بیش از 70 سال از آغاز تلاش ها برای بارور كردن ابرها می گذرد اما هنوز علم بشر به جایی نرسیده كه بتواند بی دغدغه ابرها و بارندگی را مدیریت كند و از آن به عنوان راهكاری برای مقابله با خشكسالی و كم آبی استفاده كند.
اولین جرقه مدیریت ابرها در سال 1946 در آزمایشگاه تحقیقاتی شركت جنرال الكتریك آمریكا زده شد؛ در آنجا محققی به نام 'وینسنت شیفر' بلورهای 'یخ خشك' را با دمای منفی 78 درجه به داخل ابرهای مصنوعی تولید شده در اتاقكی رها كرد كه از طریق فرآیند انجماد به بلور یخ تبدیل شد و به صورت برف در اتاقك بارید.
چند ماه بعد مشابه همین آزمایش این بار بر روی یك ابر پوششی در ایالت نیویورك انجام شد و منجر به بارش برف شد البته گرمای هوا آن را قبل از رسیدن به زمین بخار كرد.
در مقابل این فرایند كه با 'بارش سرد' مشهور است، 'باران گرم' هم وجود دارد؛ به این معنی كه ابرهای مناطق گرمسیری هرگز به نقطه انجماد نمی رسند و قطرات باران در آن جذب یك هسته باران (ذره ای مانند نمك یا گرد و غبار) می شوند كه برخورد این قطره های كوچك سبب تشكیل قطره هایی بزرگ و سنگین و قابل باریدن می شود.
بیشترین موادی كه به ابرها تزریق و موجب بارش باران و برف می شود، 'پدید نقره و یخ خشك (دی اكسید كربن منجمد) و گازهای مایع (مانند نیتروژن مایع)' است؛ برای تولید باران گرم هم معمولا از 'انواع نمك (مانند نمك معمولی و خشك كلرید كلسیم)' استفاده می شود كه باعث جذب بخار آب ابرها، تشكیل قطره و اضافه شدن به قطره های ابر و در نهایت بارش می شود.
انتقال این مواد و باروری ابرها به كمك هواپیما، شلیك موشك یا ژنراتور زمینی انجام می شود.
طبق اعلام مركز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها، بارورسازی ابرها در ایران به وسیله 2 فروند هواپیما كه 10 سال پیش برای این كار تجهیز شده، انجام می‌شود.
بیش از 90 درصد از ابرهای ایران ابر سرد است و عملیات بارورسازی از آبان تا اردیبهشت سال بعد انجام می‌شود.
آغاز این روش علمی در ایران سال 1353 بود كه توسط وزارت نیرو و با همكاری یك شركت كانادایی بر روی حوزه آبریز سد كرج و جاجرود انجام شد اما از سال 1376 و با تاسیس مركز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها در یزد وجهه رسمی به خود گرفت.
برای بسیاری از مردم هنوز شرایط، شیوه و تاثیر بارور كردن ابرها سوال برانگیز است و علاقه زیادی به دانستن در این زمینه وجود دارد؛ این موضوع با توجه به خشكسالی سال های اخیر به ویژه در مناطق كم آب اهمیت بیشتری یافته است.
** مقدمات و تاثیر بارور كردن ابرها
مدیر عامل آب منطقه ای استان كرمانشاه تاكید دارد كه برای بارور كردن ابرها ابتدا باید ابر باران زایی وجود داشته باشد كه بتوان آن را بارور كرد و در جایی كه آسمان صاف است، این كار شدنی نیست.
كیاست امیریان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: باید همه شرایط بارندگی از جمله ابر، هوای سرد، بارش و... وجود داشته باشد تا بارور كردن ابرها بتواند عملی و موثر باشد.
به گفت او 'بارور كردن ابرها در بهترین شرایط تنها می تواند بین 15 تا 20 میلیمتر بارندگی را افزایش دهد.'
آنچنان كه امیریان عنوان كرد، این كار در یك جبهه بارشی خاص صورت می گیرد و دامنه و شدت بارش به این بستگی دارد كه آن جبهه چقدر از منطقه را پوشش دهد.
به گفته كارشناسان هواشناسی، یكی دیگر از موانع استفاده بیشتر از فناوری بارور كردن ابرها، 'هزینه بر' بودن آن است كه مسیر بهره گیری از آن را دشوار كرده است.
شاید بسیاری از مردم استان بی خبر باشند اما به گفته مدیرعامل آب منطقه ای استان كرمانشاه، اواخر آذر ماه 95 'یك مورد بارور كردن ابرها بوسیله هواپیما' در استان كرمانشاه اجرا شده است.
البته آمار دقیقی از تاثیر این اقدام در افزایش بارش ها منتشر نشده و روشن نیست كه بارور كردن ابرهای استان چقدر موفق بوده است.
با این حال امیریان عنوان كرد كه از این طرح برای افزایش بارش ها در 'بهار 96' هم استفاده می شود.
بارندگی فصل زمستان 95 در استان كرمانشاه نرمال پیش بینی شده اما مطابق اعلام هواشناسی برای بهار 96 بارش های خوبی نخواهیم داشت و تبعا یك سال كم آب پیش رو داریم.
** شرط گسترش عملیات بارورسازی
برخی منابع علمی تاكید دارند كه یكی از پیش نیازهای باروری ابرها این است كه حداقل میانگین بارش سالانه منطقه موردنظر دست كم 200 میلی متر باشد.
میانگین بارش سالانه 10 سال پیش كشور كه 250 میلی متر بود اكنون به حدود 220 میلی متر رسیده است.
استان كرمانشاه هم 11 سال از 20 سال گذشته دچار كم آبی بوده و بارندگی آن در هفت سال از 10 سال گذشته كمتر متوسط كشور بوده است.
عملیات بارورسازی هر ساله به سفارش وزارت نیرو و با استفاده از اعتبارات تخصیصی این وزارتخانه انجام می‌شود.
تا سال 94 تنها 10 استان كشور تحت پوشش عملیات بارورسازی قرار داشتند كه افزایش تعداد آنها مشروط به تجهیز ناوگان بارورسازی ابرها عنوان شده است.
7444/1354
خبرنگار:عبدالله الماسی ** انتشار دهنده: پروانه امانی
كرمانشاه- ایرنا- وقتی از 'بارور كردن ابرها' سخن به میان می آید، بیشتر مردم می پرسند كه چرا با وجود این فناوری راحت و مشكل‌گشا، استفاده چندانی از آن نمی شود.
