به گزارش ایرنا، از یك دیدگاه، شاید فضای پرنقش و نگار شبكه های اجتماعی یا اینترنتی را بتوان جذابتر از صفحات كاغذی كتاب دانست اما برای برخی افراد حس نوستالژیكی كتاب مطالعه را لذت بخش تر می كند.
نمی توان درباره لذت بخش بودن این 2 روش مطالعه قضاوت قانع كننده ای داشت اما با توجه به رشد فناوری و تغییر ذائقه مردم این سوال مطرح می شود كه فضای مجازی یا كتابهای الكترونیكی می تواند جای كتاب را بگیرد یا خیر؟
مردم در طول روز زمان بسیار صرف وب گردی و خواندن مطالب پراكنده یا منسجم در فضای مجازی می كنند و از نظر خود این نوع ریزه خوانی ها را مطالعه می دانند اما با اینكه حضور مردم در فضای مجازی و خواندن مطالب آنها افزایش یافته است، مسئولان همچنان از پایین بودن سرانه مطالعه در كشور گله مند هستند و نسبت به رفع این مشكل تاكید دارند.
معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در این باره گفت: نشر در این استان سابقه دیرینه دارد و حتی نخستین چاپخانه ها و كتابخانه های كشور از این منطقه سربرآورده اند و می توان مشهد را از حیث سابقه كتاب و كتابخوانی بویژه وجود مضجع شریف ثامن الحجج حضرت علی بن موسی الرضا (ع) در آن، پیشانی فرهنگی ایران دانست.
یوسف امینی افزود: وجود كتابخانه های بزرگ و گسترده در مشهد به ویژه كتابخانه آستان قدس رضوی با 23 میلیون منبع مطالعاتی، فعالیت 196 باب كتابخانه با دو میلیون و 500 هزار نسخه كتاب، فعالیت حدود 800 ناشر در این استان، چاپ سالانه سه هزار عنوان كتاب، وجود بیش از 200 فروشگاه و برگزاری سالانه نمایشگاه كتاب با حضور ناشران ملی دلیلی بر فعالیت مستمر و پررنگ فعالان این بخش در خراسان رضوی است.
وی اظهار كرد: همزمان با پیشرفت صنعت چاپ الكترونیك و ورود فضای مجازی به زندگی مردم گرایش به استفاده از رایانه و مطالعه مطالب اینترنتی بیشتر شده كه این پدیده صنعت نشر و چاپ استان با رویكرد و ساختار قدیمی خود را دچار مشكل كرده است.
وی گفت: توسعه روشهای نوین و افزایش مهارت افراد در مطالعه مانند تندخوانی و خلاصه نویسی در افزایش سرانه مطالعه كتاب تاثیرگذار بوده و تردیدی در این نكته نیست.
امینی افزود: اما در پاسخ به این سوال كه مطالعه صفحات در فضای مجازی یا الكترونیكی شدن مطالب خواندنی باعث افزایش سرانه مطالعه شده است یا خیر، باید یك فعالیت پژوهشی درباره آن انجام گیرد.
وی اظهار كرد: مطالعه صفحات مختلف در فضای مجازی جزو سرانه مطالعه محسوب نمی شود زیرا این نوع مطالعه عمق نداشته و وابسته به یك منبع متقن نیست و نمی توان گشت زنی در صفحات مجازی را جزو سرانه مطالعه به شمار آورد.
وی گفت: اما در مقابل استفاده از نوع دیجیتالی یا الكترونیكی كتاب یا كتابهای صوتی و در مجموع ظرفیت هایی كه مطالعه را آسان كند، در افزایش سرانه مطالعه تاثیرگذار است به شرط آنكه منبع آن مطالب كتاب باشد زیرا مطالعه پراكنده صفحات مجازی باعث افزایش علم یا آگاهی نمی شود.
معاون فرهنگی اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی درباره توسعه نشر الكترونیك در استان افزود: نشر الكترونیك جزو شیوه های جدید است اما اكثر ناشران این استان هنوز با این نوع نشر همراه نشده و به صورت سنتی فعالیت می كنند.
