به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، نشست خبری نهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد، صبح امروز (سه‌شنبه 23 آذر) با حضور مهدی قزلی، دبیر اجرایی این جایزه و مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان و منیژه آرمین، دبیر علمی نهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد برگزار شد.
مهدی قزلی با بیان اینكه بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان در برگزاری جایزه ادبی جلال‌آل احمد تلاش می‌كند تا بهترین شیوه اجرا را ارایه دهد، بهترین آثار انتخاب شود و در این راه به مشورت و تعامل با اهالی ادب و مسئولان فرهنگی می‌پردازد، گفت: از آنجا كه برگزاری جایزه جلال، مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی دارد، به دنبال آن هستیم تا با استفاده از تجربیات گذشته این جایزه، بخش‌هایی را به عنوان «افزوده» در كنار آن اجرا كنیم كه البته با تغییر در محتوای جایزه تفاوت دارد و هیچگاه به دنبال تغییر در برگزاری اصل جایزه ادبی جلال نیستیم.
وی افزود: زبان فارسی در محدوده جغرافیایی زیادی گسترده نیست و جمعیت زیادی هم به نسبت زبان‌های دیگر، با استفاده از این زبان سخن نمی‌گویند. بر این اساس برای حفظ و پاسداشت زبان فارسی و ادبیات خلاقه این زبان، فعالیت‌هایی باید انجام شود كه یكی از آنها برگزاری جایزه جلال و البته تقویت شكلی آن در دوره‌های بعدی است.
قزلی ادامه داد: زبان فارسی، قدیمی ترین و كم تغییرترین زبان در حال گفت‌وگوی دنیاست. تفاوت آنچه ما در زمان حال به زبان فارسی صحبت می‌كنیم، با آنچه در هزار سال پیش بوده، كم‌ترین تغییر را داشته و از این لحاظ بین زبان‌های مختلف بی‌همتاست.
دبیر اجرایی نهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد تأكید كرد: برای پاسداشت زبان فارسی باید حتی‌الامكان مرزهای جغرافیایی را در این زبان برداریم و با مرزهای تمدنی و مرزهای زبان فارسی مرتبط باشیم. برای رسیدن به این مهم، گام‌هایی را با برگزاری جایزه جلال برداشته‌ایم كه یكی از آنها پرداختن به زبان فارسی در حوزه خارج از كشور ایران است.
** بخش ویژه افغانستان به جایزه جلال افزوده شد
دبیر اجرایی نهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد از اضافه شدن بخشی ویژه ادبیات خلاقه افغانستان در این جایزه خبر داد و گفت: برای پاسداشت زبان فارسی در جایزه ادبی جلال آل‌احمد، به دنبال آن بودیم كه مرزهای جغرافیای سیاسی را برداریم و به سراغ مرزهای تمدنی زبان فارسی برویم.
وی ادامه داد: در گام اول برای اجرایی كردن این هدف، سراغ جغرافیای سیاسی كه هم به زبان ما حرف می‌زنند و هم به زبان ما می‌نویسند و هم اینكه تشكیلاتی برای پیگیری این ماجرا دارند، رفتیم.
قزلی، با بیان اینكه مرحله اول داوری و انتخاب نامزدهای بخش افغانستان به عهده اتحادیه ناشران و نویسندگان افغانستان بود، اضافه كرد: در این بخش، آثار هر نویسنده افغانستانی در هر جای دنیا كه به زبان فارسی نوشته و منتشر شده، با نظر اتحادیه ناشران و نویسندگان افغانستان، مورد نظر هم ما بوده است.
وی همچنین درباره بازه زمانی كتاب‌های منتشرشده در افغانستان برای بررسی در جایزه جلال اظهار كرد: اگر مانند آثار ایرانی شركت‌كننده در جایزه جلال، فقط منتشرشده‌های سال قبل را بررسی می‌كردیم، تعداد كتاب‌ها كم می‌شد و ادبیات افغانستان مورد بی‌مهری قرار می‌گرفت و نمی‌توانستیم این آثار را از اول تاریخ ادبیات داستانی افغانستان بررسی كنیم.
قزلی گفت: به همین دلیل و با توجه به اینكه جایزه جلال عمر 8 ساله دارد و امسال نهمین دوره آن برگزار می‌شود، آثار منتشر شده در 8 سال اخیر افغانستان را در این بخش بررسی و داوری كردیم.
دبیر اجرایی نهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد ادامه داد: مجموعه داستان‌ها و رمان‌های چاپ‌شده در افغانستان در مدت 8 سال قبل، حدود 100 كتاب است كه پس از داوری ابتدایی اتحادیه ناشران و نویسندگان افغانستان، توسط داوران ما آقایان ابراهیم زاهدی‌مطلق، مجید قیصری و شهریار عباسی، داوری و نامزدهای نهایی هم مشخص شده‌اند.
