمل مستقل و ارزشمند است كه پاداش آن فراوان و آثار و بركات خاصی دارد اما وقف به صورت نسبی ماندگارتر و بهترین مصداق انفاق به شمار می رود كه استمرار و بركت های زیادی دارد.

**ایرنا: وقف دارای چه آثاری در زندگی دنیوی و اخروی است؟
***ایزدی: اثرهای دنیوی وقف در واقع خدمات اجتماعی به جامعه انسانی محسوب می شود و همین امر اثرهای خوبی برای واقف در دنیا خواهد داشت و دیگر آنكه این سنت، آثار و بركت های اخروی فراوانی دارد و بهترین سرمایه برای آخرت واقف است زیرا ویژگی هایی همچون خالص و پاك بودن وقف، اندوخته ارزشمندی را برای شخص فراهم می آورد.

**ایرنا: تولیت امور وقفی به چه شكل است و سازمان اوقاف و خیریه در این زمینه چگونه عمل می كند؟
*** ایزدی: وقف دارای 4 رُكن است و واقف یكی از آنها محسوب می شود و اختیار دارد برای موقوفه خویش متولی انتخاب كند كه می تواند شخصیت حقیقی یا حقوقی باشد. برخی متولی را شخصیت حقوقی قرار داده اند كه مصداق آن را اوقاف گذاشته اند تا سرپرست موقوفه شخص باشد.
بعضی نیز شخصیت حقیقی را متولی می كنند و پس از آن نسل ها تا روز قیامت تولیت خویش را مشخص خواهند كرد. باید دانست بعد از واقف بیشترین اختیار را برپایه وقف نامه، متولی برعهده دارد. اگر اوقاف بخواهد وقفی ایجاد كند نظر واقف را خواستار خواهد شد. چنانچه متولی اوقاف باشد، این نهاد انجام وظیفه خواهد كرد اما اگر واقف خودش متولی محسوب شود، اوقاف همكاری و وقف را برایش تنظیم می كند و در این زمینه امر نظارتی را برعهده می گیرد و دخالت و تولیتی را در موقوفه نخواهد داشت.

**ایرنا: شرایط وقف كردن در جامعه چگونه است؟
***ایزدی: سازمان اوقاف برای افرادی كه می خواهند ملك خود را وقف كنند، دفترهایی را به نام دفتر مشاوره وقف ایجاد كرده است و آنان را راهنمایی می كند تا با آگاهی كامل به این عمل بپردازند. بنابراین چنین افرادی بدون مشكل این عمل را انجام می دهند. در واقع اگر مردم با این موضوع به خوبی آشنا شوند، استقبال بیشتری از آن در جامعه خواهد شد.

وقف موضوعی اجتماعی است و نفع آن به همه جامعه بازمی گردد و بركت های زیادی را برای اجتماع دارد، در صورتی كه موقوفات نبودند مشكل های دولت و جامعه بیشتر می شد. به بركت موقوفات تا میزان زیادی ایجاد اشتغال، مسایل درمانی، فرهنگی، آموزشی، علمی و ... برطرف خواهد شد. بنابراین توصیه می شود تا همگان نسبت به موضوع وقف آشنایی بیشتری پیدا كنند. هیچ فردی نیست كه خود را دور از وقف بداند زیرا همه از این سنت پسندیده استفاده كرده اند. به طور مثال مكان هایی مانند مسجد، پارك، مركزهای آموزشی و درمانی می تواند وقفی باشد. بنابراین چون این امر موضوعی همگانی تلقی می شود هرچه در این زمینه تبلیغ و ترویج كنیم به یقین سرمایه ماندگاری را برای جامعه رقم زده ایم.

**ایرنا: سازمان اوقاف به مناسبت روز وقف چه فعالیت هایی را انجام داده است؟
*** ایزدی: این نهاد برنامه هایی دارد كه برخی در طول سال و بعضی ویژه روز وقف هستند. این سازمان در نظر دارد بیش از 40 ایستگاه «همه واقف باشیم» در سطح استان ها ایجاد كند كه به صورت هماهنگ و منسجم با حضور مشاور وقف، برای ترویج فرهنگ این سنت صورت می پذیرد. دیگر آنكه نشست های علمی و صنفی در موضوع موقوفات برگزار می شود. برپایی همایش «یاوران وقف» برای تقدیر از اصحاب وقف، متولیان، هنرمندان، هیات امنا و مبلغان و روحانیان مرتبط با وقف و مسوولانی كه در این زمینه همكاری كرده اند، صورت می پذیرد.

خبرنگار:فاطمه مهدوی** انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9128**2002**9131
ایرنا مقاله كانالی برای انعكاس مقاله های اندیشكده- پژوهشكده ها - دانشكده ها - مراكز تحقیقاتی و رسانه های ایران وجهان*
Irnaarticle@