بقاي درختان اُرس درگرو ثبت َگليل و ِسراني به عنوان ذخيرگاه زيستكره

منطقه حفاظت شده گليل و سراني در خراسان شمالي كه منطقه اي حفاظت شده در مرز ايران و تركمستان است داراي تنوع زيستي بسيار غني از جمله درختان اُرس است كه به دلايل مختلف از جمله دخالت انساني در معرض نابودي قرار دارند از اين رو بحث اينكه اين منطقه به عنوان ذخيره گاه زيستكره جهاني ثبت شود از 10 سال پيش مطرح شد.
مينا استقامت مديرعامل مركز حفظ و توسعه زيست بوم هاي پايدار ( زي پاك) كه يك تشكل مردم نهاد است در اين باره به خبرنگار علمي ايرنا گفت: حدود 10 تا 12 سال پيش پيشنهاد تبديل شدن منطقه حفاظت شده گليل و سراني در خراسان شمالي به ذخيره گاه زيستكره مطرح شد اما بنا به دلايلي از جمله تغييرات مديريتي اين كار تاكنون انجام نشده است.
وي افزود: با توجه به اهميت موضوع ، كار را از 2 سال پيش با جديت آغاز كرديم و در همان سال يعني 2014 كنگره جهاني پارك ها در سيدني استراليا برگزار شد كه بر اين اساس با همكاري 'اسكندر مردي' يكي از كارشناسان محيط زيست خراسان شمالي مقاله اي از منطقه تهيه و به اين كنگره ارسال كرديم كه مورد پذيرش قرار گرفت و ما آنرا به صورت شفاهي ارائه كرديم.
وي ادامه داد: اين مقاله و اينكه پيشنهاد شد به عنوان ذخيره گاه زيستكره به ثبت برسد مورد استقبال جامعه بين المللي قرار گرفت و قول همكاري دادند.
استقامت گفت: بحث ما غير از ثبت به عنوان ذخيره گاه زيستكره ، موضوع حفاظت فرامرزي بود براي همين سعي كرديم آنرا در جامعه بين المللي مطرح كنيم تا ابتدا حدودي حمايت هاي بين المللي را داشته باشيم.
وي با بيان اينكه منطقه حفاظت شده گليل و سراني هم مرز با تركمستان است افزود: منطقه اي كه انتخاب كرديم همه در كشور ما است اما بايد به اين نكته توجه كنيم كه هيچ وقت نمي توان يك رويشگاه را با مرزهاي سياسي جدا كرد براي همين سعي در مطرح كردن حفاظت فرامرزي داريم.
مدير عامل مركز حفظ و توسعه زيست بوم هاي پايدار تاكيد كرد: براي همين است كه بحث حفاظت هاي فرامرزي، يكپارچه و اكوسيستمي براي اين شرايط در دنيا مطرح شده است تا مديريت فقط در داخل محدوده هاي سياسي اعمال نشود.
وي گفت: وقتي اين پيشنهاد مورد استقبال جامعه جهاني قرار گرفت آنرا در حد ملي و منطقه اي هم مطرح كرديم كه مورد قبول واقع شد كه بعد از آن يك سري مكاتبات داخلي و خارجي را آغاز كرديم و از برخي يافته ها و تجربه هاي 10 سال گذشته كه در منطقه انجام شده بود به عنوان نقشه راه استفاده كرديم، در نقشه هاي تهيه شده تمام نقاط هم مرز با تركمنستان مشخص شده بود.
استقامت ادامه داد: بعد از آن مكاتبات خود را با يك سمن آلماني كه سالها در تركمنستان كار مي كرد آغاز كرديم كه بر اين اساس متوجه شديم نمي توانيم در اين زمينه به راحتي با تركنمستان وارد مذاكره شويم بنابراين تصميم گرفتيم اول منطقه را به عنوان ذخيره گاه زيستكره اعلام كنيم تا جايگاه بين المللي پيدا كند بعد از آن وارد مذاكرات حفاظت بين مرزي با تركمنستان شويم.
وي گفت: وسعت منطقه انتخاب شده حدود 18 هزار هكتار است اما زماني كه به عنوان ذخيره گاه ثبت شود تمام روستاهاي اطراف هم جزو منطقه به حساب خواهند آمد.