وی در پاسخ به این سئوال كه چرا داوران بخش افغانستان، ایرانی هستند و از نویسندگان افغانستان در تركیب داوران استفاده نشده است، گفت: این جایزه، «جلال آل‌احمد» است و ایران برگزاركننده آن است.
قزلی تاكید كرد: دلیل دیگر ما برای دعوت نكردن از داوران افغانستانی این بود كه اگر قرار بود از نویسندگان این كشور در تركیب داوران خود استفاده كنیم، بلافاصله باید آثار آن داور را از گردونه داوری حذف می‌كردیم.
به گفته وی، تعداد آثار افغانستان به اندازه ای نبود كه یك اثر شاخص بیاید و چند اثر شاخص از آن طرف حذف شود، اتحادیه ناشران و نویسندگان افغانستان هم نتوانست از نویسندگان شاخص خود داور انتخاب كند زیرا آنها دوست داشتند آثارشان در این جایزه مورد داوری قرار گیرد و در جایزه شركت كند از این رو از این كار صرف نظر كردیم.
قزلی ادامه داد: به ماندن بر این قاعده اصرار نداریم و امیدواریم كه در این بخش، داوران را بین‌المللی‌تر انتخاب كنیم هرچند از كارشناس و مشاور افغانستانی و مشاور مسلط به موضوع افغانستان استفاده كردیم تا در مواجهه با موضوعاتی در نثر، زبان، كلمات و موضوعات كه از آن فهم بومی نداشتیم، استفاده كنیم.
وی درباره بررسی آثار نویسندگان افغانستان كه كتاب‌هایشان در ایران منتشر شده بودند، اظهار كرد: كتاب‌هایی كه توسط افغانستانی‌ها در موسسات نشر ایرانی منتشر شده، قاعدتا در دوره‌های گذشته مورد بررسی قرار گرفته‌اند اما با توجه به اینكه می‌خواستیم ادبیات افغانستان را بررسی كنیم، به این كتاب‌ها هم دوباره پرداختیم.
مدیر عامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان گفت: اگر كتابی در دوره‌های جایزه جلال مورد توجه قرار نگرفته، در دوره 8 ساله بخش افغانستان مورد بررسی قرار گرفت و البته در بین نامزدهای این دوره، هیچ كتابی از آنها حضور ندارد. نامزدها یا داخل افغانستان و یا توسط ناشران افغانستانی كه در ایران فعالیت می‌كنند، چاپ و منتشر شده‌اند.
وی درباره پرداختن به آثار مهاجران افغانستانی مقیم اروپا و آمریكا نیز گفت: آثار این نویسنده‌ها به زبان فارسی مورد داوری قرار گرفته است. مثلا خالد حسینی نویسنده افغانستانی، كتاب‌هایش را به زبان انگلیسی می‌نویسد و چون به زبان فارسی نمی‌نویسد، ملیت نویسنده مورد نظر ما نیست از این رو مهم‌ترین شاخصه برای حضور اثری در بخش افغانستان این است كه آن اثر به زبان فارسی نوشته شده باشد.
** مانع مهمی برای حضور نویسندگان تاجیك در جایزه جلال وجود ندارد
دبیر اجرایی نهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد گفت: به دنبال حضور تاجیكستان به عنوان كشور فارسی‌زبان در جایزه ادبی جلال هستیم اما در این راه با مشكل مواجهیم و آن استفاده نویسندگان تاجیك از خط سیریلیك است.
وی افزود: برای گسترده‌تر كردن حوزه فعالیت جایزه ادبی جلال آل‌احمد، سراغ افغانستان رفتیم كه در جغرافیای سیاسی آن به زبان فارسی، هم صحبت می‌شود و هم نوشته می‌شود.
وی ادامه داد: به دنبال حضور تاجیكستان در این جایزه هم بودیم؛ اما در این راه با مشكل مواجهیم و آن، استفاده نویسندگان تاجیك از رسم‌الخط سیریلیك است. به لحاظ اجرایی امكان اینكه بتوانیم برای این دوره این آثار نویسندگان تاجیك را هم بررسی و از میان آنها برنده جایزه را اعلام كنیم، وجود نداشت.
قزلی گفت: امیدواریم در مرحله بعدی، آثار نویسندگان تاجیك را در بخش داستان فارسی غیرایرانی و یا غیرمنتشره در ایران، مورد داوری قرار دهیم.