وی شمار ناشران الكترونیك دارای مجوز در خراسان رضوی را بسیار محدود و در حد دو یا سه مورد ذكر و بیان كرد: اخیرا ناشران جوان و كسانی كه با بازار آشنایی بیشتری دارند، به سوی نشر الكترونیك و تبدیل كردن كتاب های مكتوب به منابع الكترونیكی روی آورده اند كه این مهم به دلیل استقبال از فضای الكترونیكی می باشد.
امینی گفت: در مجموع استقبال از نشر الكترونیك در حوزه مطبوعات و حوزه چاپ كتاب در خراسان رضوی رو به افزایش است اما پیشرفت نشر الكترونیك در حوزه مطبوعات به مراتب سرعت بیشتری نسبت به حوزه كتاب داشته است.
وی میانگین سرانه مطالعه در كشور را 18 دقیقه ذكر كرد و افزود: استقبال مردم خراسان رضوی از مطالعه و تیراژ چاپ كتاب به نسبت استان های دیگر مطلوب است زیرا در خلال اجرای طرح های پاییزه و تابستانه كتاب میزان فروش كتاب، خوب است.
وی اظهار كرد: از آنجا كه دستگاه های مختلف در حوزه مطالعه و كتاب نقش دارند، تاكنون كار پژوهشی درباره میزان سرانه مطالعه در این استان انجام نشده است اما پیشنهاد این موضوع به دبیرخانه پژوهشی این اداره كل داده شده تا هر سال سرانه مطالعه در استان اندازه گیری شود.
رئیس اتحادیه ناشران خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: گسترش شیوه های نوین در حوزه مطالعه كتاب مطلوب است اما خواندن مطالب در فضای مجازی را نمی توان جزو سرانه مطالعه به شمار آورد بلكه به نوعی وب گردی یا مجازی گردی بوده و هدفی را دنبال نمی كند.
مهدی نصیرزاده افزود: مطالعه به معنای خواندن هدفمند است و مطالعه در فضای مجازی به نوعی كشكول گونه بوده و تعمقی در آن وجود ندارد.
وی بیان كرد: زمانی كه فرد وارد كتابخانه می شود دنبال خواندن مطلبی خاص می باشد اما گشت زنی در وب سایت ها، وقت گذرانی و انجام كار غیرهدفمند است.
وی استفاده از شیوه های نوین در مطالعه را گریزناپذیر دانست و گفت: نمی توان استفاده از فناوری را خوب یا بد دانست یا در باره آن قضاوت كرد و به كار بردن شیوه های نوین در مطالعه به نوعی استفاده از فناوری های جدید است كه می تواند پیام رسان، تخریب كننده یا تقویت كننده باشد.
نصیرزاده افزود: در هر حال فضای مجازی خود به تنهایی نمی تواند بار ارزشی داشته باشد بلكه محتوایی كه از آن تولید می شود، دارای بار ارزشی است.
وی ادامه داد: پایین بودن سرانه مطالعه در كشور به عوامل بسیار وابسته است، از پیشینه آموزش و پرورش گرفته تا آموزش های رسمی دانشگاهی، مسائل اقتصادی، مسائل فرهنگی و امثال آن همه می تواند مجموعه ای از عواملی باشد كه پایین بودن سرانه مطالعه را رقم زده است.
وی اظهار كرد: حركات دست اندركاران در مناسبت های مختلف مانند هفته كتاب مشكلی از پایین بودن سرانه مطالعه در كشور را حل نمی كند و این فعالیتها تنها در حد زدن تلنگری به این قضیه است.
رئیس اتحادیه ناشران خراسان رضوی پیشنهاد كرد برای افزایش سرانه مطالعه، كار كارشناسی دقیق انجام گیرد و همه نهادهای دست اندركار به صورت هدفمند برنامه ریزی كرده و در این زمینه گام بردارند.
معاون اداره كل نهاد كتابخانه های عمومی خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: نهاد كتابخانه های عمومی بهره بردار از محصولاتی است كه در بازار نشر اعم از فضای مكتوب یا دیجیتال وجود دارد به این معنا كه نهاد در چرخه تولید قرار ندارد بلكه بهره بردار از آثار تولیدی است.
هادی حافظی افزود: دیجیتال سازی منابع به نوعی روشی از ارائه كتاب كاغذی است كه در فضای مجازی امكان دسترسی به آنها بیشتر است.