استقامت درباره فرايند ثبت ذخيره گاه زيستكره اظهار كرد: فرايند ثبت ذخيره گاه زيست كره به اين صورت است كه اول بايد ببنيد منطقه شاخص ها و معيارهاي لازم را دارد يعني از نظر تنوع زيستي و فرهنگي غني است و زماني كه تمام شاخص ها مورد تاييد بود به عنوان نامزد ذخيره گاه انتخاب مي شود.
وي ادامه داد: يونسكو در هر كشوري يك كميته ملي به نام كميته ملي انسان و كره مسكون ( MAB ) دارد كه مسوول ثبت و مديريت ذخيره گاه هاي زيستكره در هر كشوري است كه اين كميته منطقه حفاظت شده گليل و سراني را تاييد كرده و اكنون بايد فرايند پر كردن فرم را طي كنيم.
استقامت افزود: پر كردن فرم نامزدي فرايند بسيار دشواري است زيرا داراي پيوست هاي زياد و يك فيلم فشرده حداقل 5 دقيقه اي است كه بايد در آن تمام شاخص ها و مشخصات منطقه آورده شود تا مورد تاييد كميته ICC كه كميته بين المللي يونسكو براي تاييد ذخيره گاه هاي زيستكره است، واقع شود.
وي ادامه داد: اكنون يكسال است دنبال تامين بودجه براي پر كردن فرم نامزدي ذخيره گاه زيست كره هستيم كه چندي پيش مقداري از آن يعني حدود 10 ميليون تومان از سوي اداره كل محيط زيست استان خراسان شمالي از بخش پژوهش آن تامين شده است كه با همين ميزان هم كار را آغاز مي كنيم.
وي گفت: معمولا اعتباري كه دانشگاه ها براي پر كردن اين فرم دريافت مي كنند تا سالها پيش از 70 تا 100 ميليون تومان بود اما چون مي خواهيم بخشي از كار را به صورت داوطلبانه انجام دهيم تقريبا نصف اين مبلغ را در نظر گرفتيم كه از نصف آن هم تاكنون 10 ميليون تومان آن تامين شده است اما با اين وجود كار را آغاز مي كنيم.
استقامت درباره شاخص هاي منطقه از لحاظ تنوع زيستي و فرهنگي اظهار كرد: در اين منطقه مي توان ايل هاي كرمانج كه به صورت كوچ نشين در منطقه زندگي مي كنند را به صورت كاملا بكر مشاهده كرد، زندگي كوچ نشيني در دنيا بسيار ارزشمند است و ما به راحتي فكر مي كنيم بخشي از طبيعت ما است و هيچ ارزشي براي آن قائل نيستيم در حالي كه بسيار ارزشمند هستند.
وي تاكيد كرد: در اولويت هاي ذخيره گاه زيست كره مي گويد منطقه اي بايد به عنوان ذخيره گاه معرفي شود كه گونه هاي در خطر انقراض داشته باشد در حالي كه اين منطقه داراي گونه هاي گياهي و جانوري در خطر انقراض زيادي است كه بايد حفاظت شوند.
استقامت گفت: در اين منطقه گونه درخت ارس كه يكي از چهارگونه ارزشمند و بومي سوزني برگ هاي ايران است به صورت توده هاي خالص رشد مي كند و بسيار ارزشمندند كه به علت جاده كشي ها مرزي مورد تهديد قرار گرفته اند در اين روند درختان ارس چند هزار ساله به راحتي قطع و دور انداخته مي شوند و هيچ اقدامي هم براي حفاظت از آنها صورت نمي گيرد.
به گفته مدير عامل مركز حفظ و توسعه زيست بوم هاي پايدار مناطق حفاظت شده گليل و سراني همچنين يكي از زيستگاه هاي ارزشمند پلنگ است.
طرح مديريت مشاركتي منطقه حفاظت شده گليل و سراني با رويكرد بررسي امكان ايجاد پارك صلح و ذخيره گاه زيستكره فرامرزي در خراسان شمالي به عنوان تجربه موفق در نخستين جشنواره تجربيات موفق سمن هاي محيط زيستي، گردشگري پايدار و انجمن هاي دانشجويي معرفي شد.
علمي 9014**1440
خبرنگار : كيميا عبدالله پور** انتشار: گلشن