به گزارش ايرنا، شب يلدا يا چيلله گئجه سي، به عنوان طولاني ترين شب سال، آخرين شب پاييز و نخستين شب زمستان همه ساله توسط مردمان شهرستان خوي جشن گرفته شده و گرامي داشته مي شود.
اين شب فرصت مناسبي براي نوكردن ديد و بازديدها و دور هم نشيني خانواده ها و جمع شدن در خانه بزرگان و پدر و مادرهاست تا شبي را به عشق، صلح و صفا در كنار يكديگر به خوشي بگذرانند.
مردمان اين سرزمين اعتقاد دارند در اين مدت سرماي زمستان به اوج خود مي‌رسد و اين امر براي كشاورزان كه افزايش محصولات تابستان آنها بستگي به اوج سرماي زمستان دارد، بسيار خوشايند است.
از دوران گذشته چيلله گئجه سي با برگزاري آيين هاي خاصي در شهرستان خوي همراه بوده است و اكنون برخي از آنها فراموش شده و برخي هم رنگ تغيير به خود گرفته است اما در مهمترين نمادهاي خوراكي و آييني اين جشن هنوز هم در روستاها و شهر خوي پابرجاست.
*** نماد اصلي شب يلدا، هندوانه است
خريدن هندوانه براي شب چله شايد يكي از رسومي است كه از دير باز تاكنون در اغلب نقاط كشور و در خوي نيز بدون تغيير باقي مانده است؛ نمادي كه از آن به عنوان سمبل شب يلدا نام برده مي شود.
استاد پرويز يكاني زارع در گفتگو با خبرنگار ايرنا در خصوص فلسفه خوردن هندوانه در شب چلله گفت: هندوانه يا به زبان تركي، قارپيز، نماد اصلي شب يلداست و اين ميوه مظهر شيريني، خونگرمي، سرسبزي و سرخ فامي، شادابي و سرزندگي است و مردم خوي و آذربايجان بر اين باورند كه خوردن هندوانه موجب مقاومت بدن در مقابل سرماي زمستان مي شود.
اين پژوهشگر برجسته فولكلور آذربايجان افزود: خوردن هندوانه از گذشته در شب يلدا مرسوم بوده است و مردم معتقدند با خوردن هندوانه، لرز و سوز سرما به تنشان تاثير نمي گذارد و سرماي زمستان را حس نمي‌كنند.
*** چيلله پايي هديه داماد براي نوعروس
بهروز نصيري تاريخ پژوه خويي نيز در اين گفت و گو به ديگر رسوم مطرح در شب يلدا در خوي اشاره كرده و گفت: يكي از رسم هايي كه كم و بيش در خوي به قوت خود باقي است، رسم تهيه هديه شب يلدا، چيلله ليك يا همان چيلله پايي است كه خانواده ها طبق رسمي قديمي، هدايا و سوغاتي هايي را تدارك مي بينند و به منزل نوعروسان مي فرستند.
وي افزود: در گذشته اين رسم با آداب خاصي همراه بوده است، به اين صورت كه خانواده داماد هداياي شب يلدا را بر سيني مسي بزرگي تحت عنوان خوانچه يا به تركي «خونچا» گذاشته و بر روي آن دستمالي گلدوزي شده و زيبا مي كشيدند و هديه را به خانه نوعروسان مي فرستادند.
اين محقق فرهنگ پژوه ادامه داد: اين مراسم در شهرستان خوي به شيوه خاصي هنوز هم در روستاها برگزار مي شود؛ به گونه اي كه اين خوانچه ها شامل پشمك زغفراني، كاسه اي پر از سيب‌هاي سرخ، حلواي گردو، يك طاقه ترمه حاشيه دوزي شده و چارقد قرمز و ديگر هداياي لباسي بودند و بر روي سر يك مرد جوان قرار مي گرفتند و در كوچه‌ها حركت مي كند تا به منزل نوعروس برسد. در اين ميان رهگذران و همچنين مهمانان شب يلدا، هديه شب يلدا يا همان «چيلله ليك» را به تماشا مي نشينند.
*** انار و سيب نماد باروري و سلامتي در سفره يلدا
عليرضا ذيحق ديگر پژوهشگر فرهنگ عامه خوي، نيز شب نشيني و خوردن تنقلات و خوردني خاص شب يلدا را عنوان كرد و گفت: خوراكي‌هاي شب يلدا در خوي شامل پشمك، آجيل، سنجد، مغزگردو و بادام و فندق، ميلاخ كه از انگور درست مي شود، كشمش و حلواست كه در اين بين انواع حلوا بر سر سفره شب يلدا گذاشته مي شود و حلواي گردويي، شيريني مخصوص شب يلدا به شمار مي رود.
وي افزود: انار و سيب نيز 2 ميوه اي هستند كه در كنار سفره شب يلدا جايگاه ويژه اي دارند و فراموش نمي شوند؛ انار ميوه اي بهشتي كه نماد باروري است و سيب نماد سلامتي مردمان اين سرزمين و ديار عنوان مي شود.
*** شهريار خواني و كوراوغلو خواني در چيلله گئجه سي
نويسنده كتاب «نگاهي بر تاريخ شفاهي فرهنگ آذربايجان» جمع شدن دور كرسي ها و شب نشيني تا پاسي از شب در شب يلدا را بيان كرد و گفت: معمولاً در شب يلدا همه فرزندان در خانه پدري دور كرسي بزرگي حلقه مي زنند و بعد از خوردن تنقلات و ميوه به نقل حكايات و داستان‌هايي از حماسه‌هاي ملي اين سرزمين و اشعار حيدرباباي محمدحسين شهريار مي پردازند. كه از جمله آنها مي‌توان به اين «باياتي» اشاره كرد:
چيله چيخار بايراما بير آي قالار
پينتي آرواد قوورماني قـــورتارار
گئدر باخار گودول ده يارماسينا
باخ فلكين گردش و غوغاسينا
ترجمه:
وقتي چله تمام شد يك ماه به عيد باقي مي‌ماند
زن بدسليقه گوشت‌هاي ذخيره خود را تمام مي‌كند
به بلغورهاي انبار روي مي‌آورد
و اينك تو نظاره كن گردش و غوغاي فلك را
يكاني زارع افزود: در قديم نيز عاشيق ها نيز در برخي خانه هاي خوي قصه هايي مثل «كوراوغلو» و قصه هاي مهر و محبت شبيه «قرباني و پري» را با ساز خويش و آواز دلنشين خود در شب يلدا مي خواندند.
به گزارش ايرنا، شب يلدا، آخرين شب آذرماه و فصل پاييز به عنوان طولاني ترين شب سال، تحت آيين و مراسماتي در شهرهاي مختلف ايران اسلامي گرامي داشته شده و مردم ديدوبازديد خانواده ها مي پردازند.
* مهمترين اخبار ايرناي كشور و آذربايجان غربي را به صورت لحظه به لحظه از كانال تلگرامي اين رسانه به آدرس @irnaoromiye دريافت كنيد.
7133/3072 ** خبرنگار: سعيد فرجي ** انتشار دهنده: عليرضا فولادي
اروميه- ايرنا- اهالي خوي، آوازه اي بلند در خانواده دوستي، صله ارحام و توجه به آداب و رسوم گذشتگان دارند و با برگزاري رسم و آيين شب يلدا كه در گسترش روابط و استحكام خانواده ها نقش بسزايي دارد، به صفا و شيريني در اين شب مي افزايند.