دبیر اجرایی نهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد در بخش دیگری از سخنان خود در این نشست، درباره قابلیت بین‌المللی شدن جایزه جلال گفت: یكی از مبانی محكم برگزاری جایزه جلال، زبان فارسی است، اگر بین‌المللی شدن جایزه از این مبنا تخطی نكند و آثاری كه مورد داوری قرار می‌گیرند، تنها در حوزه داستان و ادبیات داستانی باشند، می‌توان جایزه جلال را به صورت بین‌المللی برگزار كرد.
وی افزود: البته براساس این مبنا و قاعده، كشورهای زیادی نداریم كه بتوانند در این جایزه شركت كنند، زبان فارسی تنها در ایران، افغانستان، تاجیكستان و بخش‌هایی از ازبكستان و تركمنستان و كشورهای دیگر رواج دارد.
به گفته قزلی، در شبه قاره هم این زبان حضور دارد اما مرتبط با ادبیات داستانی نیست و بیشتر شامل شعر و مباحث نظری زبان فارسی است بنابراین برای بین‌المللی شدن با محدودیت‌هایی مواجه هستیم.
قزلی ادامه داد: به دنبال آن هستیم تا آثار ایرانیان نسل اول و دوم و سوم مهاجران كه كتاب‌های خود را به زبان فارسی و توسط موسسات انتشاراتی كشورهای دیگر منتشر می‌كنند، بررسی و داوری كنیم و در افق خود، به دنبال برنامه‌ریزی برای تحقق این موارد هستیم.
** سامانه رصد در احصای آثار شركت‌داده شده در جایزه جلال فعال شد
دبیر اجرایی نهمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد گفت: برای اولین بار، سامانه‌‌ای تحت عنوان
«سامانه رصد» در احصای آثار شركت‌داده شده در جایزه جلال فعال شد كه بیش از یكهزار كتاب بررسی و 483 كتاب در این سامانه، مطالعه شد.
قزلی افزود: برای اینكه انتخاب‌هایمان، انتخاب دقیق‌تری باشد و از وضعیت داستانی شناخت بهتری حاصل كنیم، یك گروه رصد تشكیل داده‌ایم كه هیچ ارتباط تشكیلاتی با هیات داوران جایزه جلال ندارند. این گروه رصد، تنها به بررسی آثار ادبی می‌پردازد.
وی اضافه كرد: نتایج این بررسی‌ها به هیات داوران منتقل می‌شود كه در واقع، انجام برخی از مسئولیت‌های دبیرخانه جایزه جلال است، دبیرخانه جایزه وظیفه شناسایی، دسته‌بندی و غربال اولیه آثار را زیر نظر دبیر علمی به عهده دارد كه این مهم به كمك گروه رصد انجام شده است.
به گفته وی، گروه رصد در این راه، بیش از یكهزار كتاب را بررسی و 483 كتاب را شناسایی و مطالعه كرده و درباره آنها نظر مكتوب داده است؛ منتها این نظرات، مقدماتی و اولیه هستند و در داوری دخالت داده نمی‌شوند.
** دوران بی‌تفاوتی نسبت به جایزه جلال سر آمده است
دبیر اجرایی هفتمین، هشتمین و نهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد گفت: به هیچ وجه، گذشته جایزه جلال را نفی نمی‌كنم، حتی دبیران و اعضای هیات علمی دوره‌های گذشته را به جلسه مشورتی فرا خواندیم اما آن دوره سر آمده كه برنده شدن و نشدن در جایزه جلال، هیچ اثری در وضعیت نویسنده و كتاب نداشته است.
وی اظهار داشت: بعضی از آثار برگزیده جایزه جلال پس از مدت كوتاهی در مسیر ترجمه شدن پا گذاشته‌اند.
قزلی در بخش دیگری درباره نتایج حاصل از واسپاری جایزه جلال به بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان گفت: ابتدا باید تاكید كنم كه گذشته جایزه را نفی نكرده‌ایم و برای برگزاری دوره‌های هفتم تا نهم جایزه جلال كه مسئولیت آن با ما بوده از دبیران و هیات علمی دوره‌های پیش از آن برای مشورت گرفتن، دعوت كرده‌ایم.
وی توضیح داد: به برندگان دوره‌های قبل احترام گذاشته‌ایم و در برنامه‌ها و انتخاب‌هایی كه قصد انجام داشتیم، آنها را مد نظر قرار دادیم با این حال در این دوره‌ها تغییراتی در آیین‌نامه جایزه جلال ایجاد كردیم. یكی از آنها حذف بخش تاریخ‌نگاری به نفع ادبی ماندن جایزه جلال بود.
قزلی ادامه داد: یكی دیگر از تغییرات و تثبیت‌ها، میزان جایزه بود، طبق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، میزان جایزه جلال در گذشته 110 سكه بود، این تعداد سكه از میزان جایزه‌‌ای كه به نشان درجه یك لیاقت ملی ما می‌دادند، 10 سكه بیشتر بود.