وی بیان كرد: ایران در حوزه كتاب های دیجیتال هنوز به دقت لازم دست نیافته تا ناشران به نرم افزار مدنظر اعتماد كنند و نویسندگان به راحتی فایل زنده كتاب خود را در اختیار ناشران دیجیتال قرار دهند و آن فایل با قیمت مشخص به فروش برسد.
وی گفت: فعالان عرصه چاپ و نشر در كشور هنوز به یك وحدت رویه در زمینه نرم افزاری حوزه دیجیتال كتاب دست نیافته اند و آنچه به عنوان فریم كتب مكتوب در فضای مجازی وجود دارد، یك سری فایل های پی.دی.اف است كه اغلب اجازه نویسنده را اخذ نكرده اند.
حافظی افزود: این در حالی است كه سایت 'آمازون' یك نرم افزار شناسنامه دار جهانی است كه به منظور دسترسی كل مردم جهان به فایل های دیجیتالی كتب و منابع مطالعاتی ایجاد شده و ناشر به آن سایت اعتماد كرده و با یك مبلغ مشخص فایل نوشته خود را در اختیار این سایت قرار می دهد.
وی بیان كرد: نهاد كتابخانه های عمومی هیچ گاه به منابعی كه اجازه ناشر در آن اخذ نشده است ورود پیدا نمی كند اما اینكه یك سری سایت ها فایل های دیجیتالی مطالب و كتب را به صورت غیرقانونی ارائه می كنند، بحث دیگری است.
وی با بیان اینكه هنوز كتابخانه دیجیتال در خراسان رضوی ایجاد نشده است، گفت: كتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی یك سامانه دسترسی به فایل دیجیتالی كتب در فضای وب است كه كتاب های موجود در مخزن خود را اسكن كرده و در اختیار كاربران قرار داده است.
حافظی افزود: كتابخانه دیجیتال در معنای واقعی آن ارائه فایل دیجیتال كتاب مكتوب از طریق ناشر الكترونیك است كه كشور ما در این زمینه در ابتدای كار قرار دارد و فقط یك یا دو نرم افزار است كه مورد اعتماد برخی ناشران قرار گرفته تا برای ارائه الكترونیكی یك سری كتابها مورد استفاده قرار دهند.
معاون اداره كل نهاد كتابخانه های عمومی خراسان رضوی ادامه داد: باید ابتدا بستر لازم در فضای الكترونیكی ایجاد شود به این معنا كه یك بانك اطلاعاتی قابل اعتماد بوجود آید تا نویسندگان نسخه پی.دی.اف كتاب خود را به آن بسپارند، سپس این نهاد یك نسخه دیجیتال از هر كتاب خریداری كند.
وی گفت: استفاده از شیوه های نوین در افزایش سرانه مطالعه بسیار تاثیرگذار است زیرا فضای دیجیتال دسترسی به منابع مطالعاتی را آسان تر می كند و به جای اینكه فرد به كتابخانه رفته و كتاب مورد نظر را تهیه كند، همان كتاب با همان محتوا را در قالب دیجیتال و دسترسی بهتر در اختیار می گیرد.
وی افزود: از سوی دیگر فضای مجازی با آسیب هایی نیز همراه است، زیرا فضای مجازی عادات ناپسندی را در انسان ترویج می دهد، این آسیب ها و عادات شامل بسنده كردن به ریزه خوانی ها، عدم مراجعه به منابع و مراجع اصل كتاب و كم شدن حوصله برای مطالعه است.
حافظی اظهار كرد: عادت به خواندن مطالب كوچك و كم محتوا بدون انتساب به منبع و مرجع لازم، آفت مطالعه در فضای مجازی است لذا نمی توان این گونه مطالعه در فضای مجازی را جزو سرانه مطالعه به شمار آورد.
وی ادامه داد: شبكه های مجازی یا كانال های تلگرامی شاید روشی برای اطلاع رسانی باشد اما مطالعه مفید محسوب نمی شود و مطالعه، خواندن كامل یك مطلب و پیش رفتن گام با گام با نویسنده است.
وی گفت: خواندن مطالب كانال های تلگرامی مزیت های خواندن كتاب را ندارد و ریزه خوانی به شمار می رود و افراد را عادت به خواندن مطالب بدون استناد می كند.