وی گفت: به همین دلیل و با توجه به اینكه ظرفیت حوزه ادبیات ما در جوایز سالانه هیچ وقت به اندازه نشان درجه یك ملی نبود، همیشه این چالش درباره جایزه وجود داشت و تقریبا هیچگاه به جز یكی ـ دو مورد استثنا این میزان جایزه به برنده داده نشده است.
قزلی ادامه داد: برای اینكه جایزه جلال، جایزه كتاب سال جمهوری اسلامی را تحت تأثیر قرار ندهد، پیشنهاد دادیم كه جوایز آن هم‌سنگ كتاب سال باشد كه معادل 30 سكه است به عبارتی، برندگان جایزه ادبی جلال، برندگان كتاب سال جمهوری اسلامی ایران در حوزه ادبیات داستانی نیز هستند.
مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان گفت: تلاش كردیم تا جایزه جلال شفاف باشد، صراحت و مسئولیت داشته باشد و هر آنچه در جایزه اتفاق می‌افتد، توسط دیگران قابل رصد باشد. در انتخاب تركیب هیات علمی و هیات‌های داوری جایزه در سه دوره اخیر، حساسیت‌های بسیاری داشتیم و این تركیب، نشان‌دهنده آن است كه اعضای آن هم‌طیف و همسو و از یك دسته نیستند. قزلی یادآور شد: در انتخاب آثار و معرفی نامزدها و برگزیده‌ها، توافق بر مبنای غیركارشناسی، بین داوران انجام نمی‌شود. هیات داوران جایزه در سه دوره اخیر، رنگین‌كمانی بوده و این موضوع كمك كرده تا جایزه با تضارب آرا و گفت وگوی فنی پیش برود و امكان لابی كردن بین داوران وجود نداشته باشد.
قزلی افزود: در 90 درصد بخش‌دوره‌های جایزه جلال، تا دقیقه آخر برنده‌ها مشخص نمی‌شوند و حتی یك مورد هم نداشتیم كه دبیرخانه و یا شخص ذی‌نفوذی توانسته باشد نظر داوران را تغییر دهد و همیشه و بدون هیچ تردیدی، كتابی كه داوران انتخاب كرده‌اند، به عنوان برنده جایزه معرفی شده است.
وی با بیان اینكه ما به عنوان گروه و اعضای اجرایی جایزه، مرعوب اینكه فلان نشر در جمع ناشران هست یا نیست، نشده‌ایم و مرعوب این نبوده‌ایم كه فلان نشر دو یا سه كتاب در بین نامزدهای جایزه دارد، اظهار داشت: همین دیدگاه و عملكرد ما در جامعه ادبی اثر مثبت گذاشته است.
** حساسیت جامعه ادبی نسبت به جایزه جلال و برندگانش بیشتر شده است
دبیر اجرایی نهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد با بیان اینكه در برگزاری جایزه جلال احساس سربلندی داریم، تاكید كرد: حساسیت جامعه ادبی نسبت به جایزه جلال و برندگانش بیشتر شده است.
قزلی گفت: خوشحالیم از اینكه وقتی قرار شد نهمین دوره جایزه جلال به جای 2 آذر در تاریخ 4 دی برگزار شود، اهالی ادبیات و ناشران از ما درباره تاخیر برگزاری جایزه، مستقیم و غیرمستقیم سؤال می‌كنند كه نشان می‌دهد حساسیت جامعه ادبی نسبت به برگزاری و نحوه برگزاری و برندگان جایزه بالا رفته است.
وی افزود: به نظر من آن دوره سر آمده كه برنده شدن و نشدن در جایزه جلال، هیچ اثری در وضعیت نویسنده و كتاب نداشته است بنابراین خوشحالم از اینكه وقتی اثر فلان نویسنده در جایزه جلال برنده شده، زمینه ترجمه و معرفی آن در كشورهای دیگر ایجاد می‌شود.
قزلی درباره اقبال جامعه ادبیات در كشورهای دیگر به برندگان جایزه جلال اظهار امیدواری كرد كه برندگان در دنیا بیشتر مورد توجه جوامع ادبی و انتشاراتی‌ها باشند.
اختتامیه نهمین جایزه ادبی جلال آل احمد، روز شنبه چهارم دی ماه از سوی بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان در تالار وحدت برگزار می‌شود.
فراهنگ**1880**1027**خبرنگار: پروین اروجی**انتشار دهنده: محمدجواد دهقانی
تهران-ایرنا-دبیر اجرایی نهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد در نشست خبری با اهالی رسانه گفت: برای پاسداشت زبان فارسی، فستیوال‌های مختلفی برگزار می‌شود كه برگزاری جایزه ادبی جلال، مهم‌ترین آنهاست.