معاون اداره كل نهاد كتابخانه های عمومی خراسان رضوی افزود: اینكه انواع مطالعه یا مطالعه منابع دیجیتالی و تلگرامی جزو سرانه مطالعه محسوب بشود یا نه، یك فعالیت پژوهشی را می طلبد كه تاكنون این پژوهش انجام نگرفته است و این نهاد فاقد ابزار لازم برای تعیین این بخش است.
رئیس اداره كتابخانه عمومی سازمان كتابخانه ها، موزه ها و مركز اسناد آستان قدس رضوی هم گفت: فضای مجازی دارای 2 مزیت عمده است به طوری كه محدودیتی در زمان و مكان ندارد.
محمد مشایخی افزود: با توجه به وضعیت انسان امروزی كه مشغله كاری فراوان دارد و اغلب با محدودیت های اقتصادی برای خرید كتاب مواجه است یا فرصت كافی برای رفتن به كتابخانه و فرصتی برای مطالعه با فراغ بال ندارد، استفاده از منابع الكترونیكی و پایگاه های مطالعه الكترونیك این محدودیت را از بین می برد و افراد می توانند در زمان كم و به سهولت مطالعه را انجام دهند و دسترسی آسان به منابع داشته باشند.
وی با بیان اینكه منابع الكترونیكی روز به روز در حال گسترش است، اظهار كرد: هم اكنون یك سری منابع از همان ابتدا به صورت الكترونیكی تولید می شود در صورتی كه اصل چاپی آن هم وجود ندارد.
وی گفت: از سوی دیگر برخی منابع مطالعاتی، چاپی هستند و ناشران نسخه دیجیتالی آن را روی پایگاه های اینترنتی قرار می دهند و مراجعان از آن بهره می گیرند.
وی ادامه داد: سازمان كتابخانه های آستان قدس رضوی نیز بسیاری از منابع مخزن خود را به صورت دیجیتالی درآورده و تعدادی از منابع دیجیتال را از بیرون از سازمان تهیه كرده است.
مدیر كتابخانه دیجیتال سازمان كتابخانه ها، موزه ها و مركز اسناد آستان قدس رضوی نیز در این باره گفت: 15 هزار و 237 كاربر از 112 كشور از منابع مطالعاتی این سازمان از سامانه كتابخانه دیجیتال بهره می گیرند.
علی ضرابی افزود: راه اندازی كتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی در سال 1390 با دیجیتال سازی منابع مطالعاتی این سازمان اعم از كتب خطی، چاپ سنگی، سربی، اسناد و روزنامه انجام شد.
وی اظهار كرد: برای دسترسی آسان كاربران به منابع كتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی ، منابع موجود در قالب پایگاه های كتابهای خطی، چاپ سنگی، مقالات لاتین، كتابهای چاپی زبان خارجی و اسناد سازماندهی شده است.
وی گفت: تاكنون با دیجیتال سازی بخشی از منابع مطالعاتی سازمان كتابخانه های آستان قدس رضوی و خریداری برخی منابع دیگر از خارج از سازمان، حجم منابع موجود در آن به 420 میلیون فریم اطلاعات دیجیتالی رسیده كه در سامانه مزبور در اختیار كاربران قرار گرفته است.
ضرابی افزود: كتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی بزرگترین كتابخانه دیجیتال كشور از نظر برخورداری از شمار منابع دیجیتالی است.
وی با بیان اینكه سهولت دسترسی و ارائه منابع مطالعاتی از طریق شیوه های نوین می تواند به ارتقای سرانه مطالعه در كشور كمك كند، اظهار كرد: این سامانه روزانه 360 هزار مراجعه كننده دارد كه از شمار مراجعه كنندگان حضوری كتابخانه مركزی آستان قدس رضوی بیشتر است.
وی گفت: بخش میز مرجع الكترونیك كتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی نیز به صورت آزمایشی راه اندازی شده و كاربران از هر نقطه دنیا می توانند به صورت پیوسته و زنده با كتابداران این مركز گفت و گوی متنی یا شنیداری داشته باشند.
7489 / 6053 خبرنگار: میترا عبداللهی ** انتشار دهنده: محمد حسین علی مقدم
مشهد- ایرنا- شبكه های مجازی و در مجموع فضای اینترنتی در افزایش میزان مطالعه مردم موثر بوده است اما به این سوال كه فضای مجازی در كیفیت و عمق مطالعه تاثیر داشته است یا خیر، نمی توان پاسخ صریح داد.
